Η διαφθορά δείχνει, στη γενική της φυσική και βιολογική έννοια, μια διαδικασία αποδιοργάνωσης εξαχρείωσης, εκφυλισμού και αποκτήνωσης.
Στο κοινωνικό περιβάλλον ο όρος αναφέρεται ειδικά στη συμπεριφορά ενός ανθρώπου που προτρέπει κάποιον σε ανταλλαγή χρήματος ή άλλων ωφέλιμων πραγμάτων, και να δράσει αντίθετα με τις υποχρεώσεις του. Το φαινόμενο είναι περίπλοκο, κυρίως από άποψη κοινωνική και νομική.
Η διαφθορά μπορεί να μην είναι μια πράξη μεμονωμένη αλλά να είναι σχεδόν ένα έθιμο. Σε ένα σύστημα ισχυρώς συμβιβαζόμενο οι μετέχοντες με τον καιρό συνηθίζουν στη διαφθορά μέχρι του σημείου να τη θεωρούν ως μια κανονική πράξη.
Το αποτέλεσμα που παράγεται είναι μια βλαβερή διαστρέβλωση του οικονομικού συστήματος και μια ηθική υποβάθμιση της κοινωνίας. Ένα τέτοιο σύστημα τείνει να απομονώσει και να απομακρύνει τους τίμιους, γιατί αυτοί μη έχοντας τίποτε να χάσουν από τυχόν αναζητήσεις, θα μπορούσαν να βλάψουν όλους τους άλλους εμπλέκοντας ακόμα και την δικαιοσύνη.
Η ενδημική διαφθορά είναι διαδεδομένη στα υποανάπτυκτα κράτη και είναι η αιτία και η συνέπεια της υπανάπτυξης. Μπορεί να εξηγηθεί ως μια μορφή φεουδαλισμού που βασίζεται στα δημόσια αξιώματα και όχι στα φέουδα. Το να ορίσομε τη διαφθορά δεν είναι πολύ απλό.
Ένα μεγάλο μέρος ανθρώπων ξέρει να την αναγνωρίζει όταν τη βλέπει, αλλά το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι τα διάφορα πρόσωπα βλέπουν τη διαφθορά με διαφορετικό τρόπο. Η διαφθορά λοιπόν είναι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου που καταχράται τη θέση εμπιστοσύνης που του δόθηκε προκειμένου να επιτύχει ανάρμοστο όφελος, ένα ιδιωτικό κέρδος.
Η διαφθορά μπορεί να παρουσιαστεί τόσο στις δημόσιες όσο και στις ιδιωτικές σχέσεις. Όμως μπορούμε επίσης να πούμε ότι δεν είναι όλες οι δημόσιες πράξεις διαφθορά, αλλά απλής εκμετάλλευσης, απάτης, υπεξαίρεσης ή παρομοίων δραστηριοτήτων.
Για παράδειγμα αν ένας δημόσιος υπάλληλος που οικειοποιείται παράνομα ένα ποσό δημόσιου χρήματος, που το κράτος του το είχε εμπιστευθεί, χωρίς να παρέχει καμιά υπηρεσία ή όφελος σε κανένα, αυτό δεν είναι διαφθορά.
Εξ’ άλλου πρέπει να διακρίνομε μεταξύ διαφθοράς, κατά την οποία κι τα δύο αναμειγνυόμενα μέρη ωφελούνται, και εκβιασμού που είναι όταν ένα πρόσωπο επιτυγχάνει παράνομα χρήμα, οφέλη ή υπηρεσίες από ένα άλλο πρόσωπο εξαναγκάζοντάς το.
Η διαφθορά μπορεί να θεωρηθεί σαν ένας γιγάντιος κρυφός φόρος που αποδυναμώνει ολόκληρη τη χώρα σε όλα τα μέτωπα, να χάνει την πιστότητά της στην οικονομία, την εικόνα της στο εξωτερικό και να ελαττώνονται οι επενδύσεις.
Προφανώς η διαφθορά έχει ένα κόστος, όλοι θα ερωτηθούν πόσο είναι, για να μπορέσουν να καταλάβουν και να αρχίσουν να κάνουν συγκρίσεις. Πόσο βαραίνει στους πολίτες αυτός ο κρυφός φόρος; Λοιπόν δεν μπορούμε να απαντήσομε στην ερώτηση αυτή με ακρίβεια.
Η διαφθορά, όπως και όλα τα άλλα εξαχρειωμένα φαινόμενα, είναι δύσκολο να μετρηθεί για τον λόγο ότι δεν υπάρχουν αρκετά δεδομένα αυτής, και το να κάνομε εκτιμήσεις στην οικονομική της τιμή καταντά περίπλοκο.
Η διαφθορά χαρακτήριζε πάντα όλους τους πολιτισμούς, ακόμα και τους αρχαίους, από τους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, όπου η ανταποδοτικότητα μεταξύ του εν λόγω δώρου και της ζητούμενης εξυπηρέτησης ήταν ένα έθιμο παγιωμένο, στην Αθήνα του Περικλή και στη Ρώμη του Κικέρωνα.
Η διαφθορά θα μπορούσε να είναι ο σωστός τίτλος μεταξύ των πιο παλαιών κακών του πολιτισμού.
Ανάγονται στη Μεγάλη Ελλάδα ( Magna Grecia) οι πρώτες αποδεδειγμένες μαρτυρίες που περιγράφουν τη διαφθορά με όρους αντίθετους στη δημόσια ηθική και οικονομική ζημιά για τη συλλογικότητα.
Ιστορικοί υπαινιγμοί παρέχονται από πολλές μαρτυρίες του ρήτορα και πολιτικού Δημοσθένη, που το 324 π.Χ., με την ευκαιρία της νέας Ολυμπιάδας στη Αθήνα, κατηγορήθηκε δημόσια ότι αφαίρεσε τα ποσά που προοριζότανε για την οργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων, και που διαφυλάσσονταν από τον Άρπαλο που ήταν ο θησαυροφύλακας του Μεγάλου Αλέξανδρου.
Έχουμε ακούσει για καταχραστές του Δημοσίου, για μιζαδόρους και για μεγαλοαπατεώνες. Για εκατομμύρια που εξαφανίστηκαν με αριστοτεχνικό τρόπο, για μυθιστορηματικές κομπίνες και εξωφρενικές υπεξαιρέσεις. Ωστόσο, ότι και αν έχει αναφερθεί και γραφτεί ωχριά μπροστά στον πρόγονό μας, τον Άρπαλο, γιο του Μαχάτα.
Η διαφθορά αντιμετωπίζεται με την κουλτούρα, είναι μια σταγόνα νερού που σκάβει τη πέτρα.
*Ο Βασίλης Χατζηγιάννης είναι ομότιμος καθηγητής Μηχανικής των ρευστών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας