Πριν λίγες μέρες από τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα «Ο Φταίχτης» με συγγραφείς την Εύα Μαθιουδάκη, οικονομολόγο και τον αρχιτέκτονα Κώστα Σχιζάκη. Παλιότερα από γνωστούς πεζογράφους είχε δοκιμαστεί η συγγραφή συλλογικών έργων όπως π.χ. «Το μυθιστόρημα των τεσσάρων» που δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένη. Γι’ αυτό με εξέπληξε ευχάριστα όταν ολοκλήρωσα την ανάγνωση του νέου μυθιστορήματος και με πολλή δυσκολία και πάντα υποθετικά μπορούσα να διακρίνω υφολογικές διαφορές. Ο μύθος και η πλοκή προχωρούν ομαλά και η ανάγνωση είναι απολαυστική. Φαντάζομαι ότι η επιτυχία αυτή οφείλεται στο ότι υπήρξε κοινή αμοιβαία προσπάθεια και κόπος.
Ως προμετωπίδα υπάρχει ένας στίχος από τον Ν Ψαλμό του Δαβίδ «Ραντιείς με υσσώπω και καθαρισθήσομαι». Ο ύσσωπος είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό που χρησιμοποιούσαν για καθαρμούς. Ο ψαλμωδός ικετεύει τον Θεό να τον ελεήσει από τις ανομίες του και να τον καθαρίσει γιατί μεταξύ των άλλων «εν ανομίαις συνελήφθη και εν αμαρτίαις εκίσσησέ με η μήτηρ μου». Ίσως είναι ένα ερμηνευτικό κλειδί για όσους αναζητήσουν επιφανειακά να δώσουν μια απάντηση στο ερώτημα «ποιος φταίει». Ο Κώστας Βάρναλης στο γνωστό του ποίημα αναρωτιέται: Φταίει το ζαβό το ριζικό μας; Φταίει ο Θεός που μας μισεί; Φταίει το κεφάλι το κακό μας; Φταίει πάνω απ’ όλα το κρασί; Ο ποιητής τελικά καταλήγει ότι κανένα «στόμα δεν τόβρε και δεν τόπε ακόμα».
Στο μυθιστόρημα μας ούτε οι συγγραφείς δίδουν απάντηση. Δεν ηθικολογούν, δεν αποδίδουν ευθύνες. Απλώς καταγράφουν γεγονότα και καταστάσεις μεταξύ των προσώπων που βιώνουν καθένα την τραγική του θέση μέχρι το δραματικό τέλος, όπου θάβονται τα όνειρα μιας αδικημένης γενιάς που προσπάθησε να βρει το φως, τον έρωτα, την επιτυχία χωρίς να τα κατορθώσει.
Το έργο τοποθετείται στα μετεμφυλιακά χρόνια. Τότε που στο πολιτικό πρόβλημα δόθηκε ως λύση η εσωτερική και η εξωτερική μετανάστευση. Τότε που υπονομεύτηκε η ανάπτυξη της Ελλάδος με το Αθηνοκεντρικό κράτος, την νόθα αστικοποίηση και συγκέντρωση του μισού πληθυσμού στην Αθήνα. Με διάβρωση όλων των θεσμών όπως καθαρά δίδονται μέσα στο μυθιστόρημα, οι εργολάβοι, το δημόσιο ψυχιατρείο, το αναμορφωτήριο κλπ.
Από την ορεινή Ευρυτανία η Ελένη και τα 4 παιδιά της έρχεται στην Αθήνα γεμάτη όνειρα. Με αγώνα κατορθώνει να επιβιώσει και να γνωρίσει μικροχαρές της καθημερινότητας και γιατί όχι την ερωτική ολοκλήρωση στο πρόσωπο του ηλικιωμένου δημοτικού υπαλλήλου του Κωνσταντίνου.
Είναι όμορφη και διαθέτει μια γεύση από αναγνώσματα της εποχής. Ακριβώς τα βιβλία τους φέρνουν κοντά. Τα δυο της μεγάλα αγόρια τελικά πετυχαίνουν επαγγελματικά. Κουβαλούν όμως τα τραύματα τους χωρίς να μπορούν να ισορροπήσουν, ιδιαίτερα ο πρωτότοκος, ο Παναγιώτης που τελικά δίδει τη λύση με ένα ξεχασμένο όπλο για να γραφεί το τέλος στο νεκροταφείο του χωριού με έναν ιερέα που βιάζεται να τελειώσει την ταφή κρατώντας την ομπρέλα πριν αρχίσει η βροχή.
Υπάρχουν σκηνές τολμηρές ερωτικής συνεύρεσης, χωρίς ποτέ να χάνεται το μέτρο. Βίαιες ή τρυφερές είναι πειστικές ανάλογα με το ήθος των προσώπων. Υπάρχουν πρόσωπα όπως η ψυχίατρος που μας απωθούν με τον τρόπο που ρυθμίζουν τη ζωή και ανταποκρίνονται στο επιστημονικό τους έργο. Υπάρχουν γοητευτικές ποιητικές εξάρσεις, όπως το ερωτικό ποίημα του νεκρού Κώστα προς την Ελένη που φώτισε το τέλος του με τη λάμψη της και την αγνότητά της.
Ποιος είναι τελικά ο φταίχτης θα το απαντήσει ο αναγνώστης ανάλογα με την επάρκειά του. Πολυπρόσωπο μυθιστόρημα και κάθε πρόσωπο λειτουργεί μέσα σε μια γενικότερη σύνθεση που τελικά ερεθίζει τον αναγνώστη να ανακαλέσει δικά του βιώματα και να δώσει απαντήσεις. Οι συγγραφείς πλάθουν τους ήρωες τους όπως το μαντείο των Δελφών « λέγουν, ούτε κρύπτουν, αλλά σημαίνουν».
Όπως κάθε άξιο έργο μάς δίδει την ευκαιρία να κερδίσουμε μια άλλη ζωή και φυσικά καμιά βιβλιοπαρουσίαση δεν αντικαθιστά την απόλαυση του ίδιου του μυθιστορήματος που σας συνιστώ να διαβάσετε. Είμαι βέβαιος ότι θα σας αποζημιώσει και θα επιστρέψετε στην καθημερινότητά σας πιο ώριμοι και πιο ικανοί να γνωρίσετε και να νοηματοδοτήσετε τη ζωή σας είτε μέσα από την ψυχογραφία των ηρώων, είτε από την γενικότερη ερμηνεία της ανθρώπινης περιπέτειας μέσα στην κοινωνία.