Πολλές τριβές, πολλές εντάσεις και σε πολλές διαφοροποιήσεις οδηγούνται οι δήμοι και φυσικά οι δημοτικοί άρχοντες, αλλά και οι κοινωνίες, προκειμένου να δοθεί ένα όνομα σε κάποιον μεγάλο δρόμο της πόλης. Ειδικότερα όταν πρόκειται για κάποιο πολιτικό άνδρα που το πέρασμά του σημάδεψε αυτόν τον τόπο.
Οι γνώμες και οι απόψεις ποικίλλουν, τις περισσότερες φορές ανάλογα με την πολιτική ή κομματική τοποθέτηση του καθένα, τις διάφορες τάσεις που επικρατούν, τις ομάδες και πάει λέγοντας. Έτσι συνηθίζεται να συμβαίνουν πολλά γύρω από τις ονοματοδοσίες οδών. Κάποια ονόματα σε μεγάλους δρόμους, ιστορικά πρόσωπα σε μικρούς δρόμους και μεγάλα ονόματα σε στενοσόκακα.
Για να γίνω πιο κατανοητός υπάρχει το όνομα του μεγάλου μας τραγουδιστή Στέλιου Καζαντζίδη στην αντίστοιχη λεωφόρο, όπως επίσης υπάρχει και μία μικρή οδός στην περιοχή του Μασταμπά, κοντά στην Παναγίτσα, στο όνομα του Στυλιανού Γεωργίου.
Ο Στυλιανός Γεωργίου ήταν ο πρώτος χριστιανός ορθόδοξος δήμαρχος του Ηρακλείου από το 1911 έως 1916 και από το 1920 μέχρι το 1922. Οι δύο πρώτοι άλλοι δήμαρχοι της πόλης μας από τότε που υπάρχει ο θεσμός της δημαρχίας ήταν Τουρκοκρητικοί και στο θρήσκευμα μουσουλμάνοι.
Τέλος στο κέντρο της πόλης μας υπάρχει ένα στενοσόκακο προκειμένου να μας θυμίζει τον Νίκο Καζαντζάκη. Αυτά περί ονοματοδοσιών των οδών. Το κείμενο που ακολουθεί προέρχεται από την εβδομαδιαία πολιτική εφημερίδα “Νέα Ελευθερία” που εκδιδόταν στην πόλη μας και έχει ημερομηνία Κυριακή 20η Φεβρουαρίου 1905.
Ας δούμε λοιπόν τις απόψεις και τις προτεραιότητες εκείνης της εποχής:
“Περατώσασα το έργον της η προς ονοματοθεσίαν των οδών της πόλεως Ηρακλείου καταρτισθείσα επιτροπή, υπέβαλε δι’ εκθέσεως προς τον κ. πρόεδρον του Δημοτικού Συμβουλίου Ηρακλείου το πόρισμα της γεγομένης εργασίας της.
Κατά την έκθεσιν ταύτην τα ονόματα των οδών της πόλεως ελήφθησαν εκ τε της αρχαίας ιστορίας της Κρήτης και εκ της μέσης, της νεωτέρας και της συγχρόνου, δεν είναι μόνον ονόματα προσώπων αλλά και ονόματα κρητικών πόλεων και τοποθεσιών, όπου διαδραματίσθηκαν επίσημα ιστορικά γεγονότα της νέας ιστορίας και ακόμα είναι χρονολογίας αναμιμνήσκουσαι τοιαύτα γεγονότα.
Και όσον μεν αφορά τα αρχαία ονόματα ανδρών η επιτροπεία εθεώρησεν καλό να εκλέξει τα επισημότερα εκ της κρητικής αρχαίας μυθολογίας και ιστορίας αδιαφορούσα περί του ακριβούς τόπου της προελεύσεως εκάστου προσώπου, το αυτό δε έπραξε και δια τα ιστορικά πρόσωπα της μεσαιωνικής κρητικής ιστορίας.
Δια τα της νεωτέρας όμως και συγχρόνου ιστορίας η επιτροπεία έκρινε ορθόν να περιορισθεί εις τα ονόματα των προσώπων εκείνων, τα οποία έδρασαν εν τω διαμερίσματι του Ηρακλείου, τα οποία είναι και γνωστότερα ενταύθα φρονούσα άλλως ότι αι άλλοι κρητικαί πόλεις θα τιμήσωσιν ομοίως, αν δεν το έπραξαν εως τώρα, τα ίδια πρόσωπα. Η αυτή σκέψις επικράτησε και δια την ονομασίαν δι’ ονομάτων αρχαίων πολεων, ιστορικών τοποθεσιών και των επαρχιών.
Δεδικαιολογημένην εξαίρεσιν αποτελούσε το όνομα του Αρκαδίου και του Δασκαλογιάννη, δια του ονόματος του οποίου η επιτροπεία εκόσμησε την επισημοτέραν των οδών της πόλεως την εκβάλλουσαν εις την πλατεία του πρίγκηπος Γεωργίου, όπου ο πρώτος ούτος της Κρήτης εθνομάρτυς της νέας ιστορίας εύρεν οικτρόν θάνατον εκδαρείς ζων. Γνωστόν τυγχάνει ότι προ τινών ετών το Δημοτικόν Συμβούλιον Ηρακλείου είχεν επιχειρήσει την ονοματοθεσίων οδών τινών και πλατειών της πόλεως.
