Το Μουσείο «Λυχνοστάτης Κρήτης»: Λειτουργία και Δραστηριότητες

Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο σχετικό άρθρο, το Μουσείο «Λυχνοστάτης Κρήτης», βρίσκεται στον Λιμένα Χερσονήσου του Νομού Ηρακλείου. Είναι ένα μοναδικό φυσιο-λαογραφικό μουσείο της παραδοσιακής ζωής της Κρήτης.

Στις συλλογές του συγκεντρώνει διάφορες πτυχές της παράδοσης, της φύσης και του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης. Το μουσείο έχει πάρει το όνομά του από τον λυχνοστάτη, δηλαδή στηρίγματα, που χρησιμοποιούνταν από την Μινωική εποχή, για να τοποθετούν τους λύχνους (πήλινα αγγεία, καντήλια ή φανάρια λαδιού), που φώτιζαν τα σπίτια και άλλους χώρους.

Το Μουσείο Λυχνοστάτης ιδρύθηκε από τον επίκουρο καθηγητή οφθαλμολογίας και συλλέκτη-λαογράφο, αείμνηστο Γιώργο Μαρκάκη, την περίοδο από το 1986 μέχρι το 1992, με προσωπική εργασία της οικογένειας του και μικρού αριθμού εργατών. Εκτείνεται σε μία έκταση επτά περίπου στρεμμάτων.

Το Μουσείο Λυχνοστάτης λειτουργεί ως χώρος της ιστορίας  της Κρήτης, με έμφαση την ενεργό λαογραφία και αντικαταναλωτική αγωγή. Στοχεύει στο να γνωρίσει ο επισκέπτης τη λαογραφία και το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης, και να νιώσει τις βαθιές ρίζες της παράδοσης μέσα στη φύση, με την εφαρμογή της μουσειολογικής αντίληψης, που επιτάσσει την εποπτική, βιωματική και ψυχική προσέγγιση με εκθέματα του.

Ο Σύλλογος Φίλων του Μουσείου, που ιδρύθηκε και λειτουργεί ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ) από το 1993, είναι μια εθελοντική μη κυβερνητική οργάνωση  με μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα και περίπου 130 μέλη, που αναπτύσσει πολιτιστικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις. Ιδιαίτερα ενεργά μέλη του Συλλόγου, συναντώνται στα πλαίσια μουσικών, κοινωνικών ή άλλων εκδηλώσεων που οργανώνονται.

Επίσης ασχολούνται εθελοντικά με εργασίες συντήρησης (κηπουρική, λιθοδομία και συντήρηση χώρων και αντικειμένων), δημιουργία καλλιτεχνικών έργων, καθώς και με παραδοσιακές ασχολίες, όπως μελισσοκομία, υφαντική, αγγειοπλαστική και άλλες στους χώρους του Μουσείου. Τμήμα της αίθουσας του Συλλόγου Φίλων του Μουσείου φαίνεται στην Εικόνα 1.

Στο Μουσείο ήδη λειτουργούν τμήματα Οπτικοακουστικών μέσων και Εκδόσεων και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Έχει ήδη γίνει παραγωγή ηχοραμάτων, βιντεοταινιών και  εκδόσεις βιβλίων και εκπαιδευτικών προγραμμάτων.  Τα εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται στο Μουσείο στόχο έχουν να διδαχθούν και να ανακαλύψουν οι μαθητές μέσα από τις συλλογές του Μουσείου, τον πλούτο του λαϊκού πολιτισμού της Κρήτης, με απώτερο σκοπό την ευαισθητοποίησή τους για τη διαφύλαξη και προβολή της νεότερης πολιτιστικής κληρονομιάς και της ιστορικής μνήμης.

Τα προγράμματα άπτονται των θεματικών ενοτήτων και συλλογών του Μουσείου (δηλαδή της λαoγραφίας, της φυσιογνωσίας, της προβιομηχανικής τεχνολογίας και της λαϊκής τέχνης) και απευθύνονται σε μαθητές προσχολικής, Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης, ενώ η διάρκειά τους είναι περίπου 2 ώρες (Εικ. 2).

Το Μουσείο διαθέτει αίθουσα πολλαπλών χρήσεων – χωρητικότητας 100 ατόμων, όπου γίνονται σεμινάρια και παρουσιάσεις για την παράδοση και το φυσικό περιβάλλον της Κρήτης (Εικ. 3). Υπάρχει επίσης ένα υπαίθριο θέατρο χωρητικότητας 220 ατόμων, όπου διοργανώνονται καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (Εικ. 4) και ένα παραδοσιακό καφενείο, όπου σερβίρονται παραδοσιακά αφεψήματα και ροφήματα. Τέλος υπάρχει και το Πωλητήριο, ένας χώρος όπου διατίθενται παραδοσιακά προϊόντα, που παρασκευάζονται στο Μουσείο, όπως κεφτέρια, συκόπιτες και πετιμέζι.

Το Μουσείο συμμετέχει από το 2002 στον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μουσείων με περιοδικές εκθέσεις, εκπαιδευτικές δράσεις και προβολές ταινιών.  Πρόσφατο παράδειγμα (2021) είναι η έκθεση «ΧΑΠΙ END: ψηφιακά ψηφιδωτά με ληγμένα χάπια», με έργα της  Ιατρού κ. Ελένης Ιωαννίδου (Εικ. 5).

Επίσης,  ταινίες και οι οπτικο-ακουστικές παραγωγές του, έχουν προβληθεί και διακριθεί σε διεθνή φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η ταινία «Πεταλούδες στον ουρανό: οι κρητικές μαντινάδες» (2020, διάρκειας 16’), που έλαβε το 2ο βραβείο στο 20ο Φεστιβάλ Οπτικο-ακουστικών Μέσων AVICOM.

Τέλος, έχει οργανώσει με ιδιαίτερη επιτυχία δύο Διεθνή Συμπόσια, το 2001 και 2007 αντίστοιχα, με τίτλο «Τεχνολογία ναι, παράδοση ναίσκε» (Εικ. 6).

 

Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στον ιστότοπο του Μουσείου Λυχνοστάτης  www.lychnostatis.gr, καθώς και στην σελίδα Facebook του.

Τέλος, πολλές ευχαριστίες οφείλονται στον κ. Ιωάννη Γ. Μαρκάκη, Δ/ντή του Μουσείου, που ευγενώς μου παραχώρησε φωτογραφίες και άλλες σχετικές με το Μουσείο πληροφορίες.