Οι εποχές αλλάζουν. Η πραγματικότητα που βιώνουμε σήμερα δε με ενθουσιάζει, κι ας με σαγήνεψε κι εμένα η πρόοδος στην τεχνολογία, η ταχύτητα στην ενημέρωση, η smart εκδοχή των πραγμάτων εν γένει. Στη δεκαετία προς τα τέλη του ’80 στην οποία υπήρξα φοιτητής, μεσουρανούσε στα αμφιθέατρα η Πανσπουδαστική. Τους ζήλευα τους κομμουνιστές τότε, για την ευφράδεια του λόγου που κατείχαν, όλοι τους λίγο έως πολύ ήταν διαβασμένοι, παραπάνω τουλάχιστον απ’ το μέσο όρο.
Στις βόλτες αναζήτησης βιβλίων τότε στο Ηράκλειο, το οποίο δεν το έλεγες και μικρή πόλη, εξέλειπαν τα καθαρόαιμα, ενημερωμένα βιβλιοπωλεία. Υπήρχε όμως το στρατευμένο τότε βιβλιοπωλείο της «Σύγχρονης Εποχής», το οποίο εμπορευόταν βιβλία κατά κύριο λόγο Ρώσων λογοτεχνών από τις ομώνυμες εκδόσεις. Πρόσφατα έπεσε στα χέρια μου βιβλίο των εκδόσεων αυτών, οι οποίες ευτυχώς μακροημερεύουν, του συγγραφέα Όσκαρ Ουάιλντ. Προοδεύουν λοιπόν. Και να γιατί οι κομμουνιστές είναι ακόμα και σήμερα υποστηρικτές της δημόσιας εκπαίδευσης και της εν γένει μόρφωσης.
Για να μπορεί το παιδί του εργάτη και του αγρότη να έχει ίσες ευκαιρίες στην παιδεία. Το πως το Κομμουνιστικό κόμμα εξακολουθεί να διατηρεί εκδόσεις και βιβλιοπωλεία, εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς τούς το προσάπτω στα συν. Δέχονται χορηγίες που κρατούν κρυφές και καλά κάνουν. Όχι σαν τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ φερ ειπείν, ο οποίος αναγκάστηκε να δανείσει στο κόμμα του ένα σεβαστό ποσό, για να πληρωθούν τα δώρα των εργαζομένων στα μέσα μαζικής ενημέρωσης που επιβλέπει. Δε γίνονται έτσι οι δουλειές.
Αλλά ας επιστρέψω στο θέμα της καλλιέργειας και της μόρφωσης. Ιδιαίτερα των νέων ατόμων.
Διάβαζα πρόσφατα το βιβλίο της Marguerite Yourcenar με τίτλο «Τι; Η Αιωνιότητα» από τις πάλαι ποτέ σπουδαίες εκδόσεις Χατζηνικολή. Η συγγραφέας εν είδει πρωταγωνίστριας, αναψηλαφεί την παιδική της ηλικία και όντας ενήλικη πλέον, αποφαίνεται για μερικά πράγματα. Λέει λοιπόν:
«Θα ήθελα να καταχωρίσω ένα θαύμα κοινό, προοδευτικό, που δεν αναλογιζόμαστε παρά αφού έχει ήδη συμβεί: την ανακάλυψη της ανάγνωσης.
Ανοίγουν θύρες πρόσβασης σε άλλους αιώνες, πλήθη πλασμάτων μεγαλύτερα απ’ ό,τι θα συναντήσουμε ποτέ στη ζωή, σε κάποια ιδέα που θα αλλάξει τις δικές μας, μια έννοια που θα μας κάνει λίγο καλύτερους ή τουλάχιστον λιγότερο αμαθείς από χθες.
Οι σκεπτικιστές θα πουν πως οι πρώιμες μελέτες είναι ανώφελες, αφού το παιδί διαβάζει χωρίς να καταλαβαίνει, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια. Αντιθέτως, εγώ βεβαιώνω ότι καταλαβαίνει ορισμένα πράγματα, και ότι οι γνώσεις που αποκτάει μ’ αυτόν τον τρόπο είναι ανεξάλειπτες.
Υπήρχε δίχως να ξέρω γιατί, μέσα μου μια έμφυτη αγάπη, όχι μόνο να μορφωθώ, μα και να βελτιώσω τον εαυτό μου, μια παθιασμένη φροντίδα να είμαι κάθε ημέρα λίγο καλύτερη από χθες».
Όμως οι εποχές αλλάζουν. Η ΔΑΠ ΝΔΦΚ είναι πρώτη δύναμη στα πανεπιστήμια, πράγμα αδιανόητο στη δική μου εποχή, και η κυβέρνηση οδεύει ολοταχώς και με πλάγιο τρόπο παρακάμπτοντας το σύνταγμα, να ιδρύσει μη κρατικά πανεπιστήμια. Ιδιωτικά τα λέμε εμείς, όπου όποιος έχει χρήματα θα εξαγοράζει σπουδές. Σήμερα πάνε να μας εμπεδώσουν το ρητό «όπου φτωχός κι η μοίρα του» και ότι βεβαίως δεν είμαστε όλοι ίσοι, ούτε θα έχουμε ποτέ ίσες ευκαιρίες.
Επισκέπτομαι συχνά τη δημοτική βιβλιοθήκη και ευγνωμονώ γι’ αυτό το δημόσιο αγαθό που παρέχεται. Τυγχάνω συχνά αυτήκοος μάρτυρας σε ξεναγήσεις σχολείων στο χώρο. Λοιπόν παραθέτω αυτούσιο το διάλογο μεταξύ βιβλιοθηκονόμου και μαθητή.
Βιβλιοθηκονόμος: Μπορείτε να δανείζεστε δωρεάν όποιο βιβλίο επιθυμείτε για 15 ημέρες.
Μαθητής: Δεν χρεώνετε τίποτα; Από πού έχετε έσοδα; Ποιος σας πληρώνει εσάς;
Βιβλιοθηκονόμος: Οι υπηρεσίες για το αναγνωστικό κοινό είναι δωρεάν, εμάς μας πληρώνει ο δήμος.
Μαθητής: Άφωνος.
Έτσι λοιπόν μετατρέψαμε τη νέα γενιά, σε smart γενιά, που όλα τα βλέπει και τα εκτιμά ως μπίσνα και κέρδη.
Και μια είδηση που πέρασε τελευταία στα ψιλά. Κλάπηκαν από το βιβλιοπωλείο των αστέγων στην Αθήνα 8.000 τίτλοι βιβλίων, όλοι προερχόμενοι από δωρεές πολιτών. Η πώλησή τους θα καλυτέρευε τις συνθήκες διαβίωσης των αστέγων της πόλης. Και μη μου πείτε ότι τα έκλεψε κανένας βιβλιοφάγος, βιβλιόφιλος. Κάποιο smart λαμόγιο τα έκλεψε, για να τα πουλήσει χαρτοπολτό, όπως άλλωστε έκαναν όταν εκποιούσαν τα βιβλία των χρεωμένων εκδοτών οι συστημικές τράπεζες. Αυτή είναι η κατάσταση που με θλίβει σήμερα, και νομίζω δεν είμαι μόνος.
* Ο Αριστείδης Αρχοντάκης είναι συγγραφέας, φυσικός