Η συζήτηση για τη χρήση κινητών τηλεφώνων από τους μαθητές στο σχολείο είναι επιτέλους καιρός να απασχολήσει πολύ σοβαρά όχι μόνον την πολιτεία και κάθε γονιό, αλλά και την κοινωνία ολόκληρη. Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη. Δεν προέκυψε όμως έτσι ξαφνικά, παρά την από πολλών ετών ρητή απαγόρευση και τη νομοθετική χαλαρότητα της τελευταίας δεκαετίας, ως προς τις πειθαρχικές κυρώσεις. Ποτέ δεν είναι όμως αργά, όσο δυσκίνητες και αν φαίνονται οι αποφάσεις.
Τέλη παρελθόντος Ιανουαρίου απέστειλα προς τους γονείς και κηδεμόνες του 2ου Γενικού Λυκείου το εξής μήνυμα: «Μας απασχολεί παρά πολύ το σοβαρό θέμα της κατοχής και χρήσης κινητού τηλεφώνου στο σχολείο. Όπως γνωρίζετε και από τον σχολικό κανονισμό, κάτι τέτοιο δεν επιτρέπεται. Δεν πρόκειται για καμία ιδιοτροπία δική μας. Το επιβάλλει η νομοθεσία. Εάν είναι απόλυτη ανάγκη να επικοινωνήσουν τα παιδιά σας μαζί σας ή εσείς με τα παιδιά σας, υπάρχει το τηλέφωνο του σχολείου. Δεν το έχουμε αρνηθεί ποτέ σε κανέναν. Πρέπει τα παιδιά σας να καταλάβουν ότι δεν μπορούν να προβάλλουν καμία δικαιολογία. Να αφήνουν το κινητό τους στο σπίτι, επειδή στα χέρια ανώριμων και αθώων παιδιών γίνεται ένα απρόβλεπτο εργαλείο που παρασύρει. Το πιο επικίνδυνο όμως είναι ότι αναφέρονται (σύμφωνα με τα λεγόμενα, τις διαμαρτυρίες και τα παράπονα παιδιών) φαινόμενα ηχογραφήσεων ή βιντεοσκοπήσεων συμμαθητών ή εκπαιδευτικών, με συνακόλουθη ανάρτηση στα κατ’ ευφημισμόν κοινωνικά δίκτυα. Δεν είναι αστείο αυτή η άκρως επικίνδυνη αντικοινωνική συμπεριφορά. Μπορεί να καταστρέψει κόσμο, πολύ δε περισσότερο τη ζωή εύπλαστων παιδιών και εφήβων. Να είστε βέβαιοι ότι εφόσον έχουμε συγκεκριμένες και στοιχειοθετημένες πληροφορίες όχι μόνον θα πάρουμε, όπως κάνουμε άλλωστε πάντα, τα αναγκαία παιδαγωγικά μέτρα (μέχρι και αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος) αλλά θα καταφύγουμε και σε όλα τα νομικά μέσα. Να μην ξεχνάτε επίσης, αγαπητοί γονείς και κηδεμόνες, ότι έχετε την ευθύνη της εποπτείας ανηλίκων. Το σχολείο ενεργεί με πνεύμα παιδαγωγικής και εκπαιδευτικής κατανόησης. Δεν μπορεί όμως να τα κάνει όλα. Βοηθήστε μας να προστατεύσουμε τα παιδιά σας.
Για μία ακόμη φορά σας θερμοπαρακαλώ να μιλήσετε στα παιδιά σας με συμβουλευτική αυστηρότητα. Στις μέρες μας, όταν συχνά είναι πολύ δύσκολο να διακρίνει κανείς την αλήθεια από το ψέμα, δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση. Είναι πολύ σημαντικό οι μαθητές και οι μαθήτριες να μάθουν να τηρούν τους κανονισμούς, ώστε να τους γίνει βίωμα ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο».
