Άλλο είναι το Άρθρο 16 του Συντάγματος και άλλο το παρόν άρθρο 604 του Περιπατητή. Εμείς θα ασχοληθούμε με το πρώτο, κάνοντας κάποιες επισημάνσεις. Φυσικά, οι ασχολούμενοι με το θέμα, μπορεί και πρέπει να έχουν πολλά περισσότερα να πουν. Το Άρθρο 16 του Συντάγματός μας, είναι εκείνο που ασχολείται με την εκπαίδευση και θέτει τους γενικούς κανόνες για τη λειτουργία των Ανωτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων.
Το σημείο «κλειδί» στο άρθρο αυτό είναι η παράγραφος 1, όπου ορίζεται ότι: «1. H τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες. Η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του Kράτους… κ.λπ». Εδώ, τα χαλάμε… διότι αν όλα επαφίενται στο Κράτος, ακολουθεί η ερώτηση: για ποιο κράτος μιλάμε; Διότι, αν η παιδεία αφεθεί να ακολουθήσει την πορεία που Κράτους, θα οδηγηθεί και εκείνη στη χρεωκοπία, όπως έχει συμβεί και στο Κράτος, πρακτικά ή θεωρητικά. Οι λόγοι για την κατάσταση αυτή δεν είναι του παρόντος.
Το κράτος (μας) «κατακτά» το ένα μετά το άλλο τα αρνητικά ρεκόρ, διεθνώς… Παράδειγμα, η έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, στο δείκτη «Doing Business 2019», όπου η Ελλάδα κατρακυλά από τη θέση 61 (2016) και τη θέση 69 (2017) στη θέση 72, ανάμεσα σε 190 χώρες.
Στον πίνακα κατάταξης αποτυπώνεται η ζοφερή πραγματικό- τητα, όπου η χώρα μας έχει χειρότερο επιχειρηματικό περιβάλλον από την Ουκρανία (71), το Βιετμάν (69), την Αλβανία (63), την Κένυα (61) και τα γειτονικά μας Σκόπια (10)!!! Και με τέτοια θέση στην ευκολία (ή δυσκολία) του «επιχειρείν», προηγούμαστε της Μογγολίας, του Ουζμπεκιστάν και της … Βενεζουέλας!
Μόνο η σωτήρια βιομηχανία του τουρισμού, με την περιοδική, μεν, αλλά ζωογόνα πνοή της, φρενάρει κάπως την κατάσταση. Ίσως και η ναυτιλία μας, που όμως κι αυτή, όταν μας βολεύει την επαινούμε και υπερηφανευόμαστε, ενώ άλλοτε αδιαφορούμε ή την υποβαθμίζουμε, με το πρόσχημα ότι βρίσκεται στα χέρια των εφοπλιστών. Ευτυχώς, που δεν βρίσκεται στα χέρια του κράτους…
Λοιπόν, οι θέσεις για τα ΑΕΙ είναι δύο: on ή off. Ή μάλλον τρεις… α) να μείνουν τα πράγματα ως έχουν, β) να μεταφερθούν στην ιδιωτική πρωτοβουλία ή γ) εκτός από την παρούσα κατάσταση να επιτραπεί, παράλληλα, η ίδρυση Ανωτάτων εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων, με ιδιωτική πρωτοβουλία. Η πρώτη περίπτωση δεν φαίνεται να είναι στην ατζέντα της κυβέρνησης, αφού ο πρωθυπουργός δεν συμπεριέλαβε το θέμα στην προτεινόμενη Αναθεώρηση του Συντάγματος. Η δεύτερη θεωρείται, μάλλον, εξωπραγματική και είναι ένα μεγάλο άλμα (προς το καλύτερο ή το χειρότερο), που δεν έχει επιχειρηθεί σε άλλες χώρες.
Άρα, απομένει το τρίτο. Δηλ. παράλληλα με τα κρατικά πανεπιστήμια, να επιτρέπεται και η λειτουργία ιδιωτικών• φυσικά, υπό όρους! Και μη φανταστούμε ότι εφόσον ψηφιστεί κάτι τέτοιο, την επαύριο, η χώρα μας θα έχει γεμίσει με ιδιωτικές πανεπιστημιακές σχολές. Ένα τέτοιο εγχείρημα έχει υψηλό κόστος και όπως είπαμε παραπάνω, η θέση μας στο «επιχειρείν» δεν ενθαρρύνει παρόμοιες επενδύσεις.
Όμως, ο χώρος της παιδείας είναι διαφορετικός και έχει τις ιδιαιτερότητές του, πράγμα που καθιστά μάλλον ελκυστική μια τέτοια προσπάθεια. Αφού έχουμε κατορθώσει να υποθηκεύσουμε ό,τι πολύτιμο έχουμε, μας έχει απομείνει ο ήλιος (που αν και «κοινόχρηστος», μας έχει μια ιδιαίτερη συμπάθεια) και η γλώσσα μας. Στον τομέα αυτό, δηλ. της γλώσσας και της φιλολογίας, γενικότερα, υπάρχει εξαιρετικά μεγάλο ενδιαφέρον για σπουδές στην Ελλάδα.
