Είναι μια από τις πιο παρεξηγημένες φράσεις, που και τούτο τον Αύγουστο είδα πολλές φορές να μνημονεύεται, σε άρθρα, σε σχόλια και σε πλήθος αναρτήσεων: «Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις». Η φράση αυτή έγινε τίτλος βιβλίου, μόνο που ο διάσημος συγγραφέας του, ο Ουμπέρτο Έκο, δεν εννοούσε ακριβώς αυτό που απορρέει από την πρώτη ανάγνωση. Άλλο ήθελε να πει…
Ο Έκο βρισκόταν στα νησιά Φίτζι, τον Αύγουστο του 1990, όταν ξέσπασε ο πόλεμος στον Κόλπο. Η μοναδική πληροφόρηση που είχε τότε, προερχόταν από μια μικρή τοπική εφημερίδα που κυκλοφορούσε στα αγγλικά για την ενημέρωση των τουριστών και στην οποία οι συντάκτες της δημοσίευαν ό, τι ακριβώς εκείνοι θεωρούσαν είδηση. Με τη φράση αυτή, που έγινε διάσημη από τον τίτλο του ομώνυμου βιβλίου, ο Ουμπέρτο Έκο στηλίτευσε ουσιαστικά την απουσία της ενημέρωσης και τίποτα άλλο.
Δεν παρέλειψε φυσικά να παραθέσει επί τούτου και την σημειολογική του ανάλυση:
«Το συμπέρασμα είναι ότι, η ενημέρωση είναι τελικά περισσότερο απαραίτητη ακόμα και από την ίδια την είδηση, δηλαδή η επεξεργασία της».
Ο διάσημος συγγραφέας κατάλαβε ότι, χωρίς τις αναλύσεις, χωρίς τις ξεκάθαρες τοποθετήσεις, χωρίς την ματαιοδοξία των σχολιαστών και των ανταποκριτών, δεν υπάρχουν ουσιαστικά ειδήσεις. Το καθαρό γεγονός, αυτό-καθεαυτό, δεν αρκεί, αλλά η γνώση του γεγονότος είναι το πλέον απαραίτητο.
Η έννοιες «είδηση» και «ενημέρωση», δεν φαίνεται να είναι ξεκάθαρες και στην εποχή που ζούμε. Στην εποχή της ταχύτητας, της γρήγορης πληροφορίας, της φρενήρους ανάπτυξης των τεχνολογιών και του διαδικτύου, τα πράγματα φαντάζουν ακόμα περισσότερο περίπλοκα.
Τα προηγούμενα χρόνια, την εγκυρότητα μιας είδησης την εγγυόταν το κύρος του μέσου που την προέβαλε. Λέγαμε τότε, «το έγραψε η εφημερίδα…», «το είπε η τηλεόραση…», «το άκουσα στο ραδιόφωνο…», και θεωρούσαμε δεδομένη και ακριβή την πληροφορία, χωρίς αμφιβολίες, αστερίσκους και ερωτηματικά. Σήμερα λέμε, «το είδα κάπου στο internet…».
Στο χαοτικό διαδίκτυο, όπου ο καθένας γράφει ό, τι θέλει να γράψει και διαβάζει επίσης ό, τι θέλει να διαβάσει. Οι πηγές ενημέρωσης είναι αόρατες τις περισσότερες φορές και όταν εμφανίζονται είναι συγκεχυμένες. Η είδηση περιφέρεται, διανθίζεται, ανακυκλώνεται και σε αρκετές περιπτώσεις διαστρεβλώνεται. Νέοι όροι έχουν υπεισέρθει στο χώρο της ενημέρωσης όπως, «Fake news», «Post truth» κ.α., επισημαίνοντας την κρίση που διέρχεται η ενημέρωση σήμερα σε όλο τον κόσμο.
Έχει ξεκινήσει μια συζήτηση σε παγκόσμιο επίπεδο με θέμα την πρόοδο της είδησης, από την παραγωγή της, το μέσο μετάδοσης, τον τρόπο ενημέρωσης, μέχρι να φτάσει στον τελικό αποδέκτη, αναζητώντας τρόπους επίτευξης μιας τουλάχιστον τίμιας σχέσης. Είναι μια μεγάλη συζήτηση, για την έκβαση της οποίας δηλώνω συγκρατημένα αισιόδοξος.
Όσον αφορά τώρα στη δική μας τη χώρα, τον Αύγουστο πάντα υπήρχαν ειδήσεις, επιβεβαιώνοντας την άποψη ότι, στον όμορφο τόπο που ζούμε ποτέ δεν πλήττουμε. Τον πιο θερμό μήνα του καλοκαιριού στην Ελλάδα είχαμε φωτιές και… δικτατορίες. Είχαμε πάντα να μετράμε νεκρούς στην άσφαλτο, πνιγμένους στις θάλασσες και τις πισίνες, είχαμε κυβερνητικές και πολιτικές κρίσεις, καθώς και πολλά απρόοπτα από τα μπάνια του λαού…
Οι καταστροφικές πυρκαγιές βεβαίως, ως το κατεξοχήν θέμα του θέρους, μονοπωλούσε σχεδόν το ενδιαφέρον της ειδησεογραφίας του Αυγούστου. Τον ζεστό μήνα του καλοκαιριού, ολόκληρος ο καιρός ξεφεύγει από την καθιερωμένη μέτρηση της ανόδου των θερμοκρασιών και των εντάσεων των ανέμων. «Αποδρά» από τα δελτία καιρού και «εισβάλει» στα δελτία ειδήσεων, μετατρεπόμενος έτσι σε είδηση και σε πρώτο θέμα.