Δεν άλλαξε σχεδόν τίποτα. Στο σχολείο μου, η κύρια αιτία επιβολής πειθαρχικών κυρώσεων σε καθημερινή σχεδόν βάση, εξακολουθεί να είναι η χρήση κινητού τηλεφώνου στην τάξη. Τα παιδιά θεωρούν ότι είναι ακατανόητη αυτή απαγόρευση. Τις δε δικαιολογίες τις έχουν πάντα εύκαιρες: Με πήρε η μάνα μου, ήταν ο παππούς μου, ο αδελφός μου που έχασε τα κλειδιά του, ήθελα να δω μόνο την ώρα, δεν έκανα τίποτα, απλά το κρατούσα, μάρτυρες οι συμμαθητές μου (!). Μα και οι γονείς δεν πάνε πίσω: Έπαιρνα το παιδί μου τηλέφωνο για κάτι σημαντικό και δεν απαντούσε, έχουμε να πάμε στο γιατρό, αγχώθηκα, ανησύχησα. Άμα γίνει κάτι, πού θα βρω το παιδί μου χωρίς κινητό; Ήθελα να το ρωτήσω κάτι. Τι σας ενοχλεί; Δεν πειράζει κανέναν, είναι επείγον. Πόσες ποινές να επιβάλει ο διευθυντής, πόσες ωριαίες απομακρύνσεις από το μάθημα να επιχειρήσουν οι εκπαιδευτικοί;
Οι συνέπειες του κινητού στο σχολείο είναι εμφανέστατες στον καθένα. Είναι η αδυναμία συγκέντρωσης στο μάθημα (όταν το μυαλό είναι αλλού), η διάσπαση της προσοχής, η παρακώλυση του ίδιου του μαθήματος με λαθραία χρήση κινητού και ανταλλαγή μηνυμάτων μεταξύ των μαθητών, η εγκατάλειψη της γνώσης και του διαβάσματος, είναι οι κρυφές φωτογραφήσεις, οι βιντεοσκοπήσεις και ηχογραφήσεις με ανάρτηση στα λεγόμενα κοινωνικά δίκτυα, είναι ο συνακόλουθος εκφοβισμός και οι παρεξηγήσεις. Τα κινητά του ίντερνετ προκαλούν εθισμό, έχουν άσχημες συνέπειες για την υγεία των παιδιών, δημιουργούν προβλήματα συμπεριφοράς, φλερτάρουν με τη βία.
Για να λέμε τα πράγματα όμως με το όνομά τους, δεν φταίει το κινητό τηλέφωνο αλλά το διαδίκτυο. Ένα κινητό τηλέφωνο χωρίς ίντερνετ είναι ανίσχυρο και άχρηστο στο σύγχρονο δικτυοκεντρικό κόσμο. Δεν θα το ήθελαν τα παιδιά. Τα παιδιά νομίζουν ότι το ίντερνετ του κινητού είναι η πηγή της γνώσης, ενώ δεν βρίσκουν σχεδόν κανένα ενδιαφέρον στο σχολείο. Τα βιβλία τα παρατούν κάτω από τα θρανία. Δεν σέβονται τον κανονισμό, δεν τον κατανοούν και ζητούν ακόμα και στη μία ώρα κενού του προγράμματος να φύγουν για να επιστρέψουν μετά. Κυκλοφορούν με ακουστικά στα αυτιά γιατί θέλουν να ξεφύγουν από όσα ακούν και βλέπουν. Το κινητό με το διαδίκτυο τούς προσφέρει την απόδραση που αποζητούν. Σκυμμένα κατά το διάλειμμα μπροστά στον μικρόκοσμο της οθόνης του κινητού ταξιδεύουν αλλού, σε έναν πλαστικό κόσμο ευκολιών, ανέσεων, ελευθεριών, υποσχέσεων και μεγάλων προσδοκιών. Δυστυχώς, για τη νέα γενιά φαίνεται να μην υπάρχει ζωή εκτός κινητού.
Όμως, η εισβολή των κινητών τηλεφώνων σε Γυμνάσια και Λύκεια δεν είναι η αιτία για τη σημερινή κατάσταση του ελληνικού σχολείου, αλλά έρχεται ως αποτέλεσμα των όσων εκπέμπουν οι ανεξέλεγκτες «κεραίες» του σύγχρονου κόσμου. Όταν τα πάντα ταξινομούνται από τους μεγάλους με την αποικιοκρατική λογική των δεικτών της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας του κέρδους, προφανώς και δεν μπορούμε να απαιτούμε από τους μικρούς προς διαπαιδαγώγηση μαθητές, από τον μαθητόκοσμο δηλαδή, να επιδείξει αντιστάσεις που ούτε οι ίδιοι οι μεγάλοι μπορούν να έχουν ή να διανοηθούν. Οι μαθητές και οι μαθήτριες υποκύπτουν σε αυτή την καταιγιστική τάση, όντας το πιο αδύναμο μέρος κάθε εκπαιδευτικής κοινότητας. Τις πταίει;
Ευπρόσδεκτες οι ομάδες εργασίας για την αντιμετώπιση του θέματος, το οποίο ούτως ή άλλως σχετίζεται με ευρύτερες κοινωνικές συνθήκες. Καλοδεχούμενες οι «δράσεις» και οι «υποστηρίξεις» αλλά όμως δεν αντιμετωπίζονται έτσι οι αιτίες που καθιστούν το σχολείο για τους εφήβους βάσανο και φυλακή, από την οποία ζητούν να αποδράσουν, έστω και εικονικά. Όσο επιμένουμε σε αυτόν τον τύπο σχολείου, θα συνεχιστεί το ίδιο βιολί και χειρότερα.
