Μάρτιος 2019: «Τύμπανα πολέμου» ακούστηκαν για μια ακόμη χρονιά στις αυλές των σχολείων ενόψει των εθνικών εορτασμών. Μονότονα, κακόγουστα, παβλοφικά και προπαντός ξεπερασμένα. Οι μαθητές «τσιμπάνε». Η όλη διαδικασία δεν είναι μόνο γραφική, είναι και επικίνδυνη.
Η επικινδυνότητά της, όμως, είναι καλά καμουφλαρισμένη. Μια συνεχόμενη, εις διπλούν ετησίως, εθνική «κοπάνα» με τις ευλογίες του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. Μιας διαδικασίας όπου το «ταρατατζούμ» γίνεται η μοναδική ίσως ευκαιρία των μαθητών και των μαθητριών για ιστορική μνήμη και εμβάθυνση.
Και προφανώς το «μάθημα ιστορίας» στην αυλή για έναν δεκαπεντάχρονο έχει αυτοτελή αξία: είναι «έξω» κι είναι «παιχνιδιάρικο». Και όλα αυτά σε μια χώρα που επαίρεται – κι όχι άδικα – για την ένδοξη εθνική ιστορία της. Μια χώρα, ωστόσο, η οποία μονίμως επιμένει να ζει στο ένδοξο παρελθόν, αποφεύγοντας να δει το μίζερο παρόν της.
Μια χώρα, στην οποία η πολυσυζητημένη ιστορία της καταλήγει τελικά να αποτελεί καθηγητικό «πάρεργο». Πολύ συχνά, δε, διδάσκεται από φιλολόγους γαλλικών(!), όταν δεν συμπληρώνουν τις απαιτούμενες ώρες τους στο σχολείο.
Να ξεκαθαρίσω κάτι. ΔΕΝ είμαι κατά των εκδηλώσεων και των εορτασμών ιστορικής μνήμης του Έθνους. Κάθε άλλο παρά αμφισβητώ την σπουδαιότητα της Επανάστασης του 1821, ούτε φυσικά της αντίστασης μιας μικρής χώρας στις ορέξεις των μεγαθηρίων του φασισμού το 1940.
Υπό προϋποθέσεις, θα μπορούσα να πειστώ και για την αξία των στρατιωτικών παρελάσεων. Τις παρελάσεις, ως ενέσεις ηθικού των ίδιων των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεών μας, για να μην αναφερθώ στην απαραίτητη συντήρηση του μηχανοκίνητου υλικού που κάθε φορά χρησιμοποιείται.
Αλλά γιατί υπάρχουν οι μαθητικές παρελάσεις;
Ακόμη και όσοι πιστεύουν πως οι μαθητές πρέπει να εντρυφήσουν στην πειθαρχία, στην αξία της ιεραρχίας, στην έννοια της τάξης – στην αξία της στρατιωτικοποίησης με λίγα λόγια – φαντάζομαι πως στην καλύτερη περίπτωση μειδιούν ειρωνικά στο «θέαμα». Κι αυτό, μόνο αν δεν πέφτουν σε απόλυτη κατάθλιψη, με την εικόνα ξεπεσμού, που οι σύγχρονες μαθητικές παρελάσεις παρουσιάζουν.
Οι εκπαιδευτικές εγκύκλιοι του Υπουργείου, οι καθηγητές και οι γυμναστές (σε ρόλο επιλοχία) βρίσκονται σε πλήρη σύγχυση από την οπτική παραφωνία. Και αυτό γιατί προσπαθούν να συνταιριάξουν τα αταίριαστα, δηλαδή την από το παρελθόν ερχόμενη ομογενοποίηση, με την κατακτημένη πολυμορφία στην εμφάνιση (π.χ. τα εκκεντρικά κουρέματα ή την ανομοιογένεια των στολών).
Αλλά μήπως οι μαθητικές παρελάσεις επιτυγχάνουν τον όποιο εκπαιδευτικό σκοπό τους, δηλαδή να βιώσουν τα παιδιά την ιστορία μας; Φοβάμαι πως μάλλον και εδώ αποτυγχάνουν. Πλήθος μαθητών και μαθητριών, δεκαετίες τώρα μπερδεύονται ως προς το τι γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου και τι την 25η Μαρτίου!
Την σύγχυση επιτείνει η εκμετάλλευση των παρελάσεων, τα τελευταία χρόνια, από κάθε λογής «αγανακτισμένους», που βρίσκουν ευκαιρία να προωθήσουν τα «θυμωμένα» τους μηνύματα. Άρα πόσο συμβάλλουν οι μαθητικές παρελάσεις στην εθνική ευαισθητοποίηση και στην διατήρηση της εθνικής μνήμης;
Ας μιλήσουμε με ειλικρίνεια για το τι αποκομίζουν οι μαθητές από αυτήν την διαδικασία. Μια διαδικασία που σήμερα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια μιλιταριστική καρικατούρα. Μια προσπάθεια διατήρησης της εθνικής έξαρσης, που είναι όμως καταδικασμένη σε αποτυχία, γιατί επιχειρείται με μεθοδολογίες που ανήκουν στον 19ο και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Και αυτό το εθνικό «φολκλόρ», φοβάμαι πως, μας κρύβει τον «ελέφαντα» – όχι στο δωμάτιο – αλλά στην σχολική αίθουσα αυτή την φορά. Τον ελέφαντα του φασισμού, που εύκολα διεισδύει στις σχολικές αίθουσες και αυλές.
Πριν λίγους μήνες είχαμε το ύπουλο χρυσαυγήτικο σύνθημα, αναρτημένο στα σχολεία: «η Δημοκρατία ξεπουλάει τη Μακεδονία». Πρόσφατα, στα Γρεβενά δεν πήγαιναν τα παιδιά στο σχολείο, επειδή το απόγευμα θα πήγαιναν τα προσφυγόπουλα. Στη Σάμο, οι μαθητές εδώ και δυο εβδομάδες συνεχίζουν μιαν «αποχή της ντροπής», για τον ίδιο λόγο. Στα Βίλια κάποιοι μπούκαραν σε ξενοδοχείο που φιλοξενούνται πρόσφυγες, πέταξαν μολότοφ και έβρισαν ανήλικες προσφυγοπούλες, κλωτσώντας τις στο κεφάλι.
Στην Κόνιτσα μαυροντυμένοι κουκουλοφόροι χτύπησαν με ρόπαλα ασυνόδευτα προσφυγόπαιδα που έπαιζαν μπάσκετ. Στις σχολικές αυλές των Γρεβενών, της Σάμου, των Βιλίων, της Κόνιτσας, αλλά κι ολόκληρης της Ελλάδας, τις τελευταίες εβδομάδες οι μαθητές και οι μαθήτριες προετοιμάστηκαν για την φετινή παρέλαση.
Ας ελπίσουμε πως αυτήν τη φορά, τα παιδιά κατάλαβαν κάτι από το νόημα της μεγαλειώδους αντίστασης στην οθωμανική απολυταρχία ή (τον ερχόμενο Οκτώβριο) στον φασιστικό μιλιταρισμό.
Ότι θα αντιληφθούν την διαχρονικότητα των αξιών της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ελευθερίας και της δημοκρατίας…
*Ο Σπύρος Δανέλλης είναι βουλευτής Ηρακλείου.