Όσοι από εσάς συνηθίζετε να περπατάτε στους δρόμους της πόλης και είστε και λίγο παρατηρητικοί για όσα συμβαίνουν γύρω σας, θα έχετε ασφαλώς αντιληφθεί τελευταία πως, σε αρκετές παρέες εφήβων τα παιδιά συνομιλούν μεταξύ τους, εις την αγγλική διάλεκτο.
Τα παιδιά αυτά είναι όλα νεαροί Έλληνες και νεαρές Ελληνίδες, ωστόσο έχουν επιλέξει να εκφράζονται και να επικοινωνούν μεταξύ τους, όχι μέσω της μητρικής τους γλώσσας που γνωρίζουν από γεννησιμιού τους, αλλά μέσω μιας ξένης γλώσσας που έμαθαν αργότερα μεγαλώνοντας, στα φροντιστήρια Ξένων Γλωσσών. Το φαινόμενο αυτό έχει γίνει ιδιαίτερα αισθητό το τελευταίο διάστημα και αισθάνομαι πως πρέπει εδώ να εκφράσω κάποιους προβληματισμούς.
Ο λαός μας, παρά τα λάθη και τις αδυναμίες του, έχει πολλούς λόγους να είναι υπερήφανος και να αισθάνεται πρότυπο προς μίμηση από άλλους λαούς. Οι αγώνες του εξάλλου για ελευθερία και δημοκρατία, αλλά και η συνεισφορά του στον πολιτισμό, αρκούν για να το επιβεβαιώσουν.
Παρ’ όλα αυτά, κατά την περίοδο της νεότερης ιστορίας μας, οι Νεοέλληνες – δικαιολογημένα ως έναν βαθμό, εξαιτίας μεταξύ άλλων και της δουλείας πολλών χρόνων που έζησε ο τόπος – συμπεριφερόμαστε κατά έναν τρόπο που υποτιμά παράφορα ετούτο τον λαό, αλλά και την ιστορία του. Από μπροστάρηδες και πρωτοπόροι κάποτε στα πέρατα του κόσμου, καταντάμε πολλές φορές κομπάρσοι, τρέχοντας πίσω από τις εξελίξεις, αντιγράφοντας και πιθηκίζοντας πρότυπα και συμπεριφορές άλλων λαών, αποθεώνοντας την ξενομανία στον τόπο μας…
Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, με τον όρο «ξενομανία», εννοούμε τον υπερβολικό θαυμασμό ξένων ηθών και εθίμων, και την μίμηση ξένων τρόπων ζωής. Στην εποχή μας ο όρος αυτός έχει επικρατήσει να χρησιμοποιείται με την αρνητική του έννοια. Έτσι, ως «ξενομανία» αντιλαμβανόμαστε την συμπεριφορά μας απέναντι σε οτιδήποτε ξενόφερτο μας γοητεύει και μας καλεί να υιοθετούμε ξένα πρότυπα και τρόπους ζωής, απορρίπτοντας ή περιθωριοποιώντας συνακόλουθα, τα στοιχεία εκείνα που συγκροτούν και καθορίζουν την εθνική μας ταυτότητα.
Η ξενομανία των Ελλήνων δεν αποτελεί βεβαίως αποκλειστικά και μόνο ένα σύγχρονο φαινόμενο. Είναι ένα φαινόμενο που συμβαίνει στον τόπο μας από αρχαιοτάτων χρόνων. Πολλοί επιφανείς μας πρόγονοι μάλιστα, όπως ο Θουκυδίδης, ο Αισχύλος, ο Σοφοκλής και ο Σωκράτης, κατέβαλαν αρκετές προσπάθειες να το καταπολεμήσουν με διάφορους τρόπους.
Ωστόσο, ο μιμητισμός των αρχαίων Ελλήνων περιοριζόταν αρχικά στον τομέα της ένδυσης, αλλά αργότερα, κατά τα Βυζαντινά χρόνια, αλλά και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Ενετοκρατίας, επεκτάθηκε δυστυχώς και σε άλλους τομείς και έλαβε μεγάλες διαστάσεις, απειλώντας να πλήξει τη μοναδική ταυτότητα και το ήθος των κλασικών χρόνων της χώρας μας. Γενικά, σε περιόδους παρακμής, όπως και σε περιόδους κρίσεων, η ξενομανία στους Έλληνες παρουσιάζει σημαντική έξαρση. Αυτό πιστεύω συμβαίνει και σήμερα…
Αναμφίβολα, κάθε πολιτισμός είναι φυσικό να δέχεται επιρροές και ξενικές επιδράσεις, ως αποτέλεσμα της επικοινωνίας και της συνεργασίας των λαών. Οι πολιτιστικές ανταλλαγές επιβάλλεται να υπάρχουν μεταξύ των λαών, αποκομίζοντας πλήθος θετικών στοιχείων για τον κάθε λαό, που τα προσαρμόζει όμως στις δικές του ανάγκες και ιδιαιτερότητες που του επιτρέπουν να εξελιχθεί.
Ωστόσο, η στείρα, άκριτη και άγονη ξενομανία, μόνο αρνητικές συνέπειες μπορεί να επιφέρει, υπονομεύοντας τη συνθήκη της μοναδικότητας και της ταυτότητας ενός λαού, υποτιμώντας και υποβιβάζοντας τα μοναδικά εθνικά και πολιτισμικά χαρακτηριστικά του.
