Η πολιτική εκφράζει ευρύτερους μετασχηματισμούς στο κοινωνικό σώμα. Οι αλλαγές οι οποίες κατά καιρούς συντελούνται, αποτυπώνονται στην κομματική χωροθέτηση. Έτσι μπορούμε να ερμηνεύσουμε και τις ουσιαστικές μεταβολές που προκλήθηκαν στη διάρκεια της χρεωκοπίας της χώρας. Ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός του 2009 πυροδότησε μια μεγάλη ανατροπή. Οι ακραίες δυνάμεις όποια σήμανση και να είχαν, δεξιά ή αριστερή, άντεξαν τη πίεση.
Ο μεγάλος χαμένος ήταν αναμφίβολα το ΠΑΣΟΚ, που εξέφραζε με τον καλύτερο τρόπο το αποκαλούμενο Κέντρο. Εύλογο ήταν ο πολιτικός ανταγωνισμός να επικεντρωθεί στη λεηλάτησή του. Εξού και η κοινωνική και εκλογική του βάση αποσυντέθηκε.
Το μεγαλύτερο τμήμα των ψηφοφόρων του μεταπήδησε στον ΣΥΡΙΖΑ, υποκύπτοντας στην αφύπνιση αμυντικών αντανακλαστικών καθώς ήταν ευάλωτο και στο λαϊκισμό. Ταυτόχρονα ένα άλλο έμεινε μετέωρο αναζητώντας κάποια έστω και πρόσκαιρη πολιτική έκφραση.
Μάλιστα στις εκλογές του 2019 στράφηκε στον Κυριάκο Μητσοτάκη, επηρεασμένο από το αντιΣΥΡΙΖΑ κλίμα. Όπως προκύπτει το ποσοστό αυτό κάθε άλλο παρά αμελητέο ήταν. Σύμφωνα με όλες σχεδόν τις έρευνες το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 6-8%, συμβάλλοντας σημαντικά στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.
Οι δύο μονομάχοι Μητσοτάκης, Τσίπρας αναμφίβολα επένδυσαν πολλά στην προσέλκυση των κεντρώων και κεντροαριστερών εκλογέων. Ο μεν πρώτος με το μεταρρυθμιστικό του πρόταγμα μπόρεσε να αποσπάσει την εμπιστοσύνη τους. Το ίδιο επιχείρησε και ο δεύτερος επικαλούμενος την αντιδεξιά μήτρα της κεντροαριστεράς. Οι επιτυχίες τους υπήρξαν αναμφισβήτητες. Ο αρχηγός της Ν.Δ επικράτησε στηριζόμενος σε μια ισχυρή κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία. Ο δε αντίπαλός του αν και είχε σημαντικές απώλειες, δεν έπαψε να είναι ένας δυναμικός παίκτης ως επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Το πολιτικό σκηνικό ωστόσο δείχνει να αλλάζει. Τη μάχη για το Κέντρο φαίνεται να χάνουν οι μέχρι πρότινος ανταγωνιστές. Η δημοσκοπική εκτίναξη του ΠΑΣΟΚ είναι αξιοσημείωτη. Η εκλογή του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία του προκαλεί εντυπωσιακές ανακατατάξεις. Η στασιμότητα στην οποία είχε περιέλθει ο αυθεντικός εκφραστής της κεντροαριστεράς, συνιστά μάλλον παρελθόν.
Η ανάκαμψή του είναι υπαρκτή και δυναμική. Μετά από πολλά χρόνια οι δυνάμεις του ανασυγκροτούνται και επανακάμπτουν, διεκδικώντας το ζωτικό τους χώρο. Τις προσδοκίες που έχουν δημιουργηθεί ενισχύουν περαιτέρω, η αναδίπλωση τόσο του Κυριάκου Μητσοτάκη όσο και του Αλέξη Τσίπρα.
Ο Πρωθυπουργός έπειτα από τα αρχικά τολμηρά του πολιτικά ανοίγματα, υποχωρεί στις πιέσεις του κομματικού του κατεστημένου εγκαταλείποντας τα σταδιακά. Ο σκληρός πυρήνας της Ν.Δ ανακτά το χαμένο του έδαφος. Η δεξιά ορθοδοξία κερδίζει συνεχώς πόντους στη διακυβέρνησή του.
Η διάρρηξη των σχέσεων του με το κεντροαριστερό ακροατήριό το οποίο τον στήριξε, είναι περισσότερο από εμφανής. Έτσι άλλωστε μπορεί να εξηγηθεί και το ότι ένα ποσοστό της τάξης του 10-11% των εκλογέων του, τον εγκαταλείπει επιστρέφοντας στο ΠΑΣΟΚ. Κάτι που πιστοποιεί την υποχώρηση της απήχησης και της επιρροής του.
Από την άλλη πλευρά ο επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, παρά τη δεδομένη κυβερνητική φθορά, ο ίδιος βιώνει το δημοσκοπικό τέλμα και κατ’ επέκταση το πολιτικό. Η επανάκαμψή του στις αρχέγονες αντιλήψεις του ΣΥΡΙΖΑ, αντιστρατεύεται εκ των πραγμάτων τις διακηρύξεις του περί μετεξέλιξής του κόμματός του.
Και αυτό γιατί ο ιδεολογικοπολιτικός χώρος που επιδιώκει να εκφράσει, βρίσκεται στον αντίποδα της λεγόμενης ριζοσπαστικής αριστεράς. Η αναντιστοιχία του αυτή δεν συνιστά μόνο εμπόδιο. Δείχνει έλλειψη προσαρμοστικότητας. Και το κυριότερο ακυρώνει την πιθανότητα μετακίνησης του στην αποκαλούμενη κεντροαριστερά.
Προφανές είναι ότι με την ανάδειξη του Νίκου Ανδρουλάκη στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, η πολιτική ασυμμετρία που είχε επικρατήσει εξαιτίας της χρεωκοπίας της χώρας, μεταβάλλεται. Τόσο γιατί το ίδιο δεν είχε την ευθύνη για την περιπέτεια αυτή. Όσο και γιατί σήμερα αποκαλύπτεται η αδυναμία της Ν.Δ και του ΣΥΡΙΖΑ να ανταποκριθούν στις τωρινές ανάγκες και απαιτήσεις.
Το πλεονέκτημα του επικεφαλής της εγχώριας κεντροαριστεράς είναι, ότι η δεξιά αλλά και η αριστερή αναδίπλωση των κομματικών του αντιπάλων του αφήνει ελεύθερο πεδίο. Με άλλα λόγια του επιτρέπει να ανακτήσει το χαμένο έδαφος στον κεντρώο χώρο, ξεδιπλώνοντας μια σύγχρονη πολιτική πρόταση. Με την αξιοποίηση των ευκαιριών που του προσφέρονται μπορεί κάλλιστα να καλύψει ένα υπαρκτό πολιτικό κενό. Και το σημαντικότερο να προκαλέσει εκείνες τις αναδιατάξεις οι οποίες θα ακυρώσουν τα δεξιά αλλά και αριστερά στρατηγήματα.
*Ο Γιώργος Πανταγιάς είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της POLITY