Με ιδιαίτερη συγκίνηση και μεγάλη χαρά παραλαμβάνω, εκ μέρους της μεγάλης οικογένειας του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας, το Βραβείο Ηθικής Τάξεως του Δήμου Ηρακλείου για το έτος 2018.
Το βραβείο αυτό αποτελεί την επιβράβευση μιας μακράς πορείας που ξεκίνησε πάνω από 35 χρόνια πριν, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Η πορεία αυτή, που δεν ήταν πάντα ανέφελη, οδήγησε στην καθιέρωση του ΙΤΕ ως του κορυφαίου και μεγαλύτερου Ερευνητικού Κέντρου της Χώρας.
Με εφαλτήριο την έδρα του στο Ηράκλειο, το ΙΤΕ πλέον απλώνεται σε όλη σχεδόν την ελληνική επικράτεια: πέντε από τα επτά, τώρα, Ινστιτούτα του στεγάζονται στις εγκαταστάσεις του ΙΤΕ, στην πόλη μας.
Τα δύο άλλα Ινστιτούτα του, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και το Ινστιτούτο Επιστημών Χημικής Μηχανικής έχουν την έδρα τους στο Ρέθυμνο και την Πάτρα αντίστοιχα. Το Τμήμα Βιοϊατρικών Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας εδρεύει στα Γιάννενα.
Πέρα όμως από τα 2 αυτά Ινστιτούτα, κι άλλες Δομές του ΙΤΕ έχουν παρουσία εκτός Κρήτης.
Οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις, εκτός από το Ηράκλειο, διαθέτουν στην Αθήνα ένα πολύ όμορφο χώρο βιβλιοπαρουσιάσεων και βιβλιοπωλείο, σε κεντρικό σημείο της πρωτεύουσας, πίσω από τη Μητρόπολη.
Το Δίκτυο ΠΡΑΞΗ, που παρέχει υπηρεσίες μεταφοράς τεχνολογίας, έχει την έδρα του στο κέντρο της Αθήνας, στο Σύνταγμα, και γραφεία σε Θεσσαλονίκη, Βόλο, Πάτρα και Ηράκλειο. Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρω ότι το ΙΤΕ εκπροσωπείται και στην πρωτεύουσα της Ευρώπης, τις Βρυξέλλες διαθέτοντας γραφείο ενημέρωσης και υποστήριξης σε ό,τι αφορά θέματα υποβολής ερευνητικών προτάσεων για χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πέρα όμως από την εκτεταμένη γεωγραφική εξάπλωση των δραστηριοτήτων του, το ΙΤΕ έχει κατορθώσει με τις συνεχείς και έντονες προσπάθειες των ανθρώπων του να επιδείξει σημαντικά ερευνητικά επιτεύγματα. Διεξάγει έρευνα υψηλότατης στάθμης καλύπτοντας εκτεταμένα και κομβικά επιστημονικά πεδία. Θα αναφέρω ενδεικτικά ότι κατατάσσεται 1ο μεταξύ όλων των Ερευνητικών Κέντρων της Ελλάδας σε συγκριτικές αξιολογήσεις που διενεργήθηκαν από διεθνείς επιτροπές τα τελευταία 20 χρόνια.
Επίσης, κατατάσσεται 1ο από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μεταξύ όλων των Ελληνικών Ερευνητικών Ιδρυμάτων και Πανεπιστημίων, σε ό,τι αφορά την εξασφάλιση ανταγωνιστικών ερευνητικών χρηματοδοτήσεων. Μάλιστα, βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα πανευρωπαϊκά, έχοντας ξεπεράσει πολύ μεγαλύτερα Ερευνητικά Κέντρα άλλων χωρών. Ερευνητές του ΙΤΕ έχουν αποσπάσει πολλαπλές σημαντικές διεθνείς διακρίσεις και βραβεία, ανταγωνιζόμενοι επί ίσοις όροις επιστήμονες από κάθε γωνιά της γης. Η έρευνα είναι η πιο παγκοσμιοποιημένη ανθρώπινη δραστηριότητα, η αρένα είναι όλος ο κόσμος, η αξιολόγηση καθημερινή κι αμείλικτη. Αισθανόμαστε υπερήφανοι που οι άνθρωποί μας μπορούν και διαπρέπουν στο στίβο αυτό.
