“Η επιστήμη έχει ανάγκη από δυνατά
μυαλά, ανεξάρτητα από το φύλο’’
Το 2015, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών ανακήρυξε την 11 Φεβρουαρίου Διεθνή Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη με στόχο την πλήρη και ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή των γυναικών και των κοριτσιών στην επιστήμη.
Θα “αναρρωτηθείτε μα στις μέρες μας”; Δυστυχώς τα στοιχεία δείχνουν ότι ο δρόμος κι εδώ για την πλήρη ισότητα είναι ακόμα μακρύς,αν και το τελευταίο διάστημα κλείνει η ψαλίδα καθώς αμβλύνονται και τα στερεότυπα.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ακόμη και σήμερα, λιγότερο από το 30% των ερευνητών παγκοσμίως είναι γυναίκες, σύμφωνα με τον ΟΗΕ. Με βάση τα στοιχεία της UNESCO (2014-2016), σε παγκόσμιο επίπεδο, η εγγραφή των γυναικών είναι ιδιαίτερα χαμηλή στον τομέα της Πληροφορικής (3%), στις φυσικές επιστήμες, στα μαθηματικά και στη στατιστική (5%) και στη μηχανική, τη βιομηχανία και τις κατασκευές (8%)
Το χάσμα των φύλων που υπάρχει σε όλους τους τομείς της ψηφιακής τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα εμφανές σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη και η Ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Στους τομείς αυτούς η μέση παρουσία των γυναικών σε παγκόσμιο επίπεδο ανέρχεται μόλις σε 12% και 20% αντίστοιχα.
Επίσης στην ιστορία των Νόμπελ, οι γυναίκες έχουν λάβει μόνο το 3% των βραβείων στις επιστημονικές κατηγορίες. Μόλις επτά γυναίκες κέρδισαν νόμπελ Χημείας, εκ των οποίων οι τέσσερις την τελευταία δεκαετία, βραβείο Νόμπελ Φυσικής έχει συνολικά απονεμηθεί μονάχα σε 4 γυναίκες, οι 2 εξ’αυτών μόλις πρόσφατα το 2018 (Donna Strickland) και το 2020 (Andrea Ghez) και 12 νόμπελ Ιατρικής, εκ των οποίων οι μισές μετά το 2000.
Για ποιους λόγους συμβαίνει αυτό; “Οι υπαρκτές έμφυλες διακρίσεις”-επισημαίνει το Κέντρο Διοτίμα, που επιδιώκει να συμβάλει στη διαμόρφωση και προώθηση πολιτικών έμφυλης ισότητας-στην κοινωνική, οικονομική, πολιτική ζωή αντανακλώνται, όπως είναι απολύτως λογικό, και στην επιστήμη, η οποία αποτελεί πολιτισμικό παράγωγο της.
Επιπλέον μια σειρά από προκαταλήψεις και έμφυλα στερεότυπα – σχετικά με τις επιδόσεις και τις δυνατότητες των γυναικών σε τομείς, όπως η φυσική, τα μαθηματικά, η χημεία κι άλλοι επιστημονικοί κλάδοι, λειτουργούν αποτρεπτικά στην πρόσβαση των γυναικών σε διάφορους επιστημονικούς κλάδους. Το έμφυλο χάσμα στην επιστήμη διαιωνίζεται και λόγω της έλλειψης ισορροπίας στην εκπροσώπηση των δύο φύλων στη λήψη αποφάσεων σχετικά µε την επιστημονική πολιτική.
Σε όλα τα παραπάνω πρέπει να συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα οι γυναίκες επωμίζονται την κοινωνική αναπαραγωγή, τη φροντίδα τους σπιτιού και την ανατροφή των παιδιών, την περίθαλψης των γηραιότερων μελών της οικογένειας, ιδίως στις χώρες που το κράτος κοινωνικής πρόνοιας καταρρέει υπό το βάρος της οικονομικής κρίσης. Το δεδομένο αυτό δημιουργεί διάφορες ανισορροπίες μεταξύ επαγγελµατικής/προσωπικής ζωής, δυσχεραίνοντας την επιστημονική σταδιοδρομία των γυναικών.’’
Η δρ Ειρήνη Μαργιωλάκη, είναι Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στον Τομέα Γενετικής Βιολογίας Κυττάρου & Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου της Πάτρας, πτυχιούχος του Φυσικού τμήματος του Πανεπιστημίου Κρήτης και η πρώτη Ελληνίδα που έλαβε το Διεθνές βραβείο από την Unesco – L’Oreal για τις γυναίκες στην Επιστήμη.
Η σημαντική αυτή επιστήμονας η οποία μάλιστα κατάγεται από την Φουρνή Λασιθίου,σε μια συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει,απαντώντας σε σχετική ερώτηση είχε αναφέρει χαρακτηριστικά:
‘’Σύμφωνα με μελέτες διαφόρων οργανισμών, η έρευνα στην Ευρώπη παρουσιάζει ισότητα στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση και ανισότητα στην επιστημονική σταδιοδρομία, παρά τις σημαντικές πρωτοβουλίες που έχουν ήδη ληφθεί για την ενίσχυση της εκπροσώπησης των γυναικών στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας, τόσο σε εθνικό όσο και σε κοινοτικό επίπεδο. Το ενθαρρυντικό είναι ότι στατιστικά αρχίζει να διαφαίνεται βαθμιαία αλλαγή του επιστημονικού τοπίου με τον αριθμό των γυναικών να αυξάνεται στα ακαδημαϊκά ιδρύματα. Θα ήθελα να διευκρινίσω πως πεποίθησή μου ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι ότι η επιστήμη έχει ανάγκη από δυνατά μυαλά, ανεξάρτητα από το φύλο.’’
Αλλωστε όπως τονίζει σε χθεσινό μήνυμα του ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Νικόλαος Γ. Παπαϊωάννου, για τη Διεθνή Ημέρα ημέρα αυτή “Οι γυναίκες και τα κορίτσια διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην επιστημονική κοινότητα και ότι η συμμετοχή τους πρέπει να αυξηθεί. Είναι μια ευκαιρία να ενισχύσουμε με κάθε τρόπο την άποψη ότι «ο κόσμος χρειάζεται την επιστήμη και η επιστήμη τις γυναίκες» όπως αναφέρει σε μήνυμά του ο ΟΗΕ.
Είναι πιο σημαντικό από ποτέ να προωθηθεί η καθολική και ισότιμη πρόσβαση και συμμετοχή στην έρευνα και την παραγωγή γνώσης, να συντρίψουμε τα στερεότυπα και να νικήσουμε τις διακρίσεις κατά των γυναικών και των κοριτσιών στην επιστήμη».