Πρόσφατα ήρθε στην κυκλοφορία ένα καλαίσθητο βιβλίο από τις εκδόσεις «Έμβρυο» που επιγράφεται «Στο Περαχώρ» (2024). Συγγραφέας του, ο Μανόλης Ν. Σταυρακάκης, γεννημένος το 1946, στο Μεγάλο Κάστρο, αλλά εγγεγραμμένος στο μητρώο αρρένων του Δήμου Ανωγείων.
Έχει πλούσιο βιογραφικό σημείωμα και για όσους δεν τον γνωρίζουν είναι ομότιμος καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ διετέλεσε διευθυντής του Εργαστηρίου Αμπελολογίας και πρύτανης και αντιπρύτανης του εν λόγω Ιδρύματος. Τελευταία, με την πάροδο του παντοδύναμου χρόνου, έστρεψε το ενδιαφέρον του στη συγγραφή ενός πονήματος που αφορά την γενέτειρα περιοχή, τα αγαπημένα του Ανώγεια.
Κάποτε ο Σοπενχάουερ, αυτός ο εμβληματικός Γερμανός ιδεαλιστής και φιλόσοφος, έγραφε πως νοσταλγούμε ένα μακρινό τόπο, ενώ στην ουσία νοσταλγούμε μόνο το χρόνο που ζήσαμε εκεί, πιο νέοι βεβαίως και πιο φρέσκοι. Για τον Σοπενχάουερ, αυτό είναι ένας τρόπος που μας ξεγελάει ο χρόνος, φορώντας δηλαδή τη μάσκα του χώρου!
Έτσι και ο συγγραφέας του βιβλίου, έρχεται σε παράλληλη πορεία με τα αναγραφόμενα από τον μεγάλο φιλόσοφο, όταν γράφει, «Νοσταλγία διατρέχει το κείμενο, περισσότερο για τα χρόνια τα παιδικά, και πράγματα τότε ήταν γιατί τα πράγματα ήταν καλύτερα από σήμερα», αν και όπως ισχυρίζεται παρακάτω, οι παραδοσιακές αξίες των δεκαετιών από τα μέσα του εικοστού αιώνα μέχρι σήμερα παραμένουν σταθερές και ίσως σε λανθάνουσα κατάσταση!
Αναφέρεται προφανώς στο Περαχώρι, αυτή την γνωστή γωνιά των Ανωγείων. Στο κείμενο ξεδιπλώνονται μακρινές εικόνες, μνήμες, αναμνήσεις, ανεπανάληπτα βιώματα, γνώσεις που αποκτήθηκαν και συσσωρευμένες από το πέρασμα του καιρού εμπειρίες, όλα ίσως λίγο εξιδανικευμένα, όπως άλλωστε εξομολογείται κάπου.
Σκιαγραφούνται πολλά που έχουν τις ρίζες τους στα παιδικά και νεανικά του χρόνια, κάνοντας όμως ειδική μνεία στους άντρες και τις γυναίκες του Περαχωρίου οι οποίοι βίωσαν με το χειρότερο τρόπο την γερμανική κατοχή, «βγαίνοντας αγριωποί και αποφασιστικοί από τα χαλάσματα».
Για τον Σταυρακάκη, αποτελούν εικόνες που «μαζί με τα μαύρα ρούχα βαραίνουν ακόμα νου και ψυχή». Περιγράφει τις μεταβολές που έλαβαν χώρα όλα αυτά τα χρόνια στην περιοχή, για αγαπημένες μορφές που εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, δρόμους που ανοίχτηκαν, παλιότερα σπίτια που στολίστηκαν με αλουμινοκατασκευές, και ταράτσες πάνω στις οποίες ενώ κάποτε στέγνωναν τα σουλτανιά και τα καρύδια, τώρα φιλοξενούν ηλιακούς θερμοσίφωνες και δορυφορικές κεραίες τηλεοράσεως.
Οι αναφορές του βιβλίου παλινδρομούν μεταξύ Ηρακλείου και Ανωγείων, περιγράφοντας όσα βίωσε ο συγγραφέας σε διάφορα χρονικά διαστήματα και σημάδεψαν τη μνήμη του, με τη μαγεία της γνωστής ανωγειανής ντοπιολαλιάς να δονείται παντού.
Άφθονα λαογραφικά στοιχεία από την παράδοση και χαρακτηριστικές τελετές και μαζώξεις κατοίκων, για διάφορους κάθε φορά λόγους, πλουτίζουν το πλουσιότατο, ούτως ή άλλως, κείμενο του Σταυρακάκη.
Στον τόπο και στους ανθρώπους του Περαχωρίου. Από τα χαλάσματα ή καταλύματα, όπως ονόμαζαν τα κατεστραμμένα από τους Γερμανούς σπίτια, μέχρι τη σημερινή διαμόρφωση της εν λόγω Ρεθεμνιώτικης κωμόπολης.
Σε αρκετές περιπτώσεις εστιάζει το ενδιαφέρον του σε όσα είδαν τα μάτια ενός εφτάχρονου παιδιού, με τις μεγάλες αλλαγές που δρομολογούνταν τότε και βρίσκονταν σε εξέλιξη, ειδικά στους εκμαυλιστικούς καλοκαιρινούς μήνες που προτιμούσε να περνά εκεί.
Πέρα από το κέντρο του Περαχωρίου, όμως, αναφέρεται στη Νίδα, τα λιβάδια, τους βοσκούς, τον Ψηλορείτη με τα εκπληκτικά του μητάτα, αυτά τα έργα τέχνης και υψηλής αισθητικής, τις εκκλησίες και τα εικονοστάσια, τις γιαγιάδες του, αφού παππούδες δεν γνώρισε, τους γιατρούς, τους παπάδες και τους λυράρηδες, τους βοσκούς και τους γεωργούς.
Το θέρος, το λιομάζωμα, ο τρύγος και τα πατητήρια, έχουν αναμφίβολα και αυτά την τιμητική τους στο βιβλίο. Κι ακόμα αναφορές σε αργαλειούς, γάμους, κηδείες και μοιρολόγια στον αποχαιρετισμό των αγαπημένων τους προσώπων, και όπως πάντα την αγαπημένη συνήθεια συλλογής και παρουσίασης των ασπρόμαυρων φωτογραφιών στα σπίτια τους.
Κάποιες μαντινάδες και ένα αναλυτικό γλωσσάρι κοσμούν ετούτη τη πολύτιμη και εκπληκτική έκδοση. Μια εσωτερική ανάγκη του συγγραφέα, όπως αναγράφει, να αναφερθεί έστω με καθυστέρηση στον τόπο που έζησε και στα πρόσωπα που αγάπησε και τον αγάπησαν!
*Ο Γεώργιος Νικ. Σχορετσανίτης είναι τέως διευθυντής Χειρουργικής και συγγραφέας