Μονολότι δε η ονοματοθεσία εκείνη δεν επεσημοποιήθη ακόμα τινά ονόματα κριθέντα ως επιτυχή όπως το της πλατείας του πρίγκηπος Γεωργίου, το της οδού Κόρακα (Πλατειά Στράτα), η εν λόγω επιτροπεία εθεώρησε καλόν να διατηρήσει επίσης, εις όλα δε τα άλλα εβασίσθη επί της ιδίας κρίσεως και αντιλήψεως.
Προς ακριβεστέραν κατανόησιν του πνεύματος, τον οποίον επεκράτησε κατά την ονοματοθεσίαν, ήτις ειρήσθω και τούτο, ικανήν δυσχέρειαν παρουσίασεν ένεκα της ελλείψες προστολπ’θ τωμ πδ’ωμ σχεδοαγραφήματος, αναφέρομεν ολίγα χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Την προ του λιμένος σχηματιζομένην εκ της κατεδαφίσεως των γνωστών μαγαζείων πλατείαν η επιτροπεία εκάλεσε “πλατείαν Νόελ” δια του ονόματος δηλαδή του Άγγλου ναυάρχου του οποίου η φιλελεύθερος και γενναιόφρων δράσις κατά την σφαγήν του Ηρακλείου, τόσον συνετέλεσεν εις την απέλασιν του τουρκικού στρατού και την απαλλαγήν της Κρήτης από της Τουρκοκρατίας.
Την οδόν “Μπεντενάκι” από της πλατείας Νόελ μέχρι του όρμου Δερματά (Κουμ-Καπί που σημαίνει πύλη της άμμου), ονόμασεν η επιτροπεία δια του ονόματος του θαρραλέου πλοιάρχου “Κοσμά Ζώτου”. Η προς ανατολάς της οδού Μαρτύρων πάροδος στην οποία εύρηται η καθολική εκκλησία, ονομάσθη “25 Αυγούστου” προς μνήμην της αυτόθι διασώσεως εν τη εκκλησία αρκετών χριστιανών κατά την σφαγήν.
Η από της ενετικής λέσχης (Τσεπανές σημερινό Δημαρχείο) οδός και οι προ της Νομαρχίας και πέριξ της μεγάλης Κρήνης μικραί πλατείαι και ολόκληρον το λεγόμενον “αμπάρ αλτί”, ονομάσθησαν δια του ονόματος “Νικηφόρου του Φωκά”. Η παρά τα “Αχτάρικα, σημερινή Βικελαία” οδός ονομάσθηκε δια του ονόματος του ηρωικού επαναστάτου κατά την ενετοκρατίαν “Λέοντος Καλλέργη” την δε πλατείαν “Μεϊντάνι” εκάλεσεν η επιτροπεία “πλατεία Μίνωος” και την οδόν την άγουσαν εκ της πλατείας ταύτης προς την πύλην του Ιδομενέως (Καινούργια Πόρτα), οδόν Κνωσού.
Παρά τον ναόν του Αγίου Μηνά η επιτροπεία έταξεν εις τας πέριξ οδούς τα ονόματα των Κρητών επιφανών πατριαρχών Μελετίου Πηγά, Κυρίλλου Λουκάρεως του κατά το 1821 σφαγέντος μητροπολίτου Κρήτης Γερασίμου, παρά την Αγίαν Αικατερίνην αι οδοί έλαβαν τα ονόματα των εν τη ενταύθα Σιναϊτική μονή διδαξάντων η εντεύθεν εξελθόντων λογίων “Μαργουνίου”, “Πατελάρου” και “Συρίγου”.
Κατά την τελευταία των Αρχανών άμυναν και άλλας ιστορικάς τοποθεσίας και τας χρονολογίας των επισημοτέρων Κρητικών επαναστάσεων και τα ονόματα των διασημοτέρων αρματωλών δεν ελησμόνησεν η επιτροπεία κατά την όντως επίπονον εργασίαν την οποία κατέβαλε προς ονοματοθεσίαν 149 οδών και 11 πλατειών.
Ελπίζομεν ότι το Δημοτικό Συμβούλιο Ηρακλείου δεν θα παραμελήσει να μελετήσει ταχέως το υποβληθησόμενον εις αυτό πόρισμα τούτον της εργασίας της τόσον σοβαρώς και φιλοτίμως εκπληρωσάσης το ανατεθέν αυτή έργον επιτροπείας και δια αποφάσεώς του θέλει προσδώσει το απαιτούμενο κύρος εις την γενομένην ονοματοθεσίαν ταύτην”.
Όλα αυτά γίνονται εκείνη την περίοδο, μία αρκετά δύσκολη εποχή, όπου υπήρχε αρκετό τουρκικό στοιχείο στην πόλη μας. Δήμαρχος Ηρακλείου ήταν ο Τουρκοκρητικός Μουσταφά Δεληαχμετάκης. Σημεία αναφοράς όλων των Καστρινών, αφενός η κρήνην του Μοροζίνι όπου έπλεναν, έπαιρναν νερό και ήταν σημείο συνάντησης και αφετέρου πολυσύχναστος εμπορικός δρόμος της Πλατειάς Στράτας, που από τα χαράματα έσφυζε από ζωή και κίνηση.