Παρόλο που οι σημαντικές αυτές επιτυχίες προφανώς μας χαροποιούν, δημιουργούν ταυτόχρονα πολλαπλές και σημαντικές προκλήσεις για το μέλλον.
Ο ρόλος που οραματιζόμαστε για το ΙΤΕ της επόμενης ημέρας είναι να αποτελέσει σημείο αναφοράς στο επιστημονικό και ερευνητικό γίγνεσθαι της Χώρας, καθώς και πυλώνα και κινητήριο δύναμη ανάπτυξης σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Αυτό το τελευταίο είναι μάλιστα ήδη μια από τις βασικές μας προτεραιότητες, όπου το ΙΤΕ έχει να επιδείξει σημαντική συνεισφορά.
Ως παραδείγματα θα αναφέρω τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλών δεξιοτήτων, την ανάπτυξη υποδομών υγείας σε νοσοκομεία και υγειονομικές μονάδες της Κρήτης αλλά και όλης της Χώρας, την προώθηση του επιστημονικού συνεδριακού τουρισμού με την διοργάνωση δεκάδων διεθνών επιστημονικών συνεδρίων στο Νησί κάθε χρόνο, καθώς και την άμεση ενίσχυση της οικονομίας, μέσα από την αξιοποίηση εκατοντάδων προμηθευτών από την τοπική αγορά.
Δεν θα μπορούσα επίσης να μην αναφέρω ότι το ΙΤΕ έχει σταθεί αρωγός στους φορείς της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, το Δήμο Ηρακλείου και την Περιφέρεια Κρήτης, σε ό,τι αφορά το στρατηγικό σχεδιασμό και την εφαρμογή των αρχών της έξυπνης εξειδίκευσης, αλλά επίσης παρέχοντας εξειδικευμένες υπηρεσίες, μέσα από ερευνητικά προγράμματα που αφορούν την αξιοποίηση και ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομιάς, την προστασία μνημείων και υποδομών, καθώς και τη μελέτη του περιβάλλοντος.
Παραδείγματα είναι η σύμπραξη Δήμου – ΙΤΕ για τον κόλπο Δερματά και η ανάπτυξη εφαρμογών πληροφορικής για τη Βικελαία Βιβλιοθήκη και το Γραφείο Ενημέρωσης & Πληροφόρησης.
Εκτός όμως από αυτές τις συνεργασίες, τις οποίες προσβλέπουμε να ενισχύσουμε και να επεκτείνουμε, έχουμε θέσει και συγκεκριμένους στόχους που αφορούν το πλαίσιο της παραπέρα ανάπτυξης του Ιδρύματος.
Έτσι όπως αναφέρθηκε ήδη, είχαμε φέτος την ίδρυση του 7ου Ινστιτούτου του ΙΤΕ, του Ινστιτούτου Αστροφυσικής.
Η δημιουργία του Ινστιτούτου αυτού θα δώσει σημαντική ώθηση στην ήδη εξαιρετική ερευνητική δραστηριότητα που υπάρχει στο ΙΤΕ και στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο πεδίο αυτό, αλλά θα οδηγήσει επίσης στη βέλτιστη αξιοποίηση των υποδομών του Αστεροσκοπείου του Σκίνακα.
Πέρα όμως από το Ινστιτούτο Αστροφυσικής, στον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό εντάσσεται και η επανίδρυση του Ινστιτούτου Βιοϊατρικών Ερευνών των Ιωαννίνων, ως διακριτού Ινστιτούτου του ΙΤΕ. Το Ινστιτούτο αυτό, όπως ακούσατε πριν από τον κ. Πυργιωτάκη, ενώ αρχικά λειτουργούσε ως ανεξάρτητο Ινστιτούτο του ΙΤΕ, με απόφαση της Πολιτείας, συγχωνεύτηκε με το Ινστιτούτο Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας το 2012.
