Οι μεγάλοι ηγέτες που οραματίστηκαν την Ευρωπαϊκή Ένωση είχαν επίγνωση των δυσκολιών που έπρεπε να αντιμετωπίσουν. Βασική βέβαια ήταν η υπέρβαση της εθνικής ταυτότητας και η διαμόρφωση της συνείδησης του Ευρωπαίου πολίτη που έπρεπε να κατακτηθεί σταδιακά. Τρία στοιχεία συνθέτουν το όραμα αυτό. Ήταν ένας ενιαίος γεωγραφικός ιστορικός χώρος με μια ιδιαίτερη διαδρομή στον χρόνο.
Ήταν μια οικονομική οντότητα και έπρεπε να γεφυρωθούν οι ανισότητες, ώστε να εξαλειφθούν οι βασικές αιτίες που οδήγησαν σε πολέμους και εκατόμβες θυμάτων. Ήταν όμως και το κοινό πολιτισμικό υπόβαθρο που βασιζόταν στη μήτρα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού και στο αξιακό περιεχόμενο που οδήγησε στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία, που αποτελεί πρότυπο και θετική εξέλιξη της άμεσης δημοκρατίας των αρχαίων Ελλήνων και της ρωμαϊκής res publica.
Είναι γεγονός ότι παρά τις τριβές στα δύο πρώτα σημεία έχουν γίνει άλματα. Δεν έχει όμως δοθεί έμφαση στο τρίτο που θα μπορούσε να επιταχύνει τη διαδικασία διαμόρφωσης μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας και φυσικά της αλληλεγγύης, ώστε τα διαφορετικά κράτη να αποκτήσουν θεσμούς που υπηρετούν τον άνθρωπο και του εξασφαλίζουν υψηλή ποιότητα ζωής. Οι πρωτοπόροι στη χώρα μας υπήρξαν αναμφισβήτητα ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά τη δικτατορία και αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου και ο Κώστας Σημίτης.
Ο πρώτος γιατί σωστά προέβλεψε ότι, αν θέλουμε να εξασφαλίσουμε σταθερότητα απέναντι σε εθνικούς κινδύνους, έπρεπε να ενταχθούμε στην τότε Ε.Ο.Κ. Και ο Ανδρέας Παπανδρέου επειδή, όταν ήρθε στην εξουσία, έπεισε τους Ευρωπαίους ότι είναι αναγκαία η σύγκλιση των οικονομιών και εξασφάλισε τα ολοκληρωμένα μεσογειακά προγράμματα. Αλλά και ο Κώστας Σημίτης με το σαφή ευρωπαϊκό του προσανατολισμό και τα μεγάλα αναπτυξιακά έργα που προώθησε.
Μόνο που το παράδειγμά του στη συνέχεια δεν ακολουθήθηκε με αποτέλεσμα να επικρατήσει ο φτηνός εθνοπατριωτισμός και ο άκρατος λαϊκισμός, που παρ’ ολίγον να μας οδηγήσει στην καταστροφή. Σήμερα ζούμε σε μια κρίσιμη στιγμή και η ευθύνη, όπως πάντα, είναι φυσικά των ηγετών αλλά και των πολιτών. Οι περισσότεροι υποκρίνονται και με φτηνές και ανορθολογικές προτάσεις μεταθέτουν τις δικές μας ευθύνες στους Ευρωπαίους ή υπόσχονται ότι θα αλλάξουν τον κόσμο.
Αλλά πρέπει να ξέρουμε από την ιστορία ότι όσοι επαγγέλλονταν την αλλαγή του κόσμου ή οδήγησαν στην τραγωδία τους λαούς τους ή σε ολοκληρωτικά καταστροφικά καθεστώτα. Από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις των ανθρώπινων κοινωνιών είναι το δικαίωμα του πολίτη να μπει σε ένα παραβάν, να επιλέξει ένα ψηφοδέλτιο και να χαράξει ένα σταυρό. Αυτή η διαδικασία, αυτό το όπλο μπορεί να κρίνει το μέλλον των παιδιών μας.
Δυστυχώς στον προεκλογικό λόγο αντί να συζητιούνται τα μεγάλα ευρωπαϊκά και παγκόσμια προβλήματα ορισμένα κόμματα με μικροπολιτικές θεωρήσεις αναλώνονται σε καθαρά εσωτερικά θέματα που μπορεί να είναι σοβαρά, δεν κρίνονται όμως τώρα. Η Ευρώπη που θέλουμε θα είναι κατάκτηση όλων μας. Στον παγκόσμιο ανταγωνισμό η Ευρωπαϊκή Ένωση με την ολοκλήρωσή της μπορεί να πρωτοστατήσει και κάθε μορφής ευρωσκεπτικισμός δεν έχει θέση. Κάποτε πρέπει να κάνουμε τη μεγάλη υπέρβαση. Και ας μην ξεχνούμε ότι οι ρίζες του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι δικές μας.