ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: “Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ “MINCEMEAT”

Το τέλος του 1942, η Βρετανική 8η στρατιά του Μοντγκόμερι είχε διαλύσει το Afrika korp του Ρόμελ και οι Σύμμαχοι Αγγλοαμερικάνοι διαπίστωναν ότι ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι περιορίζονταν στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Συνεπώς, για να αποσπασθεί η Ιταλία από τον Χίτλερ, οι Σύμμαχοι διείδαν ότι έπρεπε πρώτα να καταληφθεί η Σικελία. Παραλλήλως, με την εισβολή στη Σικελία, θα ανακουφιζόταν και το Ανατολικό Μέτωπο στη Ρωσία, με την απόσπαση από εκεί γερμανικών δυνάμεων.

Τοιουτοτρόπως, στις 22 Ιανουαρίου 1943, ο Τσόρτσιλ και ο Ρούσβελτ ενέκριναν τη λεγόμενη “Επιχείρηση Χάσκι” (Operation Husky), δηλαδή απόβαση στη Σικελία.

΄Ηδη, από τον Ιούνιο του 1942, ο Τσόρτσιλ είχε δημιουργήσει το “Τμήμα Ελέγχου” στο Λονδίνο, με υπεύθυνο τον Τζον Χ. Μπἰβαν, ειδικό για παραπλανήσεις, με σκοπό ο εχθρός να διαθέτει στρατιωτικές δυνάμεις αλλού. Δηλαδή, να οργανώνονται από το “Τμήμα Ελέγχου” αντιπερισπασμοί.

Έτσι, οι αντισυνταγματάρχες Μπίβαν και Κλαρκ συνεργάστηκαν να υλοποιήσουν την “Επιχείρηση Μπάρκλεϊ”. Δηλαδή, να παραπλανήσουν τον Άξονα ότι αντί να επιτεθούν οι Σύμμαχοι στη Σικελία, θα επιχειρήσουν δήθεν εισβολή στην Ελλάδα και τη Σαρδηνία. Συγκεκριμένα, η 12η Βρετανική Στρατιά θα εισέβαλε το καλοκαίρι του 1943 δήθεν στα Βαλκάνια, ξεκινώντας από την Κρήτη και την Πελοπόννησο. Από τον στρατηγό Άρτσιμπαλ Ουέϊβελς δόθηκε εντολή στο “Τμήμα Ελέγχου” του Λονδίνου να κατασκευάσει τον αντιπερισπασμό παραπλάνησης των Γερμανών με το όνομα “Operation Mincemeat”, δηλαδή “Επιχείρηση Κιμάς”.

Για την υλοποίηση χρησιμοποιήθηκε το πτώμα του περιθωριακού Βρετανού Γκλέντμουρ Μάϊκλ. Τον έντυσαν με στολή Βρετανού αξιωματικού, στο χέρι του έδεσαν χαρτοφύλακα με παραπλανητικά έγγραφα και τον εγκατέλειψαν στις ακτές της Ουέλβα της Ισπανίας από “ένα υποβρύχιο του Βασιλικού Ναυτικού” της Αγγλίας (Beevor, 318).

Oι φασιστικές αρχές της Ισπανίας, διαμέσου πρακτόρων, έδωσαν το περιεχόμενο και ενημέρωσαν τον ίδιο τον Χίτλερ. Διάφορα Συμμαχικά κανάλια διέδιδαν, επίσης, ψευδείς ημερομηνίες για επικείμενη εισβολή από την Κρήτη και Πελοπόννησο, αλλά στη συνέχεια δίδονταν εντολές οι ημερομηνίες “να αναβάλλονται’’ (Macintyre, 260). Τέσσερις εβδομάδες πριν από την απόβαση στη Σικελία, διετάχθη καταδρομική επιδρομή “εναντίον γερμανικών αεροδρομίων στην Κρήτη’’ (Beevor, 319). Στην αγγλική βάση της Παλαιστίνης, στο κάστρο Athlit, οι ομάδες S.B.S. και ο David Sutherland οργάνωσαν τρεις ομάδες καταδρομών με τους υπoλοχαγούς Lassen, Lamonby και Rowe.

Ο Rowe έφτασε στις 27 Ιουνίου στο Τυμπάκι, αλλά “το αεροδρόμιο ήταν εκτός λειτουργίας” (Beevor, 319).

Ο Lamonby, επίσης, πληροφορήθηκε ότι το αεροδρόμιο Ηρακλείου, μετά το σαμποτάζ της 13ης- 14ης Ιουνίου του προηγούμενου έτους, 1942, “σχεδόν δεν χρησιμοποιούνταν” (Beevor, 319) και ο Lamonby, ως εκ τούτου, κατέστρεψε τις αποθήκες καυσίμων στα Πεζά.

