Το Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων χωροθετήθηκε από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων στην οδό Σκρά, στην ιστορική συνοικία Χαλέπα, σε οικόπεδο περίπου 11 στρ., και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Θεοφάνη Μπομπότη και τους συνεργάτες του.
Η συνολική ωφέλιμη επιφάνεια είναι περίπου 6.000 m2, η ανέγερσή του άρχισε στα μέσα του 2011, ολοκληρώθηκε τον Νοέμβριο του 2015 και άρχισε να λειτουργεί την 15η Απριλίου 2022.
Το υψόμετρό του είναι κατά μέσο όρο 98 m και προσφέρει πανοραμική θέα μεγάλου μέρους της πόλης, ιδιαίτερα του παραλιακού μετώπου (Εικ. 1). Μπαίνοντας μέσα αντιλαμβάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε ένα πολύ εντυπωσιακό και έξυπνο κτήριο.
Το Μουσείο αποτελείται από δύο διακριτούς γραμμικούς μονολιθικούς όγκους, που αναδύονται από τη γη, μια συμβολική αναφορά στα τεκμήρια του πολιτισμού, που βρίσκονται κάτω από την επιφάνειά της (Ανώνυμο, 2022).
Είναι κτήριο βιοκλιματικό συνολικής δαπάνης κατασκευής και ολοκλήρωσης περίπου 15 εκατομ. €, εκ των οποίων περίπου τα 14 εκατομ. € προέρχονται από Ευρωπαϊκά προγράμματα. Στην ανέγερση πρωτοστάτησε, ως αρμόδιος της κατασκευαστικής εταιρείας, ο συντοπίτης και φίλος, αείμνηστος Νίκος Αντωνόπουλος, Πολ. Μηχανικός.
Το Μουσείο αναπτύσσεται σε τρεις ισόγειες αίθουσες, που αναφέρονται στην προϊστορική και την ιστορική εποχή. Στην πρώτη αίθουσα η αφήγηση ξεκινά από την Παλαιολιθική εποχή (ca 700.000- ca 6500 π.Χ.) με γνωστές θέσεις της ζωής σε σπήλαια, παλαιολιθικές εργαλειοτεχνίες και άλλες προϊστορικές εγκαταστάσεις.
Παρουσιάζονται οι απαρχές της ανθρώπινης ύπαρξης στον Νομό Χανίων την Νεολιθική περίοδο (ca 6500- ca 3200 π.Χ.), με τέχνεργα από τη Γαύδο, το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης και συνεχίζει με την προϊστορική εποχή, με έμφαση στο Μινωικό πολιτισμό (ca 3200- ca 1000 π.Χ.), με ψηφιακές προβολές και αρχαία αντικείμενα, που σχετίζονται με τη δημόσια και την ιδιωτική ζωή των Μινωιτών (Ανώνυμο, 2022).
Οι Μινωίτες ήταν θεοκράτες, θαλασσοκράτες, χαίρονταν τη ζωή, αγαπούσαν τη φύση και ήταν γνώστες τεχνολογιών, ιδιαίτερα υδρο-τεχνολογιών. Στη δεύτερη αίθουσα η έκθεση συνεχίζεται με τους ιστορικούς χρόνους την Αρχαΐκη και Κλασική περίοδο (ca 670-323 π.Χ.) στη δυτική Κρήτη από την ίδρυση πόλεων με έμφαση την Κυδωνία και τα Άπτερα. Γίνεται ειδική αναφορά στο Κοινό των Ορείων, τις ορεινές πόλεις του 3ου αιώνα π.Χ. και την προστασία τους.
Ιδιαίτερα, παρουσιάζονται ειδικές προβολές για τις παραγωγικές δραστηριότητες, την νομισματοκοπία και το εμπόριο. Στην τρίτη αίθουσα παρουσιάζονται αντικείμενα του καθημερινού βίου από την Ελληνιστική περίοδο (323-32 π.Χ.), έως και τα όψιμα ρωμαϊκά χρόνια (324 μ.Χ.). Έμφαση δίδεται στην ακμή των πόλεων και την αυτόνομη νομισματοκοπία. Όπως είναι γνωστό την Ρωμαϊκή περίοδο η Κρήτη καταλαμβάνει καίρια θέση.
Εκθέτεται πλήθος τέχνεργων από την αναπαράσταση οικίας του «Φιλάργυρου», που καταστράφηκε με τον σεισμό του 365 μ.Χ., που σχεδόν ισοπέδωσε την Κρήτη (Εικ. 2).
Στο τέλος, παρουσιάζεται και προβάλλεται ένα από την πληθώρα των Ασκληπιείων της Κρήτης, αυτό της Λισσού, που πιστεύεται ότι αποτελεί την κύρια πηγή του τότε πλούτου ολόκληρης της πόλης (Εικ. 3). Σημειώνεται ότι η χημική ανάλυση δειγμάτων του νερού της πηγής του κατέδειξε ότι είναι υποθερμικού εύρους από 20,3 έως 20,7 °C, μεταξύ των θερμών και ψυχρών εποχών, αντίστοιχα (Angelakis et al., 2020).
Τέλος, σε αίθουσα του πρώτου ορόφου εκτίθενται τα αντικείμενα της συλλογής Κωνσταντίνου, Μαρίκας και Κυριάκου Μητσοτάκη, που δωρίσθηκαν στο Μουσείο.
Στον ίδιο όροφο υπάρχει αίθουσα εκπαιδευτικών προγραμμάτων έκτασης 90 m2, το κυλικείο με την καταπληκτική θέα και το αμφιθέατρο 120 θέσεων (Ανώνυμο, 2022). Το αμφιθέατρο έχει ειδική ξύλινη επένδυση εσωτερικά και εξωτερικά, ακολουθεί αυστηρές προδιαγραφές, ως προς την ακουστική και την ηχομόνωση και διαθέτει πλήρως εξοπλισμένο χώρο μετάφρασης.
Το Μουσείο Χανίων αποτελεί αξιόλογο παράδειγμα προς μίμηση ιδιαίτερα για την υπόλοιπη Κρήτη και κυρίως στο Ηράκλειο. Δεν νοείται η πρωτεύουσα του πρώτου Ευρωπαϊκού πολιτισμού με τέτοια πληθώρα αρχαιολογικών ευρημάτων να στερείται ενός εμβληματικού Μουσείου, όπου θα αναδεικνύονται όλοι οι σπουδαίοι αρχαιολογικοί θησαυροί.
Ανάλογο παράδειγμα που ίσως πρέπει το Ηράκλειο να μιμηθεί είναι το αρχαιολογικό Μουσείο Λάρισας, που θεμελιώθηκε το 1996 στις νότιες παρυφές της πόλης σε έκταση 54 στρ. από τον αείμνηστο τότε Δήμαρχο Αριστ. Λαμπρούλη.
Βιβλιογραφία
Angelakis, A. N., Antoniou, G., Yapijakis, C., and Tchobanoglous G., (2020). History of Hygiene Focusing on the Crucial Role of Water in the Hellenic Asclepieia (i.e., Ancient Hospitals). Water 12(3),754:1-17; https://doi.org/10.3390/w12030754.
Ανώνυμο (2022). Αρχαιολογικό Μουσείο Χανίων: Μόνιμη έκθεση επιλεγμένων εκθεμάτων. Χανιά.
*Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένο Fellow της IWA (Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού).