3η Δεκεμβρίου σήμερα. Το 1992 ανακήρυξε ο ΟΗΕ (Οργανισμός Ηρακλείου Εθνών) την 3ηΔεκεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία) δίνοντάς μας την ευκαιρία κατανόησης σε θέματα αναπηρίας και ευαισθητοποίησης για τα δικαιώματα και τις δυνατότητες των ατόμων με αναπηρία.
Την σημερινή μέρα δύνανται φορείς να πραγματοποιούν διάφορες εκδηλώσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κοινωνίας επί ζητημάτων ισότιμης πρόσβασης των ατόμων με αναπηρία στην εκπαίδευση, στην εργασία κ.τλ.
Από τότε που υπάρχει ο άνθρωπος υπάρχουν και τα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ). Γιατί; Γιατί πάντα υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν τα ατυχήματα, τα αρρωστημένα γονίδια, οι ασθένειες και όλοι οι άλλοι παράγοντες, οι οποίοι προκαλούν την αναπηρία.
Εκείνο που διαφέρει από εποχή σε εποχή και από κοινωνία σε κοινωνία είναι ο τρόπος με την οποίο καθένας μας αντιλαμβάνεται την αναπηρία. Κι αυτό είναι σημαντικό, γιατί οι αντιλήψεις επηρεάζουν τον τρόπο που προσεγγίζουμε τα άτομα αυτά, τη στάση μας και τη συμπεριφορά μας απέναντί τους, καθώς και τις πολιτικές που εφαρμόζονται για την αντιμετώπιση των προβλημάτων τους.
Για παράδειγμα, στην αρχαία Σπάρτη, όπου το ιδεώδες ήταν η σωματική ρώμη, τα άτομα με σωματική αναπηρία δεν είχαν καμιά θέση στην κοινωνία και κατέληγαν στον Καιάδα ενώ την ίδια εποχή η Δημοκρατική Αθήνα ψήφιζε νόμους για την προστασία και την οικονομική στήριξή τους.
Την σήμερον ημέραν, δυστυχώς δεν έχουμε ακόμα αντιληφθεί ότι ο κατάλληλος όρος που πρέπει να χρησιμοποιείται όταν απευθυνόμαστε σε άτομα με κάποια σημαντική ή πνευματική βλάβη δεν είναι άλλος από αυτόν της αναπηρίας.
Ο όρος «Άτομα με ειδικές ανάγκες» (ΑμΕΑ) αποτελεί πλέον έναν απαρχαιωμένο όρο, ο οποίος αντικαταστάθηκε συνταγματικά το 2001 από τον όρο «Άτομα με αναπηρίες» (ΑμεΑ). Κάποιοι όμως τον χρησιμοποιούν ακόμα.
Ο Βαγγέλης Αυγουλάς, ο πρώτος τυφλός δικηγόρος που εξελέγη στο Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών δίνει την σωστή διάσταση της διαφοράς:
«Ειδικές ανάγκες έχουμε όλοι: είναι η στέγαση, η ασφάλεια, η τροφή, το νερό». Μιλώντας γενικά για τον τρόπο που αντιμετωπίζονται οι ανάπηροι υπό το πρίσμα των «ειδικών αναγκών», σημειώνει ότι παλαιότερα προκαλούσε εντύπωση στον κόσμο ότι στους τυφλούς -σαν τον ίδιο- χρησιμοποιούνται και αναπτύσσονται περισσότερο οι υπόλοιπες αισθήσεις. «Όταν είσαι ανάπηρος, δεν γίνεσαι κάτι σαν τον… Μπάτμαν», λέει αφοπλιστικά.
Όπως εξηγεί, κάποτε κυριαρχούσε το ιατρικό μοντέλο απέναντι στην αναπηρία. «Λέγαμε “πάσχει” από αυτισμό, “διαγνώστηκε” με παραπληγία. Επικεντρωνόμασταν στο τι δεν λειτουργεί. Αν βλέπαμε μια σκάλα και είχαμε ένα άτομο με κινητική βλάβη, θα προτιμούσαμε να δουλέψουμε για να γίνει αυτό το άτομο καλύτερα και να μπορέσει ενδεχομένως να ανέβει τη σκάλα».
Ερχόμενοι (κυριολεκτικά) στον 21ο αιώνα, οι αντιλήψεις έχουν αλλάξει πλέον, αναγνωρίζεται (και) συνταγματικά το κοινωνικό, ανθρωποκεντρικό μοντέλο και επικρατεί ο όρος «άτομα με αναπηρία» (ΑμεΑ).
«Τώρα λέμε, γιατί να έχουμε σκάλα και να μη γίνει μια ράμπα που είναι προσβάσιμη από όλους; Αυτοαποκαλούμαστε άτομα με αναπηρία (και όχι με ειδικές ανάγκες) γιατί θέλουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Είτε εκ γενετής είτε επίκτητη, η αναπηρία είναι κομμάτι της ζωής μας και της πραγματικότητας», σημειώνει.
Γι’ αυτό πριν μιλήσουμε, πριν γράψουμε, πριν προβούμε σε δράσεις και νόμους καλό είναι να ξεχωρίσουμε τον όρο.