Τα αίτια του φαινομένου της ξενομανίας στην εποχή μας είναι πολλά. Το κυρίαρχο όμως εστιάζεται στην διαπίστωση ότι οι σημερινοί Έλληνες έχουν δυστυχώς πλήρη άγνοια της τεράστιας αξίας της πολιτιστικής τους ταυτότητας και διακατέχονται από ένα εσφαλμένο αίσθημα κατωτερότητας, απέναντι στον δυτικό πολιτισμό. Και τούτο γιατί, τα κράτη της Δύσης αναπτύχθηκαν οικονομικά ταχύτερα και εξασφάλισαν υψηλό βιοτικό επίπεδο για τους πολίτες τους.
Την ξενομανία στον τόπο μας προάγουν επίσης, η μόδα, ο τουρισμός, η τεχνολογία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, σε συνδυασμό με μια λανθασμένη διαπαιδαγώγηση των νέων από την οικογένεια και το σχολείο, με δικαιολογία την αδιαπραγμάτευτη πρόοδό τους.
Η μόδα φαίνεται να κυριαρχεί στον τρόπο ζωής των σύγχρονων Ελλήνων. Οι νέοι μας ακολουθούν πιστά την μόδα σε όλους τους τομείς. Μια μόδα όμως που καθορίζεται από δυτικά και διεθνιστικά πρότυπα.
Σημαντικά συμβάλλει στην ξενομανία και ο τουρισμός, αφού ερχόμαστε σε επαφή με άλλους ανθρώπους, υιοθετώντας τον δικό τους πολιτισμό και τα ξένα προς εμάς πρότυπα. Οι μαζικές εισαγωγές ξένων προϊόντων τεχνολογίας – λόγω και της αδυναμίας της ελληνικής βιομηχανίας να παίξει κάποιον ουσιαστικό ρόλο – επιτείνει επίσης το πρόβλημα.
Κυρίαρχος αναγνωρίζεται και ο ρόλος των μέσων ενημέρωσης και κυρίως της «μεγάλης χαβούζας, και βασικής υπεύθυνης της πολιτιστικής μας παρακμής», όπως αποκαλεί ο Κώστας Γεωργουσόπουλος την τηλεόραση. Μέσα από τις ταινίες, τις εκπομπές και τις διαφημίσεις, προβάλλεται έντονα ο ξένος τρόπος ζωής, ενώ υποβαθμίζεται και περιφρονείται ο δικός μας.
Το πρώτο όμως μεγάλο θύμα της ξενομανίας μας, είναι δυστυχώς η γλώσσα μας, που έχει αλλοτριωθεί σημαντικά εξαιτίας της. Σε μεγάλο βαθμό έχουν εισχωρήσει σήμερα στην ελληνική γλώσσα – την μητέρα όλων των ευρωπαϊκών γλωσσών και όχι μόνο – ξενικές λέξεις και εκφράσεις που αλλοιώνουν βάναυσα το περιεχόμενό της.
«Διανθίζουμε» καθημερινά την ομιλία μας με ένα σωρό δάνειες ξενόγλωσσες λέξεις, προσπαθώντας να ακουστούμε «σύγχρονοι» και «μοντέρνοι», ενώ η λεξιπενία μας και η αργκό της νεολαίας μας, συμβάλλουν στο να ξεχνάμε πως έχουμε μια από τις πιο όμορφες και πιο πλούσιες γλώσσες στον κόσμο.
Η αλλοτρίωση της γλώσσας μας όμως, δεν γίνεται αισθητή μόνο κατά την εκφορά του λόγου μας. Αν ρίξει κανείς μια ματιά γύρω του, θα αντικρίσει πληθώρα ξενόγλωσσων επιγραφών σε καταστήματα ανά την Ελλάδα, σε αστικές αλλά και ημιαστικές περιοχές, διαπιστώνοντας με λύπη το μέγεθος του προβλήματος. Η εντύπωση που αποκομίζει κάποιος που βλέπει όλα αυτά, είναι ότι βρίσκεται σε ξένη χώρα.
Αναρωτιόμαστε, γιατί τα παιδιά μας συνεννοούνται σήμερα στα αγγλικά, όταν εμείς οι γονείς τους θαυμάζουμε τον πολύγλωσσο Έλληνα πρωθυπουργό μας, ακούγοντάς τον να μιλάει άπταιστα αγγλικά όταν μεταβαίνει στην Αμερική, γαλλικά όταν βρεθεί στη Γαλλία και γερμανικά όταν επισκέπτεται τη Γερμανία, ενώ οι ηγέτες των παραπάνω χωρών μιλάνε αποκλειστικά την δική τους γλώσσα, όπου κι αν βρεθούν, κι ας γνωρίζουν όλοι πολύ καλά αγγλικά.
Όταν όμως ένας ηγέτης επισκέπτεται επίσημα μια ξένη χώρα, δεν παρουσιάζεται εκεί μόνο με το αξίωμά του, αλλά κυρίως με την ιδιότητα του πρεσβευτή της χώρας του, μιλώντας βεβαίως την γλώσσα της χώρας του. Γι’ αυτό υπάρχουν και οι μεταφραστές…
Γιατί μόνο έτσι μπορούμε να πορευτούμε στο μέλλον, διατηρώντας αναλλοίωτη την ταυτότητά μας. Διότι, όπως λέει και ένα γνωστό… ελληνικό τραγούδι, «Show must go on…». («Η παράσταση πρέπει να συνεχιστεί»).