Η εικόνα της 15ης Απριλίου, με την καρδιά του Παρισιού να φλέγεται, αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια σκοτεινή σελίδα της Ευρωπαϊκής Ιστορίας. Και αυτό που περισσότερο παντός άλλου δεν μπορούσε να πιστέψει κανείς ήταν αυτό που έβλεπαν τα μάτια του: Καιγόταν η Παναγία των Παρισίων, η Νοτρ Νταμ (Notre Dame).
Αυτό το περικαλλές μνημείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Γιατί η Παναγία των Παρισίων δεν είναι μόνο ένας ξακουστός ναός που στεκόταν εκεί ως ένα θαύμα του κόσμου οκτώ αιώνες και πλέον. Ο ναός πέραν από την ιερότητά του συμβόλιζε και συμβολίζει τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού, τον Άνθρωπο και τον ανθρωπισμό.
Κι εκεί που θεωρούσαμε ότι οι ανθρωπιστικές αξίες είχαν εξαφανισθεί μέσα στη σκληρή επέλαση του οικονομικού φιλελευθερισμού έρχεται το παράδειγμα της Παναγίας των Παρισίων ως μία ολωσδιόλου απροσδόκητη έκπληξη: Πάνδημη θλίψη σε όλη την Ευρώπη και πολύ μακριά πέραν των ορίων της Ευρώπης. Θλίψη και οργή, χωρίς γεωγραφικά και χωρίς θρησκευτικά όρια για την καταστροφή του μνημείου. Θλίψη χωρίς διακρίσεις, θλίψη γενικευμένη και καθολική.
Και πριν ακόμη η παγκόσμια κοινωνία προλάβει να αντιληφθεί και να κατανοήσει το τραγικό συμβάν, έρχεται η δεύτερη έκπληξη: Η αυθόρμητη προσφορά για την άμεση αποκατάσταση του μνημείου. Λέχθηκε ότι η καταστροφή της Παναγίας των Παρισίων είναι η 11η Σεπτεμβρίου για την Ευρώπη. Ο συσχετισμός υπήρξε ατυχής. Οι δίδυμοι πύργοι που κατέρρευσαν στις 11 Σεπτεμβρίου του 2001 συμβόλιζαν πράγματα εντελώς διαφορετικά από ό,τι ο περικαλλής ναός της Παναγίας των Παρισίων.
Οι δίδυμοι πύργοι συμβόλιζαν την υπεροχή του ανταγωνιστικού και του τεχνολογικού πνεύματος, την υπερδύναμη και την αλαζονεία της υλικής υπεροχής των ΗΠΑ. Ο ναός της Παναγίας των Παρισίων μπορεί να απαίτησε επίσης πολύ χρήμα για την ανέγερσή του.
Δεν συμβόλιζε όμως ποτέ αυτό. Ήταν για την Ευρώπη ό,τι ο Παρθενώνας για την αρχαία Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο. Έτσι μόνο εξηγείται η καθολική θλίψη και η απροσδόκητη προθυμία για την άμεση αποκατάσταση του μνημείου. Και από δω απορρέει το αισιόδοξο μήνυμα του θλιβερού συμβάντος: Η δύναμη και η σημασία των συμβόλων και των αξιών παραμένουν αναλλοίωτα, όπως αποδεικνύεται από το παράδειγμα της Παναγίας των Παρισίων.
Η πάνδημη θλίψη και η άμεση αντίδραση για την αποκατάσταση του μνημείου αποδεικνύουν όντως ότι οι ευρωπαϊκές αξίες που συμβολίζει ο ναός της Παναγίας των Παρισίων παραμένουν αναλλοίωτες μέσα στο χρόνο. Ο πύρινος εφιάλτης μπορεί να κατέστρεψε το οικοδόμημα του ναού, όλα όμως όσα συμβολίζει παραμένουν πανίσχυρα.
Οι αξίες και τα σύμβολα δεν έχουν εξαφανισθεί από τη σκληρή επέλαση του οικονομικού φιλελευθερισμού και την κατίσχυση του ανταγωνιστικού πνεύματος της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Μέσα σε αυτό το πνεύμα εύχεται κανείς το τραγικό συμβάν να αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για τις ελληνικές και τις ευρωπαϊκές αξίες και η Ευρώπη να μην αφομοιωθεί από το παγκόσμιο σύστημα γιατί ο κόσμος έχει ανάγκη από την παράδοση και την ιστορία της.
*Ο Ι.Ε. Πυργιωτάκης, είναι ομότιμος καθηγητής και πρ. αντιπρύτανης Πανεπιστήμιου Κρήτης