Ο Βάσος Λυσσαρίδης, ο άνθρωπος σύμβολο, αποχαιρέτησε τον ήλιο και το φως στις 26 Απριλίου 2021 και την περασμένη Δευτέρα (3-5-2021) ο Ελληνισμός τον κατευόδωσε από τον περικαλλή Ναό της του Θεού Σοφίας στη Λευκωσία.
Ο Βάσος Λυσσαρίδης αφού έλαμψε με την παρουσία του επί έναν αιώνα και κάτι, πήρε τη ζωή του και αναχώρησε για πάντα. Εύχομαι μόνο να άφησε τη λάμψη της σκέψης του εδώ, σε μας που τόσο την έχομε ανάγκη σ’ αυτούς του ζοφερούς και δύσκολους καιρούς.
Γιατί οι ιδέες που κατά βάση υπηρέτησε, η ιδέα της ελευθερίας, της ανεξαρτησίας και της ισότητας εξακολουθούν να παραμένουν τα ζητούμενα της δημοκρατίας του σύγχρονου κόσμου. Βρεθήκαμε αρκετές φορές στην Κύπρο. Κάθε συνάντηση μαζί του ήταν για μένα μια ζωντανή επικοινωνία με την ίδια την Ιστορία της Κύπρου, γιατί ο Βάσσος Λυσσαρίδης ήταν ένας βασικός και έντιμος πρωτεργάτης της. Θαύμαζα το λόγο του. Λόγος γοητευτικός, λόγος πλήρης και μεστός, απόσταγμα εμπειρίας, γεμάτος διδάγματα.
Μιλούσε κι ο λόγος του έσταζε σοφία. Σε θυμάμαι Δάσκαλε στην εξόδιο ακολουθία του αείμνηστου Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Τάσου Παπαδόπουλου. Πήραν πολλοί το λόγο για να τον αποχαιρετήσουν. Και μίλησαν όλοι τους καλά και με επαινετικά λόγια. Και ήρθε η σειρά σου. Και έγινε πάλι μάθημα ιστορίας και δημοκρατίας ο λόγος σου και γέμισε ο ναός έμπνευση!
Ήταν μόνο μια φορά που έμοιαζε να δυσφορώ μαζί σου Δάσκαλε. Ήταν τότε που μιλώντας πάλι για το Κυπριακό και τα διεθνή, μου είπες επί λέξει: «Ο Τούρκος κ. καθηγητά μου δεν είναι για συζήτηση. Δεν είναι για διαπραγματεύσεις. Έχεις τα κότσια να κάνεις πόλεμο μαζί του; Διαφορετικά μη συζητάς, μη διαπραγματεύεσαι. Ό,τι συμφωνήσεις σήμερα μαζί του θα το αναιρέσει αύριο.
Δυστυχώς ο Τούρκος μόνο τη γλώσσα της ωμής βίας καταλαβαίνει». Και δυσφόρησα τότε Δάσκαλε και απόρησα πώς εσύ, ο Δάσκαλος της Δημοκρατίας έδειχνε να τάσσεσαι στην πλευρά του πολέμου. Κι έπρεπε να έρθει ο σουλτάνος Ερντογκάν για να καταλάβω το νόημα των λόγων σου.
Έντονη μένει πάντα η ανάμνηση της πρώτης μας συνάντησης. Ήμουν Αντιπρύτανης τότε κι εσύ προσκεκλημένος ομιλητής από τους φοιτητές στο Ρέθυμνο. Με κάλεσαν λοιπόν να σε προσφωνήσω εκ μέρους του Πανεπιστημίου. Έγιναν όλα την τελευταία στιγμή, αλλά δεν αιφνιδιάστηκα. Απεναντίας η χαρά μου ήταν απερίγραπτη. Ο πρόεδρος της ΕΔΕΚ μού ήταν αρκετά γνωστός ως κεντρική πολιτική φιγούρα της Κύπρου και προσωπικός γιατρός του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου. Θυμάμαι σαν τώρα την προσφώνηση με την οποία σε καλωσόρισα:
«Νέοι και νέες της Κύπρου, Νέοι και νέες της Ελλάδας,
Έχομε μπροστά μας έναν διαπρεπή διανοούμενο, έναν άνθρωπο σύμβολο για τα δικαιώματα και την απελευθέρωση των λαών. Έναν γενναίο πολίτη της Κύπρου και της Ελλάδας, που δεν έγινε γνωστός από τους θώκους και τα αξιώματα που κατέλαβε, ούτε από τις εξουσίες που άσκησε. Ο Βάσος Λυσσαρίδης έγινε γνωστός για τις ιδέες που πίστεψε και για τους αγώνες στους οποίους επιδόθηκε για να τις υπηρετήσει και να τις υπερασπισθεί». Αυτά τα απλά λόγια, έτσι όπως τα πίστευα.
Λίγα χρόνια αργότερα οδηγώντας για Ιεράπετρα κάποια αόρατη δύναμη με έκανε να στρίψω εντελώς απρογραμμάτιστα για την μικρή Νεάπολη με την Μεγάλη Παναγία στην πλατεία της· ένα μικρό διάλειμμα για έναν καφέ, σκέφτηκα.
Και ήταν ο πιο τυχερός καφές της ζωής μου, ο ωραιότερος καφές, γιατί εντελώς απροσδόκητα εκεί που πήγα να παρκάρω στην πλατεία σε είδα απρόσμενα μπροστά μου, με το φωτεινό σου πρόσωπο και το μαλλάκι σου να ανεμίζει ελαφρώς. Ήσουν προσκεκλημένος του Δημάρχου Νικ. Καστρινάκη.
Η χαρά μου ήταν μεγάλη. Και όταν μέσα στην έκπληξή μου έσπευσα να σε χαιρετήσω και να σου ξανασυστηθώ, τότε αισθάνθηκα πραγματικά τη δεύτερη έκπληξη, καθόλου υποδεέστερη της πρώτης. Έσπευσες πρώτος να με χαιρετήσεις αναφέροντας το όνομα και τον τίτλο μου. Και όταν εξέφρασα την έκπληξη και το θαυμασμό μου για την καλή σου μνήμη, η απάντησή σου πρόεδρε ήταν αφοπλιστική: «Δεν πρόκειται να σας ξεχάσω ποτέ και σας έχω θυμηθεί άπειρες φορές.
Γιατί από σας άκουσα την πιο σημαντική και την πιο τιμητική προσφώνηση που μου έγινε ποτέ. Μου είπες ¨ότι δεν έγινα γνωστός από τους θώκους και τα αξιώματα που κατέλαβα, ούτε από τις εξουσίες που άσκησα. Έγινα γνωστός για τις ιδέες που πίστεψα και τους αγώνες στους οποίους επιδόθηκα για να υπηρετήσω και να υπερασπισθώ τις ιδέες μου¨. Ήταν για μένα η μεγαλύτερη τιμή.
Και σε ευχαριστώ ακόμη μια φορά γιατί με τρόπο που το είπες, έδειχνες ότι το πιστεύεις». Αυτό λοιπόν ήταν ο καλύτερος έπαινος για έναν μαχητή: Η πίστη στις ιδέες του και ο αγώνας για την υπεράσπισή τους, γιατί προφανώς αυτό είχε θέσει σκοπό της ζωής του. Γι’ αυτό και ορθά εξέλαβε την προσφώνησή μου, ως μία επιβεβαίωση ότι δεν ξέφυγε από το σκοπό του.
Σεβαστέ μου Πρόεδρε,
και τώρα που δεν είσαι πια εδώ, τώρα που δεν έχεις τα δικά μας αυτιά, τα αυτιά των χοϊκών ανθρώπων, ούτε και επιτέλους έχεις καμιά ανάγκη να ακούσεις λόγους επαινετικούς, το επαναλαμβάνω και πάλι με όλη τη δύναμη της φωνής και της ψυχής μου για να ακουστεί σε μας εδώ: Ο Βάσσος Λυσσαρίδης υπηρέτησε ΙΔΕΕΣ. Και το έπραξε με πίστη και αφοσίωση. Γι’ αυτό θα παραμείνει ο ίδιος σαν μια ιδέα σε αυτόν τον κόσμο. Γι’ αυτό και θα λάμπει πλέον με την απουσία του για πάντα!
* Ο Ι.Ε.Πυργιωτάκης είναι ομότιμος καθηγητής- πρ. αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης