Έχετε ακούσει για το ψυχολογικό «σύνδρομο σπηλαίου»;
Εγώ πάντως μόλις διάβασα γι’ αυτό αμέσως αναγνώρισα κάποιες από τις δικές μου αντιδράσεις, τώρα που τα εμβόλια έχουν αρχίσει να δείχνουν τον δρόμο για την επιστροφή στην κανονικότητα.
Αρκετοί άνθρωποι -σου λέει-δυσκολεύονται να ξαναγυρίσουν στην κοινωνική ρουτίνα των προπανδημικών δραστηριοτήτων και των σχέσεων τους. Η αιτία, σύμφωνα με τους επιστήμονες, είναι ότι μετά από ένα -και βάλε- χρόνο πανδημίας, περιορισμών και μέτρων προστασίας, δεν είναι λίγοι αυτοί που έχουν αναπτύξει το εν λόγω σύνδρομο, το οποίο δυσκολεύει την επιστροφή τους στην κανονικότητα.
Όπως αναφέρει σχετικό δημοσίευμα του αμερικανικού επιστημονικού περιοδικού “Scientific American”, ακόμη και όταν τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ έδωσαν το «πράσινο φως» στους πλήρως εμβολιασμένους να επανέλθουν στις προπανδημικές συνήθειες τους, όπως οι συναθροίσεις σε κλειστό χώρο χωρίς μάσκα, δεν έσπευσαν όλοι να χαρούν τη νέα ελευθερία τους.
Ουκ ολίγοι συνεχίζουν να φοβούνται ότι θα μολυνθούν, γι’ αυτό αποφεύγουν να πάνε σε εστιατόρια και καφέ, να δουν γνωστούς και φίλους πέρα από το στενό κύκλο τους ή να ταξιδέψουν. Είναι προφανές ότι αυτό έχει και μια οικονομική διάσταση, καθώς για να αναθερμανθεί η οικονομία, πρέπει οι εμβολιασμένοι να βγουν από το «καβούκι» τους.
Η καθηγήτρια ψυχιατρικής Ζακλίν Γκολάν του αμερικανικού Πανεπιστημίου Northwestern εκτιμά ότι για μερικούς ανθρώπους η «ανάδυση» ξανά στο φως μετά από ένα έτος πανδημίας θα είναι μια δύσκολη μετάβαση και θα πάρει χρόνο.
Όπως λέει, «η πανδημία δημιούργησε πολύ φόβο και άγχος λόγω του κινδύνου της αρρώστιας και του θανάτου. Ακόμη κι αν κάποιος έχει εμβολιασθεί, μπορεί να δυσκολεύεται να ξεπεράσει αυτό το φόβο, επειδή υπερεκτιμά τον κίνδυνο και την πιθανότητα να αρρωστήσει».
Μία πρόσφατη μελέτη της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης βρήκε ότι οι μισοί ερωτηθέντες (49%) νιώθουν κάπως άβολα να επιστρέψουν σε πρόσωπο με πρόσωπο επαφές μετά το τέλος της πανδημίας, ενώ ένα ανάλογο ποσοστό (48%) των εμβολιασμένων κατά της Covid-19 αισθάνεται το ίδιο.
Ο αναπληρωτής καθηγητής ψυχιατρικής ‘Αλαν Τέο του Πανεπιστημίου Υγείας και Επιστήμης του Όρεγκον αποδίδει αυτό το «σύνδρομο του σπηλαίου» στο συνδυασμό μιας νέας συνήθειας και της λανθασμένης αντίληψης του κινδύνου. «Αναγκαστήκαμε», όπως λέει, «να συνηθίσουμε τη χρήση μάσκας και τις φυσικές ή κοινωνικές αποστάσεις.
Είναι πια πολύ δύσκολο να σπάσει κανείς μια νέα συνήθεια που έχει αποκτήσει. Υπάρχει επίσης μια αποσύνδεση ανάμεσα στον πραγματικό κίνδυνο και σε αυτό που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται ως κίνδυνο».
Εκτός από τον υπερβολικό -παρά τα εμβόλια- φόβο για τον κορονοϊό, μερικοί δεν θέλουν να εγκαταλείψουν τα οφέλη του «σπηλαίου», δηλαδή της κοινωνικής απομόνωσης και μοναξιάς, κάτι που ισχύει ιδιαίτερα για τους εσωστρεφείς χαρακτήρες ή τους αγοραφοβικούς.
Η μακρόχρονη αποφυγή του κόσμου έχει ενισχύσει σε ορισμένους το φόβο για ανοικτά και πολύβουα μέρη. Ορισμένοι που έχουν σοβαρό πρόβλημα να πετάξουν τη μάσκα και να εκτεθούν ξανά στον κόσμο, θα χρειασθούν ψυχολογική υποστήριξη από ειδικούς στην ψυχοθεραπεία, ίσως και φαρμακευτική θεραπεία.
Κάποιοι άλλοι -εργαζόμενοι και φοιτητές- έχουν απλώς βολευθεί με την τηλεργασία και τηλεκπαίδευση, που τους γλιτώνει χρόνο και χρήμα, και δεν θέλουν να αρχίσουν ξανά τα πήγαινε-έλα στη δουλειά ή στη σχολή τους».
Σε κάθε περίπτωση, σύμφωνα με δημοσίευμα ενός άλλου έγκυρου αμερικανικού περιοδικού, του “Atlantic”, η μετα-πανδημική και μετα-εμβολιαστική κοινωνική ζωή θα χαρακτηρισθεί από δύο αντίθετες τάσεις: όσους λένε «ναι» στην επιστροφή στην προηγούμενη ζωή ανυπομονώντας να κάνουν ό,τι έκαναν προ κορονοϊού και όσους λένε «όχι» έχοντας βρει νέες χαρές στο σπίτι τους μακριά από τη φασαρία του κόσμου.
Οι έρευνες κοινής γνώμης έχουν αρχίσει να δείχνουν ότι ένα ποσοστό των ανθρώπων θα προτιμήσουν λιγότερες παρέες, λιγότερο συχνές εξόδους για φαγητό ή διασκέδαση, καθώς επίσης μεγαλύτερη εστίαση σε πράγματα που πραγματικά τους αρέσουν και τα οποία συνειδητοποίησαν όσο έμεναν κλεισμένοι στο σπίτι τους λόγω της πανδημίας.
Από την άλλη, άλλοι άνθρωποι μπορεί να το ρίξουν στην ξέφρενη ζωή, σε ανθυγιεινό βαθμό, π.χ. ξενυχτώντας συνεχώς.
Ήδη διαφαίνονται κάποια ίχνη έντασης ανάμεσα στα δύο «στρατόπεδα» για το πώς πρέπει να είναι η ζωή μετά την πανδημία και τα εμβόλια, καθώς συχνά πρόκειται για δύο αντικρουόμενα οράματα σχετικά με το πώς θέλει να περνάει κανείς τη ζωή του.