Τέλος, με ιδιαίτερη χαρά, θέλω να αναφέρω ότι σε συνεργασία με το Πολυτεχνείο Κρήτης, σχεδιάζουμε την ίδρυση Ινστιτούτου Πετρελαϊκής Έρευνας στα Χανιά. Μάλιστα, έχει ήδη κατατεθεί η σχετική πρόταση προς την Πολιτεία.
Η δημιουργία του Ινστιτούτου Πετρελαϊκής Έρευνας αποτελεί πρωτοβουλία στρατηγικής σημασίας με ιδιαίτερο οικονομικό και γεωπολιτικό ενδιαφέρον για την Κρήτη και ολόκληρη τη Χώρα.
Θα δώσει δε σημαντική δυναμική στην έρευνα που αφορά τον εντοπισμό κοιτασμάτων υδρογονανθράκων και την αξιοποίηση ήδη υπάρχουσας τεχνογνωσίας και ερευνητικών αποτελεσμάτων στο ΙΤΕ και το Πολυτεχνείο Κρήτης.
Το ΙΤΕ όμως έχει να επιδείξει σημαντική συνεισφορά και στον τομέα της αξιοποίηση της ερευνητικής προσπάθειας, προς όφελος της κοινωνίας. Στην κατεύθυνση αυτή, το Ίδρυμα λειτούργησε ως καταλύτης για τη δημιουργία του Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας, το οποίο περιλαμβάνει ήδη τέσσερις Μονάδες: δύο στην Αθήνα, μία στη Θεσσαλονίκη και μία εδώ στο Ηράκλειο, την οποία μάλιστα συντονίζει το ΙΤΕ με τη συμμετοχή και της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Η Μονάδα Ιατρικής Ακριβείας στο Ηράκλειο θα λειτουργήσει σε νέες εγκαταστάσεις του ΙΤΕ και θα περιλαμβάνει εξελιγμένο εξοπλισμό τελευταίας γενιάς για ανάλυση DNA και βιοϊατρική απεικόνιση.
Με τις υπηρεσίες που θα παρέχει, θα συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών όπως ο καρκίνος, με όσο το δυνατόν λιγότερες ανεπιθύμητες παρενέργειες, βελτιώνοντας έτσι την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Στο ίδιο πλαίσιο της αξιοποίησης της υπάρχουσας τεχνογνωσίας, το ΙΤΕ, με αρωγό την Περιφέρεια Κρήτης, δημιούργησε το πρώτο και μοναδικό μέχρι τώρα εργαστήριο ανάλυσης αρχαίου DNA στην Ελλάδα. Πρόκειται για μια σύγχρονη μονάδα διεθνών προδιαγραφών, που παντρεύει τη σύγχρονη επιστημονική έρευνα με τον πολιτισμό και την ιστορία μας, ανοίγοντας ένα νέο παράθυρο στη μελέτη του παρελθόντος. Το εργαστήριο έχει ήδη να επιδείξει εξαιρετικά ενδιαφέροντα ευρήματα, σε συνεργασία με αρχαιολογικές υπηρεσίες της Χώρας.
Εκτός από την πρωτογενή έρευνα όμως, σημαντική προτεραιότητά μας στο ΙΤΕ είναι και η εκπαίδευση, η δημιουργία της επόμενης γενιάς επιστημόνων. Για το σκοπό αυτό, το Ίδρυμα συνεργάζεται στενά, έχοντας συνάψει μνημόνια συνεργασίας με τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα του Νησιού: το Πανεπιστήμιο Κρήτης, το Πολυτεχνείο και το ΤΕΙ, με τα οποία συνδιοργανώνει μεγάλο αριθμό μεταπτυχιακών προγραμμάτων.