Οι καταπραϋντικές ασπιρίνες δεν θα φτάνουν ποτέ. Ο τρόπος διαμόρφωσης της πρώτης ύλης πρέπει να αλλάξει, η ίδια η διαπαιδαγώγηση του μαθητή εκ παίδων. Χρειάζεται να αποκτήσει το σχολείο άλλο όραμα, για άλλους ανθρώπους. Είναι ανάγκη πλέον να αλλάξει το περιεχόμενο των σπουδών, της παιδείας δηλαδή. Όχι να ασχολούμαστε απλά με την εκπαίδευση, με νούμερα και στατιστικές. Αυτό σημαίνει εκ βάθρων ανθρωπιστική αναθεώρηση των στόχων, επικέντρωση στην προώθηση της ανθρωπιάς, της συνύπαρξης, του αλληλοσεβασμού, του αλτρουισμού, των κοινωνικών προσανατολισμών.
Σημαίνει αλλαγή εκ βάθρων του περιεχομένου των μαθημάτων του ημερήσιου αναλυτικού προγράμματος. Να υπάρξει ο χρόνος για την αποδέσμευση από το φάντασμα της ύλης και την τυποποίηση-αποστήθιση. Να προωθηθούν συστηματικά οι ευκαιρίες για την ατυποποίητη σκέψη. Επειδή κατά τη γνώμη μου, ακριβώς αυτή την δια του σημερινού σχολείου εκμαθημένη τυποποιημένη σκέψη είναι που αναζητούν ασυνείδητα μαθητές και μαθήτριες στα ονειροπόλα κλισέ των κινητών τους τηλεφώνων. Τα έχουμε πει πολλές φορές για τις ολέθριες επιπτώσεις του σχολείου που προσανατολίζεται προς τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Σε ένα τέτοιο ανταγωνιστικό και εργαλειακό πλαίσιο, όπως είναι το σημερινό, όπου το παιδί διδάσκεται απαντήσεις και δεν εκπαιδεύεται, στο πώς θα θέτει δικές του ερωτήσεις για το όλον και το νόημα της ανθρώπινης ζωής, δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος.
Θεωρώ ότι στο σχολείο διαπράττεται ένα τεράστιο λάθος, επειδή επιχειρείται δια της λογικής των κανονισμών, της ψυχολογικής υποστήριξης, των δράσεων και των σεμιναρίων να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Καλά όλα αυτά, άλλα είναι σταγόνα στον ωκεανό. Αλλού πρέπει να κατευθυνθεί η καθημερινή παιδεία της τάξης. Στο συναίσθημα του παιδιού πρέπει να απευθυνθεί. Εκ των πραγμάτων, το συναίσθημα του εφήβου καταπιέζε
ται στο σημερινό σχολείο. Οι διαφορετικοί ρόλοι δεν αναγνωρίζονται από τα παιδιά. Η ευγένεια και η διάκριση πάνε περίπατο. Το κινητό είναι ένα από τα πολλά επεισόδια. Κατά τη γνώμη μου, είναι και η επίσημη απόδειξη της άρνησης αυτής της μορφής του σχολείου που έχουμε.
αΌλα τα άλλα είναι υποχρέωση. Το κινητό δεν μπορείς να το αλλάξεις, την τεχνολογία δεν μπορείς να την καταργήσεις. Μπορείς όμως να προσπαθήσεις να αλλάξεις, για να το πω απλά, τα γράμματα που μαθαίνεις στα παιδιά. Επειδή περί γραμμάτων πρόκειται.
* Ο Κώστας Ν. Κωνσταντίνου είναι διευθυντής του 2ου Γενικού Λυκείου Ηρακλείου
kostaskonstantinou.com