Ο Ουμπέρτο Έκο έγινε και τον φετινό Αύγουστο εξαιρετικά επίκαιρος, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά τη διάσημη φράση του, μέσα από τα δραματικά γεγονότα που συνέβησαν. Αν και οι καταστροφικές πυρκαγιές κατέκαιαν την Ελλάδα σχεδόν ολόκληρο το μήνα, προκαλώντας τη μεγαλύτερη οικολογική καταστροφή στην ιστορία της χώρας μας, τα τηλεοπτικά μέσα, που υποτίθεται κάλυπταν τις δραματικές εξελίξεις, δεν απέδωσαν ούτε το μέγεθος της καταστροφής, αλλά ούτε και τα επιμέρους δομικά χαρακτηριστικά της, όπως είναι οι ευθύνες, που σίγουρα υπήρξαν, υπήρχαν και υπάρχουν – πολιτικές, κοινωνικές, ατομικές – τα λάθη, οι παραλήψεις, οι ολιγωρίες, οι αστοχίες και οι ανεπάρκειες.
Αντίθετα, αναλώθηκαν σε αναρίθμητες εξαντλητικές έκτακτες τηλεοπτικές συνδέσεις, με τους απεσταλμένους τους στα μέτωπα της φωτιάς να επιδίδονται σε ατέρμονους μονότονους μονολόγους, στην προσπάθειά τους να «γεμίσουν» τον άπλετο τηλεοπτικό τους χρόνο και οδηγώντας την κάμερα να ακολουθεί την πορεία της φωτιάς, πότε πηγαίνοντας δεξιά και πότε αριστερά.
Εκεί ακριβώς υπήρχε η είδηση, αλλά απουσίαζε η ενημέρωση. Δεν υπήρχε καμία ανάλυση από τον ανταποκριτή ή από τον σχολιαστή στο στούντιο, δεν υπήρχαν ξεκάθαρες τοποθετήσεις, δεν υπήρχαν οι άνθρωποι να ακούσουμε τις απόψεις τους, δεν υπήρχε καν η πρόθεση να ενημερωθεί διεξοδικά ο τηλεθεατής για ό, τι συνέβαινε. Αναδημοσίευαν την είδηση αλλά ουσιαστικά δεν ενημέρωναν. Δεν μίλησαν ποτέ για τα 1,2 εκατομμύρια στρέμματα δάσους που έγιναν στάχτη, δεν ανέδειξαν την απουσία αντιπυρικών ζωνών, δεν επισήμαναν την έλλειψη του σχεδιασμού και της πρόληψης των πυρκαγιών…
Οι καταστροφικές πυρκαγιές δικαίως μονοπώλησαν την επικαιρότητα τον φετινό Αύγουστο, αλλά δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τα υπόλοιπα γεγονότα που συνέβησαν. Ειδήσεις, δυστυχώς, είχαμε και στο χώρο της εγκληματικότητας, με πέντε δολοφονίες που διαπράχθηκαν στη χώρα μας, μόνο μέσα στον καυτό μήνα του καλοκαιριού. Ειδήσεις είχαμε για την πανδημία, που μαζί με τις μεταλλάξεις της δεν πήγε διακοπές και όπως όλα δείχνουν, αναμένεται δριμύτερη από το φθινόπωρο.
Ειδήσεις είχαμε για την ακρίβεια που συνεχίζει να καλπάζει «χωρίς να ιδρώνει κανένα αυτί», αλλά και για την ανεργία που δεν υποχωρεί παρά τα τεχνάσματα και τα τερτίπια που σκαρφίζονται κατά καιρούς εκεί στο Υπουργείο Εργασίας, για να «ρίξουν» τεχνητά τα ποσοστά των ανέργων. Ειδήσεις θα φέρει επίσης ο Αύγουστος και στις επόμενες τελευταίες μέρες του, για τα παιδιά που θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν μια θέση σε δημόσιο Πανεπιστήμιο για να σπουδάσουν, αλλά και για εκείνα που θα αποκλειστούν για πρώτη φορά φέτος από τη διαδικασία, και δεν θα είναι λίγα αυτά, λόγω της εφαρμογής της ελάχιστης βάσης εισαγωγής.
Σε διεθνές επίπεδο, η είδηση μέσα στον Αύγουστο της αποχώρησης των αμερικανών από το Αφγανιστάν, επισκίασε όλες τις άλλες. Μετά τις εικόνες της ντροπής για τον ανθρώπινο πολιτισμό στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, που έκαναν τον γύρω του κόσμου, ήρθαν και οι πρώτες αντιδράσεις των αναλυτών που μιλούσαν «για μια μεγάλη ήττα της Δύσης».
Η δεύτερη ανάγνωση όμως της κίνησης αυτής αποκαλύπτει, εκτός από τον κυνισμό των αμερικανών, και έναν καλά μελετημένο γεωστρατηγικό σχεδιασμό, από τον οποίο η Δύση προσδοκά να έχει μελλοντικά οφέλη…
Υπάρχουν λοιπόν ειδήσεις τον Αύγουστο και μάλιστα πολλές. Μπορεί να μην θέλουμε κατά βάθος και να απευχόμαστε μια κακιά είδηση να ταράξει την καλοκαιρινή μας ηρεμία, αλλά αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη πως δεν θα υπάρχει κιόλας. Εμείς, ας ευχηθούμε να αλλάξει κάτι στο μέλλον, ώστε οι ειδήσεις να «συναντηθούν» επιτέλους με την ενημέρωση. Είναι δύσκολο να συμβεί αυτό, αλλά και αναγκαίο. Τόσο δύσκολο, αλλά και τόσο αναγκαίο, όσο η επίμονη προσπάθεια που καταβάλουμε στις καλοκαιρινές μας διακοπές να ανακαλύψουμε το μοναδικό μίνι μάρκετ που πουλάει εφημερίδες.
https://moschonas.wordpress.com