Το συρτάκι

Ο μοναδικός ελληνικός χορός, ο οποίος αναγνωρίζεται και χορεύεται από τους ξένους ανά την υφήλιο, είναι το συρτάκι, ο χορός του «Ζορμπά». Ο χορός, όπως είναι γνωστό, έγινε διάσημος χάρη στην ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, όπου στο τέλος ο Ζορμπάς (Άντονυ Κουίν) χορεύει με το Αφεντικό (Άλαν Μπέητς) στην αμμουδιά του Σταυρού. Η πρώτη φορά που ξεσήκωσε τους θεατές ο χορός του Ζορμπά ήταν στη γαλλική πρεμιέρα της ταινίας το 1965 στο Παρίσι, παρουσία των συντελεστών της ταινίας και διαφόρων διασημοτήτων. Το κοινό εντυπωσιάστηκε από ένα κρητικό συγκρότημα με 20 άνδρες χορευτές, το οποίο χόρεψε με τη συνοδεία της λύρας, σύμφωνα με την ανταπόκριση του δημοσιογράφου Ριχάρδου Σωμερίτη στην εφημερίδα «Ελευθερία». Ποιός όμως δημιούργησε τη χορογραφία του Ζορμπά; Τι είδους χορό χόρεψε ο Άντονυ Κουίν;

Χορογράφος ήταν ο άγνωστος λαϊκός χορευτής και φτωχός βιοπαλαιστής Γιώργος Προβιάς, ο οποίος χόρευε λαϊκούς και παραδοσιακούς χορούς σε νυχτερινά μαγαζιά στο Αιγάλεω. Τα βήματα που επινόησε ήταν μια μίξη χασάπικου και χασαποσέρβικου, με βάση τη μελωδία της μουσικής. Τον χορό, σύμφωνα με την εφημερίδα «Le Figaro», λανσάρισε ο Francois Patrice στις 24/3/1965 σε ένα παρισινό κλαμπ, το οποίο μετέτρεψε σε απομίμηση της Ακρόπολης, χρησιμοποιώντας αντίγραφα διάφορων αρχαίων αντικειμένων. Αυτό ήταν! Ο χορός διαδόθηκε σε ολόκληρο τον κόσμο και η μουσική του Θεοδωράκη έγινε διάσημη. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι η μελωδία του Ζορμπά βασίστηκε στον «Αρμενοχωριανό συρτό» (1949-1950) του Γιώργη Κουτσουρέλη, τον οποίο έπαιξε στο λαούτο και τραγούδησε ο Χρήστος Κορονιωτάκης.

Όσον αφορά στο ρυθμό της μουσικής το πρώτο μέρος είναι αργό, καθώς εισάγει τον χορευτή στον χορό, γι’ αυτό εκτελούνται τα αρχικά βήματα του χασάπικου.  Στη συνέχεια, ο ρυθμός ζωηρεύει και ο χορός γίνεται λίγο πιο γρήγορος σε ρυθμό χασαποσέρβικου, ενώ στο φινάλε ο ρυθμός γίνεται καταιγιστικός. Αναμφίβολα ο Θεοδωράκης «συνομίλησε» με τον Καζαντζάκη ακολουθώντας την αρχή της ζωτικής ορμής του Ανρί Μπερξόν, αγαπημένου φιλόσοφου του συγγραφέα. Ο συγκεκριμένος χορός είναι ένας ύμνος στη ζωή και τη χαρά, που «αναγκάζει» τον άνθρωπο να χορέψει, καθώς πρώτα χορεύει η ψυχή του και μετά ακολουθεί το σώμα, μεταφέροντας τον χοϊκό άνθρωπο στον ουρανό της ψυχικής ευδαιμονίας.

Πηγές

1. Αγαθός Θ., «Ο Νίκος Καζαντζάκης στον κινηματογράφο», εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2017.
2. Μίκης Θεοδωράκης: ο «Ζορμπάς» και το μυθικό συρτάκι του Άντονυ Κουίν, www.pelop.gr/mikis-theodorakis-o-zorbas-kai-to-mythiko-syrtaki-tou-antoni-kouin, 7/9/2021.
3. Το Κρητικό Συρτάκι του Κουτσουρέλη. Αρμενοχωριανός ή Συρτάκι του Ζορμπά, www.ekriti.gr/πολιτισμός-ψυχαγωγία-μουσική, 7/9/2021.

 

* Ο Αγησίλαος Αληγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος