Σε μουσική και στίχους του Βασίλη Δημητρίου, ο Γιώργος Νταλάρας μας υπενθυμίζει μια γνωστή λαϊκή δοξασία· εκείνη του πεπρωμένου! Άλλοι το λένε γραμμένο, άλλοι γραφτό, άλλοι μοίρα, κισμέτ, ριζικό… Η ύπαρξή του, σημαίνει ότι δεχόμαστε πως όλα στη ζωή είναι προδιαγεγραμμένα.
Από αυτή την άποψη προκύπτει το συμπέρασμα, πως όσο κι αν προσπαθήσει ο άνθρωπος δεν μπορεί να αλλάξει αυτό που είναι «γραφτό» να του συμβεί. Βάλτε και λίγο Ηράκλειτο, με το «Εστίν ειμαρμένα πάντα» δηλ. όλα είναι γραμμένα … και η μαγιονέζα έχει δέσει!
Βέβαια, η Εκκλησία μας δεν αποδέχεται την ύπαρξη πεπρωμένου. Αν και τα λόγια παρηγοριάς προς τους οικείους ενός θύματος θλιβερού γεγονότος, με τη φράση «…ήτανε θέλημα θεού», δείχνουν προς την κατεύθυνση του πεπρωμένου και μπορεί κανείς να οδηγηθεί σε λάθος συμπέρασμα. Όμως, ο Θεός δεν έχει προαποφασίσει την πορεία της ζωής του καθενός μας· απλώς, γνωρίζει ποια θα είναι η ελεύθερη επιλογή μας, εκ των προτέρων. Παρόλα ταύτα, υπάρχουν και χριστιανικά δόγματα (Πρεσβυτεριανοί), που πιστεύουν στην ύπαρξη του πεπρωμένου (predestination)…
Πολλοί θεωρούν ότι οι όροι «πεπρωμένο» και «μοίρα» είναι ταυτόσημοι. Όμως, κατά μία άποψη, η Μοίρα είναι η δύναμη που διαμοιράζει σε όλους μας τα καλά ή/και τα κακά, ενώ το πεπρωμένο είναι το στοιχείο εκείνο που επαγρυπνεί, ώστε να τηρούνται όσα έχουν προδιαγραφεί από τη μοίρα… Κατά κάποιο τρόπο, λοιπόν, το πεπρωμένο είναι το μέσο δια του οποίου επιβάλλεται το θέλημα της μοίρας…
«Όλοι έχουμε γραμμένο,
που το λένε πεπρωμένο
και κανένας δεν μπορεί
να τ’ αποφύγει…»
Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι (Αισχύλος, Πλάτων, Αριστοτέλης, Πίνδαρος, Ησίοδος, Στωικοί κ.ά.) είχαν ασχοληθεί από πολύ νωρίς με το θέμα αυτό και θα ήταν μάλλον ματαιοπονία να προσθέσουμε κάτι διαφορετικό, μέσα στις λίγες αυτές γραμμές, ακόμα κι αν υπήρχε μια τέτοια δυνατότητα. Είναι, όμως, ένα θέμα που είναι βαθειά ριζωμένο μέσα στη συνείδηση του κάθε λαού και καθώς άπτεται της μεταφυσικής, η τελική κατάληξη θα είναι ο καθένας να αποφασίσει μόνος του, για το τι πραγματικά συμβαίνει…
Περιοριζόμαστε στην αναφορά δύο περιστατικών, ενός φανταστικού (παραμύθι) και ενός πολύ πρόσφατου και πραγματικού και τα συμπεράσματα επαφίενται στον καθένα μας! Στο πρώτο, εκτυλίσσεται στη Βαγδάτη της Χαλιμάς με τις 1000 + 1 Νύχτες και του Αλή Μπαμπά με τους 40 κλέφτες … Εκεί, ο Θάνατος, με τη γνωστή μαύρη κάπα του και το δρεπάνι, συναντά τον κηπουρό του βασιλιά και του ανακοινώνει πως «η ώρα του έχει φτάσει» και να ετοιμάζεται.
Επειδή έχει να ενημερώσει και κάποιους άλλους, στο παλάτι, ο Θάνατος φεύγει, με την υπόσχεση να επιστέψει. Έντρομος ο κηπουρός τρέχει στο βασιλιά και πέφτει στα πόδια του. Του λέει πόσο πιστά τον έχει υπηρετήσει μια ζωή και τον παρακαλεί να του δώσει ένα άλογο για να διαφύγει και να κρυφτεί στο Ισπαχάν, επειδή αν μείνει, ο Θάνατος του είπε ότι θα τον πάρει.