Η τρίτη ομάδα, του Andy Lassen, σε συνεργασία με τον Κίμωνα Ζωγραφάκη, είχε στόχο το αεροδρόμιο Καστελίου, τα σχέδια του οποίου είχε εκπονήσει ο Δημήτριος Λασιθιωτάκης ή Ελιώτης, οπλαρχηγός του καπετάν Μανώλη Μπαντουβά (Σανουδάκης-Μπαντουβάς, 281). Ο Ελιώτης αναφέρει συγκεκριμένα ότι “κατά το 1943 μοι ανετέθη παρά της εν Κρήτη Συμμαχικής Στρατιωτικής Υπηρεσίας όπως εισέλθω εις το Αεροδρόμιο Καστελίου και εξακριβώσω την θέσιν των αεροπλάνων και βενζινών και γενικώς όλων των εγκαταστάσεων αυτού” (Νταναλάκης, 44).

Διαφορετική είναι η εκδοχή του ίδιου Ελιώτη (Νταναλάκης, 55-59), όπως την είχε αφηγηθεί στο περιοδικό “ΚΡΗΤΗ” (αρ. 101, Απρίλιος 1982), όπου ο ίδιος αναφέρει μια διαφορετική άποψη, κάνοντας λόγο για “κλοπή φακέλου αεροδρομίου Καστελίου”. Δηλαδή θεαματική κλοπή του φακέλου από τη βίλα του Γερμανού Διοικητή Χελάου. Πιο πιθανή, όμως, φαίνεται η πρώτη εκδοχή, συγκρινόμενη και με την πληροφορία Μπαντουβά. Ο Κίμων Ζωγραφάκης, βασικός συνεργάτης του Lassen, στα απομνημονεύματά του μας πληροφορεί ότι στο Kαλό Xωριό “ήρθε ο Ελιώτης, ο εργολάβος του αεροδρομίου.

Μας είχε φέρει ένα σχέδιο” (Σανουδάκης- Ζωγραφάκης, 63). Στην ομάδα Ζωγραφάκη βρισκόταν ο Χάρης Καρφόπουλος και ο Γιάννης Μπαντουβάς. Κατά τον Beevor, για την εκτέλεση του σχεδίου χρειαζόταν να γίνει αποπροσανατολιστική επίθεση, ώστε οι σαμποτέρ “να περάσουν από τη μια ομάδα αεροσκαφών στην άλλη, μέσα από σύγχυση” (Beevor, 316). Αντιθέτως, κατά τον Ζωγραφάκη, η επιμονή του Lassen να χτυπήσει νωρίτερα τους Γερμανούς, πριν να εισέλθει η ομάδα στο αεροδρόμιο, είχε ως αποτέλεσμα το σαμποτάζ να έχει μερική επιτυχία, όχι όμως και στρατηγική.

To ίδιο ενθουσιαστικά έδρασε ο Lassen σε επιχείρηση στη λίμνη Comacchio της Ιταλίας, στις 9 Απριλίου 1945, με αποτέλεσμα να πληγωθεί θανάσιμα. Αγνοώντας το χαλάζι των σφαιρών, έτρεξε προς τα μπρος, πετώντας χειροβομβίδες και έκανε γνωστή τη θέση του.

Ο Ζωγραφάκης επιβεβαιώνει το ενθουσιαστικό και αψήφιστο του χαρακτήρα του Lassen, όπως περιγράφεται στον παρακάτω διάλογο, που αναφέρεται στο σαμποτάζ του αεροδρομίου Καστελίου, το 1943. Συγκεκριμένα, μάς αφηγείται ο Ζωγραφάκης ότι δυτικά του αεροδρομίου ήταν τα Messerschmitt, καταδιωκτικά αεροπλάνα. Και επέμενε ο Lassen “ότι εγώ, Κίμων, θέλω να πάω να τα τινάξω, θέλω να πάω να τα τινάξω… Εγώ επέμενα, “όχι”, του λέω. Λέω, “από ’κεί είναι δύσκολο, γιατί η πυροβολαρχία είναι δίπλα… Δεν μπορείς να πας και θα χαλάσει η αποστολή. Αλλά αυτός επίμενε” (Σανουδάκης- Ζωγραφάκης, 64).

Μετά από το διάλογο αυτό, ο Ζωγραφάκης, έχοντας οδηγούς τον Λευτέρη Γαζέπη, τον Μανώλη τον Κριτσωτάκη και τον Γιάννη Μπαντουβά, έκοψε τα σύρματα και μπήκε στο αεροδρόμιο. Ο ίδιος, εντυπωσιακά, μας αφηγείται ότι “την ώρα που φτάσαμε στο πρώτο αεροπλάνο, ακούσαμε πυροβολισμούς.

Από την άλλη μεριά, δυτικά του αεροδρομίου. Ανακαλύψανε τον Lassen και ρίχνανε του Lassen οι Γερμανοί. Εμείς τρέξαμε μέσα, βλέπω μια διπλοσκοπιά Γερμανών, μας λένε “αλτ”! Τον πυροβολούμε, τους σκοτώνουμε κι ήταν στον Άη Γιάννη ένα ντεπόζιτο, τεράστιο ντεπόζιτο, πέντε αεροπλάνα εβρήκαμε, γιατί άρχιξαν οι φωτοβολίδες, οι προβολείς, να παίζουν οι σειρήνες. Εγίνηκε τση κακομοίρας μέσα στ’ αεροδρόμιο. Μας κυνηγούσαν δηλαδή οι Γερμανοί” (Σανουδάκης-Ζωγραφάκης, 64).

Η άποψη Ζωγραφάκη είναι ότι “τη δουλειά τη χάλασε ο Λάσσεν, βέβαια. Τινάξαμε τα πέντε αεροπλάνα, πέντε ή έξε… και τις βενζίνες και τα ορυκτέλαια” (Σανουδάκης- Ζωγραφάκης, 64- 65). Ο Antony Beevor, διερμηνεύοντας την αγγλική πολιτική ως προς τα γεγονότα της Κατοχής, δικαιολογεί ότι η βιαστική ενέργεια του Lassen ήταν δήθεν ‘’αποπροσανατολιστική” (Beevor, 319).

Εν τέλει, η επιχείρηση Mincemeat (Κιμάς) και τα σαμποτάζ στην Κρήτη, στα Πεζά, ιδίως, όμως, στο αεροδρόμιο Καστελίου στις 4 προς 5 Ιουλίου 1943 πέτυχαν τον αντικειμενικό σκοπό τους. Να μεταφέρουν οι Γερμανοί στα Βαλκάνια και στην Ελλάδα δυνάμεις τους από τη Δυτική Ευρώπη, εξαιτίας του αντιπερισπασμού στην Κρήτη. Έτσι την 9η προς τη 10η Ιουλίου 1943, τα στρατεύματα των Βρετανών και των Αμερικανών με τον Πάτον και Αϊνζεχάουερ αποβιβάστηκαν στη Σικελία.

Ήταν η πιο μεγάλη αμφίβια απόβαση, ως τότε, των Συμμάχων.  Στις 24 Ιουλίου 1943, συνήλθε το “Μέγα Φασιστικό Συμβούλιο” (Gran Consiglio del Fascismo) και με ψήφισμα που ενέκρινε ο Ντίνο Γκράντι, οδήγησε στη σύλληψη του Μουσολίνι στις 25 Ιουλίου, με αποτέλεσμα την κατάρρευση του μουσολινικού καθεστώτος και της Ιταλίας την 8η Σεπτεμβρίου 1943.

Κατά την απόβαση, από τους 189.000 στρατιώτες σκοτώθηκαν μόλις 3.500. Η επιχείρηση της απόβασης πέτυχε, εξαιτίας του πτώματος του Γκλέντουρ Μάϊκ και ιδίως του αντιπερισπασμού με το σαμποτάζ στο αεροδρόμιο Καστελίου. Ήταν, χωρίς υπερβολή, η αρχή του τέλους του Γ΄ Ράιχ και των συμμάχων του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ben Macintyre, Επιχείρηση Κιμάς, μετφρ. Φ.Σκουλαρίκης, Εκδόσεις “Κλειδάριθμος”, Αθήνα 2010.
2. Antony Beevor, ΚΡHTH, Η Μάχη και η Αντίσταση, μετφρ. Γ. Καλλίδης, έκδοση Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, Ηράκλειο, 1999.
3. Αντώνης Σανουδάκης, Το αγγλικό προσωπείο και ο Black Man, αφήγηση Κίμωνα Ζωγραφάκη, Εκδ. Ταξιδευτής-Δήμος Καστελλίου, Αθήνα 2005.
4. Του ίδιου, καπετάν Μπαντουβά απομνημονεύματα, εκδόσεις Κνωσός, Αθήνα 1979.
5. Γιώργος Νταναλάκης, ο Ελιώτης, Δημήτρης Λασιθιωτάκης, Αρκαλοχώρι, 2016.

* Ο Αντώνης Σανουδάκης-Σανούδος είναι επίτ. καθηγητής Ιστορίας- συγγραφέας