Επιπλέον, το ΙΤΕ αποτελεί ένα περιβάλλον ανοιχτό στην κοινωνία, διοργανώνοντας δράσεις όπως επισκέψεις σχολείων στα ερευνητικά του εργαστήρια αλλά και ημερίδες, όπως η Βραδιά Ερευνητή, ένας πανευρωπαϊκός θεσμός που διοργανώνεται κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή του Σεπτέμβρη σε πόλεις της Ευρώπης.
Προς την ίδια κατεύθυνση, συνεργαζόμαστε στενά με το Δήμο Ηρακλείου για την προώθηση της Δια Βίου Μάθησης και με την Περιφέρεια Κρήτης για την ανάπτυξη του Εκπαιδευτικού Τουρισμού. Με στόχο την ενίσχυση του συνόλου αυτών των δραστηριοτήτων, το ΙΤΕ σχεδιάζει τη δημιουργία ενός Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδριακού Κέντρου στο Ηράκλειο. Έχει εκπονηθεί ήδη το σχετικό επιχειρησιακό σχέδιο και γίνονται επαφές με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το Ελληνικό Δημόσιο και την Περιφέρεια Κρήτης για την υποστήριξη του εγχειρήματος.
Πρόκειται για ένα έργο που θα προσδώσει σημαντική αναπτυξιακή δυναμική στην τοπική οικονομία, αποφέροντας επίσης πολλαπλά οφέλη για το επιστημονικό οικοσύστημα της Κρήτης.
Ο αναπτυξιακός σχεδιασμός του Ιδρύματος είναι μακροπρόθεσμος και πολυεπίπεδος. Έχοντας ως γνώμονα το μόνο ασφαλές κριτήριο για τη διαμόρφωση διοικητικής πολιτικής, που δεν μπορεί να είναι άλλο από αυτό της υψηλής ποιότητας και της επιστημονικής αριστείας. Ειδικά για ένα Ερευνητικό Κέντρο στην περιφέρεια της Ευρώπης, αυτό δεν είναι απλώς θέμα επιλογής, είναι θέμα επιβίωσης.
Για να μπορέσει το ΙΤΕ να συνεχίσει να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στις εξελίξεις που αφορούν την έρευνα στην Ελλάδα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της επιτυχημένης του πορείας, θα πρέπει να παραμείνει κορυφαίο και να εντείνει την αριστεία του.
Ουσιαστικά, το όραμά μας στο ΙΤΕ είναι να φτιάξουμε και να διατηρήσουμε ένα περιβάλλον που να ευνοεί τη μάθηση, την έρευνα και την καινοτομία, ως το γόνιμο έδαφος που θα στηρίξει την περιφερειακή και εθνική ανάπτυξη και πρόοδο. Δεν υπάρχουν εκ των προτέρων συγκεκριμένες μαγικές συνταγές και χρησμοί που θα εξασφαλίσουν την επιτυχία. Χρειάζεται πολλή και συλλογική δουλειά.
Κλείνοντας, θέλω να εκφράσω για μια ακόμα φορά τις θερμές ευχαριστίες όλων των ανθρώπων του ΙΤΕ προς τον Δήμο Ηρακλείου για την εξαιρετικά τιμητική και σημαντική αυτή διάκριση της Απονομής του Βραβείου Ηθικής Τάξεως του Δήμου Ηρακλείου στο Ίδρυμα. Πρόκειται για έμπρακτη αναγνώριση της μεγάλης προσπάθειας που γίνεται διαχρονικά από όλους του ερευνητές και εργαζόμενους του ΙΤΕ, ώστε το Ίδρυμα με τα ερευνητικά του επιτεύγματα και τις δραστηριότητές του, να παραμένει κορυφαίο και διεθνώς ανταγωνιστικό.
Αυτή η βράβευση μάς κάνει όλους να αισθανόμαστε αισιόδοξοι για την ευόδωση της προσπάθειας να προβάλλουμε τον τόπο μας διεθνώς.
*Χαιρετισμός του Νεκτάριου Ταβερναράκη, προέδρου ΔΣ ΙΤΕ στην απονομή του Βραβείου Ηθικής Τάξεως του Δήμου Ηρακλείου στο ΙΤΕ την Παρασκευή 1 Νοεμβρίου