Με αυτό ως βάση, μπορεί να ακολουθήσουν και πανεπιστήμια με σχολές που απαιτούν μεγαλύτερες επενδύσεις, όπως είναι η ιατρική, οι πολυτεχνικές σχολές κ.ά. Μπορεί, μεγάλα και αναγνωρισμένα πανεπιστήμια του εξωτερικού να ιδρύσουν παραρτήματα και στη χώρα μας. Υπάρχει η πιθανότητα, η Ελλάδα να γίνει το πνευματικό κέντρο στην ανατολική Μεσόγειο! Όμως, χωρίς την αλλαγή του Άρθρου 16, δεν υπάρχει καμία προοπτική. Τα πανεπιστήμιά μας θα ακολουθήσουν το κράτος στη θλιβερή και μονόδρομη κατρακύλα του… όσο δυσάρεστη κι αν είναι αυτή η προοπτική.
Γενικά, η Ελλάδα ασκεί μια μαγευτική έλξη στον κόσμο, σε ότι αφορά στο χώρο των γραμμάτων και του πολιτισμού, μια έλξη και μια μαγεία, που δεν φανταζόμαστε. Σε όλα τα μεγάλα μουσεία και στις πινακοθήκες, τουλάχιστον οι μισοί πίνακες είναι εμπνευσμένοι από την ελληνική μυθολογία (και οι άλλοι μισοί από την Αγία Γραφή).
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός αλλοδαπών, που είναι λάτρεις της αρχαίας Ελλάδας και του πνεύματός της, που μπόρεσε να το μεταλαμπαδεύσει, επί αιώνες, σε όλο τον κόσμο (το αντίθετο συμβαίνει για τη σύγχρονη Ελλάδα, μετά από τις προσπάθειές μας, να την υποβαθμίσουμε και να την εκθέσουμε –και με τη βοήθεια του πολιτικού μας κόσμου). Όλος αυτός ο κόσμος, διψά και επιθυμεί να σπουδάσει τα ελληνικά γράμματα (Κίνα, Ρωσία, Αμερική, Βόρεια Ευρώπη…).
Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων θα δώσει την ευκαιρία για πολλές επενδύσεις, θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας, θα βοηθήσει στην εισροή συναλλάγματος, θα προβάλλει την καλή πλευρά της Ελλάδας στο εξωτερικό… Σε μεγάλο βαθμό, θα περιορίσει την οικονομική αιμορραγία από τη φοίτηση των νέων μας στα πανεπιστήμια του εξωτερικού και πολλά άλλα.
Ίσως, μάλιστα, τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δώσουν το παράδειγμα, για το πώς λειτουργεί σωστά ένα πανεπιστήμιο, χωρίς καταλήψεις, γραφή συνθημάτων παντού, βανδαλισμούς, εμπορία και χρήση ναρκωτικών ουσιών, και τόσες άλλες παραβατικές και αξιόποινες πράξεις, που συμβαίνουν στα δημόσια πανεπιστήμιά μας…
Πολέμιοι της «φιλελευθεροποίησης» του Άρθρου 16, μεταξύ των οποίων και πανεπιστημιακοί λειτουργοί, (που έχουν αυτονόητο συμφέρον), θέτουν το ερώτημα, αν αυτά τα ιδιωτικά πανεπιστήμια θα είναι κερδοσκοπικές επιχειρήσεις ή μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Την απάντηση θα τη δώσει η αγορά και η πραγματικότητα! Σε όλες τις προσπάθειες και σε όλους τους τομείς της επιχειρηματικότητας, υπάρχουν και προσπάθειες με επιτυχημένη, αλλά και με αποτυχημένη έκβαση. Το ζήτημα είναι, ότι το δημόσιο, μόνο ωφέλεια μπορεί να έχει, ενώ μια επιχειρηματική αποτυχία τη χρεώνεται ο ιδιωτικός φορέας και τέλος… Το τι θα γίνει θα το διαπιστώσουμε, σε βάθος χρόνου και μόνο εφόσον αλλάξει το Άρθρο 16 του Συντάγματος.
Η επόμενη Βουλή θα είναι Αναθεωρητική. Αναθεώρηση στο Σύνταγμα μπορεί να γίνει κάθε 5 χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι αν δεν συμπεριληφθεί, τώρα, στην ατζέντα η τροποποίηση του Άρθρου 16, θα πρέπει να περιμένουμε (με προσευχές και παρακλήσεις) την επόμενη, δηλ. το 2024 … κι έχει ο Θεός. Το θέμα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων ήταν στις αρχικές προθέσεις του Γιώργου Παπανδρέου (2009), ως πρωθυπουργού, όμως σύντομα και αυτός «ανέκρουσε πρύμνα» και το ζήτημα δεν συζητήθηκε. Η ευκαιρία είναι μπροστά μας. Εμείς και κυρίως οι πολιτικοί μας, έχουν την ευκαιρία να την αξιοποιήσουν! Γένοιτο…