Πράγματι, ο βασιλιάς, που αγαπούσε τον πιστό του κηπουρό, δίνει διαταγή να του δώσουν ένα γρήγορο άλογο, με το οποίο ο κηπουρός καλπάζει όσο πιο γρήγορα μπορεί για την άλλη πόλη, το μυθικό Ισπαχάν. Στο μεταξύ, μέσα στο παλάτι, στους πολυδαίδαλους διαδρόμους, ο βασιλιάς συναντά το Θάνατο, τον ρωτάει γιατί θέλει να του πάρει τον κηπουρό του, που του είχε φανεί χρήσιμος μια ζωή.
Ο Θάνατος του αναφέρει ότι έτσι «είναι γραμμένο» και ότι αυτό ήταν το «κισμέτ» του κηπουρού. Άνοιξε, μάλιστα, το μικρό τεφτέρι του για να βεβαιωθεί. Με έκπληξη, όμως, διαπίστωσε ότι υπήρχε ένα μικρό λάθος. Έτσι, ο Θάνατος, είπε στο Βασιλιά: «Μεγαλειότατε, έχει γίνει ένα λάθος. Το βιβλίο γράφει ότι είναι να πάρω μαζί μου ένα κηπουρό, όμως όχι από εδώ, αλλά από το Ισπαχάν»… !!! Βλέπουμε, λοιπόν, ότι ο κηπουρός, με δική του πρωτοβουλία, έτρεξε να συναντήσει το πεπρωμένο του …
Το πεπρωμένο είναι μια «βολική» έννοια· ο καθένας μας, εκ των υστέρων και εκ του ασφαλούς, μπορεί να ισχυριστεί ότι ένα γεγονός, που ήδη έχει λάβει χώρα, ήτανε “γραφτό” να γίνει … Αντίθετα, το ίδιο ισχύει και για όσους δεν αποδέχονται την έννοια αυτή, με το σκεπτικό ότι όλα τα γεγονότα που συμβαίνουν, οφείλονται στην τύχη…
Πριν από κάμποσα χρόνια είχε γίνει ένα αεροπορικό δυστύχημα, κάπου στον Ευβοϊκό κόλπο. Είχε πέσει στη θάλασσα ένα στρατιωτικό αεροπλάνο ή κάποιο ελικόπτερο. Το τι και το πού δεν έχουν και μεγάλη σημασία (εκτός και αν και η ίδια η πτώση, μας ενδιαφέρει αν ήτανε γραφτό να γίνει!!!). Όπως είναι φυσικό, κινητοποιήθηκαν οι αρμόδιες στρατιωτικές δυνάμεις, για να εντοπιστεί το σημείο της πτώσης και για να γίνουν οι προβλεπόμενες ενέργειες…
Έτσι, ένα στρατιωτικό αεροπλάνο απογειώθηκε από κάποια αεροπορική βάση της Αττικής, με σκοπό να εντοπίσει το σημείο της πτώσης και να διαπιστώσει αν υπήρχαν ή όχι επιζώντες. Όμως, λόγω καιρικών συνθηκών (ομίχλη, χαμηλή νέφωση…) και της μορφολογίας του εδάφους, το αεροπλάνο αυτό δεν έφτασε ποτέ στον προορισμό του, αλλά συνετρίβη σε ένα ορεινό σημείο, κάπου στην Κερατέα…
Και δεν είναι μόνο αυτό· έπεσε πάνω σε ένα απομακρυσμένο και απομονωμένο σπιτάκι· ούτε στόχος βολής να ήταν. Κι ακόμα… στο σπιτάκι αυτό βρίσκονταν δύο κορίτσια, μαθήτριες! Επιπλέον… τα κορίτσια που χάθηκαν από τη συντριβή του στρατιωτικού αεροπλάνου έπρεπε να βρίσκονταν στο σχολείο τους, εκείνη την ώρα. Όμως, κατά διαβολική σύμπτωση, εκείνη την ημέρα –κατ’ εξαίρεση- είχαν αποφασίσει να μην πάνε σχολείο, αλλά να μείνουν σπίτι και να μελετήσουν, λόγω της περιόδου των εξετάσεων, που πλησίαζε!!! Σύμπτωση ή πεπρωμένο;