Η προσωπικότητα του Κοραή είναι επίκαιρη σήμερα που τιμώνται τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821, μια επανάσταση εθνικοαπελευθερωτική που συσπείρωσε διαφορετικές κοινωνικές δυνάμεις. Προηγήθηκε ένα κίνημα πολλών πνευματικών ανθρώπων που συγκροτούν τον νεοελληνικό διαφωτισμό, που ανάγει τις αξίες του στο 18ο αιώνα και στη Γαλλική Επανάσταση.
Ο φωτισμός του γένους ήταν το όραμα του Αδαμαντίου Κοραή, γι’ αυτό υπήρξε αρχικά επιφυλακτικός στην πρόωρη κατά την άποψή του κήρυξη της Επανάστασης, επειδή και η γενικότερη συγκυρία στην Ευρώπη δεν ευνοούσε παρόμοιες κινήσεις.
Το έργο του είναι τεράστιο. Ήθελε να εξωραΐσει τη λαϊκή γλώσσα και να την απαλλάξει από βαρβαρικές εκφράσεις, οπωσδήποτε όμως οι απόψεις του ήταν προοδευτικές, αν και δεν εκτίμησε τα σπουδαία έργα της Κρητικής Αναγέννησης και μίλησε για το μονότονο των κρητικών επών και για εξαμβλώματα της ταλαιπώρου Ελλάδος.
Έκανε λαμπρές σπουδές και τα προλεγόμενα του στις εκδόσεις αρχαίων συγγραφέων είναι πολύτιμα. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε τις οικονομικές δυσχέρειες, το έργο του παραμένει ένα μοναδικό κατόρθωμα.
Για το έργο αυτό υπάρχουν σήμερα πολλές μελέτες που αναδεικνύουν την προσφορά του. Η εικόνα όμως που έχομε για τον Κοραή είναι ενός γέροντος με σκεπτικό βλέμμα που νοσταλγεί μια αγαπημένη πατρίδα στην οποία δεν επέστρεψε ακόμα και μετά την απελευθέρωση. Όμως ο Κοραής ήταν κάποτε ένας νέος φανατικός για γράμματα, που έφυγε από τη Σμύρνη να κατακτήσει τα φώτα της Ευρώπης. Για τον νέο αυτό λίγα γνωρίζαμε.
Αυτή ήταν η αφορμή να ερευνήσει, να μελετήσει τις πηγές, να διασταυρώσει τις πληροφορίες και τη σχετική αλληλογραφία η έμπειρη μυθιστοριογράφος Αργυρώ Μαντόγλου και να μας χαρίσει το βιβλίο της «Τρικυμίες παθών» από τις εκδόσεις ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, όπου αναζητά να ζωντανέψει τα νεανικά χρόνια του Κοραή στο Άμστερνταμ. Ε
ίναι μια μυθιστορηματική βιογραφία, όπου η φαντασία συμπληρώνει τα κενά. Υπάρχει μια εξαντλητική έρευνα όλων των πηγών. Η εποχή, οι σχέσεις, η πόλη, τα κτήρια και οι γενικότερες συνθήκες της καθημερινής ζωής περιγράφονται με ρεαλιστικό τρόπο. Εκείνη συμπληρώνει μόνο τις ρωγμές προσθέτοντας στοιχεία που κάνουν γλαφυρή και ενδιαφέρουσα την αφήγηση και φωτίζουν την ψυχοσύνθεση των ηρώων της. Ζωντανεύει τον σχεδόν έφηβο που πηγαίνει στο εμπορικό κέντρο της Ευρώπης ως αντιπρόσωπος της Εταιρείας του πατέρα του και άλλων συνεταίρων.
Η Αργυρώ Μαντόγλου επιστρατεύει όλη της τη συγγραφική εμπειρία. Έχει εκδώσει άλλωστε αρκετά μυθιστορήματα, διηγήματα και ποίηση. Σπούδασε Αγγλική λογοτεχνία. Επίσης έχει μεταφράσει σημαντικά λογοτεχνικά έργα και γνωρίζει καλά τις λογοτεχνικές συμβάσεις και απαιτήσεις. Ξέρει την τέχνη να γοητεύει τον αναγνώστη και το πρώτο κεφάλαιο στο μυθιστόρημα είναι υπόδειγμα λογοτεχνικής έκφρασης και γραφής.
Ο Διαμαντής φιλάσθενος από μικρός αγωνίζεται να αποβάλει τον επαρχιωτισμό του, να γνωρίσει ικανούς δασκάλους, να οργανώσει την επιχείρηση και να ζήσει την κοσμική ζωή. Ερωτεύεται αλλά είναι άτυχος γιατί η αγαπημένη του πεθαίνει και ορκίζεται να ζήσει στη μοναξιά του. Δυο αρνητικά υπάρχουν στην προσπάθειά του να ανασυγκροτήσει την Εταιρεία. Η τιμιότητά του και κυρίως η υπονόμευσή του από τον αγροίκο Σταμάτη που το συνοδεύει υποτίθεται για να τον βοηθήσει, ενώ συνεχώς τον καταγγέλλει και τον διαβάλλει.
Η λογοτεχνία μας αναπαύει και μας γαληνεύει. Η Μαντόγλου αποκαλύπτει έναν κόσμο άγνωστο. Μας δίδει την αίσθηση ότι περπατούμε στους λασπωμένους δρόμους του Άμστερνταμ με τις δύσοσμες μυρουδιές, τους κάθε μορφής ταλαίπωρους βιοπαλαιστές και τους πονηρούς εμπόρους. Ο Κοραής δεν θα συμβιβαστεί. Διψασμένος για μόρφωση και με μια υψηλή φιλοπατρία θα βρει τελικά το δρόμο του όχι στο εμπόριο, αλλά στον μεγάλο του έρωτα που δεν είναι άλλος από την ανάσταση των ιερών κειμένων που συγκροτούν την αρχαία ελληνική γραμματεία.
Κλείνοντας το βιβλίο είμαστε περισσότερο ικανοί να κατανοήσουμε καλύτερα τη δύσκολη πνευματική πορεία του μεγάλου δασκάλου του γένους που με τα δικά του όπλα πολέμησε στον ιερό αγώνα. Όσο κι αν το βιβλίο αυτό δεν είναι ιστορία έχει την δική του ανθρώπινη αλήθεια και μας ανοίγει ένα άγνωστο παράθυρο, ώστε να δούμε καθαρότερα το έργο ενός δασκάλου που υπηρέτησε σωστά τον τόπο του, όπως ίσως και άλλοι που αξίζει να μένουν ζωντανοί στη μνήμη μας.