Είναι ακόμα μια πρωτότυπη και σπάνια έκδοση-εκτύπωση ενός μοναδικού ντοκουμέντου «50 Λιθογραφίες ζωγραφικών έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, με χειρόγραφες σημειώσεις του Νίκου Καζαντζάκη του Μάρκου Εμμ. Μαρινάκη, συλλέκτη, ερευνητή, μελετητή, ιστορικού, συγγραφέα, πολυβραβευμένου και πραγματογνώμονα της Ταχυδρομικής Ιστορίας της Κρήτης, με τον τίτλο: «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco) και Νίκος Καζαντζάκης» Ηράκλειο Κρήτης 2018. Πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας κι άλλα έργα του: «Ελευθέριος Βενιζέλος – Νίκος Καζαντζάκης – Τεκμήρια συνεργασίας, Ηράκλειο Κρήτης 2016, στα 80 χρόνια από τον θάνατο του Ελευθερίου Βενιζέλου και «Ο Νίκος Καζαντζάκης στο Άγιον Όρος το 1914- Τεκμήρια Προσκυνηματικής Επίσκεψης», Ηράκλειο Κρήτης 2017, στα 60 χρόνια από το θάνατο του Νίκου Καζαντζάκη.
Με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας καλύπτει ένα σπουδαίο σχεδόν άγνωστο -κεφάλαιο του μεγάλου Κρητικού λογοτέχνη, διανοητή και σχολιαστή έργων τέχνης μεγάλων καλλιτεχνών του παγκόσμιου Πάνθεου. Παραπέμπει στο επετειακό αφιέρωμα της Νέας Εστίας, στις 15 Οκτωβρίου 1964, για τα 350 χρόνια από τον θάνατο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, όπου ο Μηνάς Δημάκης σε άρθρο του «Ισπανία-Γκρέκο (Σκέψεις και Εντυπώσεις)» σημειώνει: «Θυμάμαι συχνά τον Καζαντζάκη… Με την Ισπανία υπήρχε ένας μακρινός δεσμός. Ήταν ο Γκρέκο» Αυτός τον ενέπνεε. Το Τολέδο… ήταν και στο δικό του μυαλό. Κι όταν ο Νίκος Καζαντζάκης, τον Σεπτέμβριο του 1950, βρέθηκε στην Ισπανία, έγραψε στο γνωστό εκδότη και λόγιο Δημήτρη Δημητράκο επιστολή με επισυναπτόμενη σειρά από 50 λιθογραφίες των έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (EI Greco), που συνέλεξε από τα μουσεία με σκοπό την έκδοση σχετικού λευκώματος.
Σε κάθε λιθογραφία ο Ν. Καζαντζάκης σημείωνε και μια παρατήρηση, όπως την είχε απαιτήσει ο εκδότης και φαίνεται στο σχετικό γράμμα. Περιγραφή των έργων καταχωρείται στις πίσω όψεις των λιθογραφιών στα αγγλικά. Το γράμμα: «Τολέδο 1950-Αγαπητέ μου κ. Δημήτρη – Με πολύ κόπο βρήκα όλη τη σειρά του El Greco (50) Λιθογραφίες. Κατόπιν συνεννοήσεως έγραψα τις παρατηρήσεις υπογράφοντας. Πιστεύω να σας γοητέψω… Είναι αληθινά αριστουργήματα.
Εσείς έχετε όλο το χρόνο, είχατε την ιδέα για το λεύκωμα. Άμα γίνει αυτό θα είμαι πολύ χαρούμενος. Προτιμώ να τυπωθούν ανά εξάδες σε τεύχη όταν έρθω στην Αθήνα μου δίνεται τα χρεωστικά 2.000 δραχμές, μην τα δώσετε σε κανέναν. Ο Θεός μαζί Σας πάντα – Νίκος Καζαντζάκης».
Μάρκο και αυτή η προσφορά σου είναι πολύ σημαντική. Μπράβο.
Ο Νίκος Καζαντζάκης «Αναλαμβάνει την ευθύνη, δεν σιωπά, είναι λέφτερος»
* Ο Μιχάλης Τρούλης είναι ιστορικός, πρόεδρος Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνης