Είναι μόλις λίγες μέρες που το 2022 άκουσε το γνωστό πρωτοχρονιάτικο άσμα, «γέρε χρόνε φύγε τώρα πάει η δική σου η σειρά …» και σαν καλό και πειθαρχημένο γεροντάκι υπάκουσε στην προτροπή, μάζεψε τις ενοχές του ακούμπησε στο μπαστουνάκι του και αποχώρησε. Και δεν έχομε πολλά να του θυμηθούμε, ούτε και λόγους για να θέλομε να επαναληφθεί. Ήταν κι αυτός χρόνος δύσκολος και βεβαρυμμένος.
Και θα ήθελα να επισημάνω τα πιο κρίσιμα σημεία που κατά την άποψή μου συμβάλλουν στην ανασφάλεια του πολίτη και τον καταδικάζουν σε μόνιμη και διαρκή διακινδύνευση. Χωρίς αμφιβολία στα κορυφαία δεινά του 2022 κατατάσσεται ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας. Ο πόλεμος αυτός αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της γενιάς μου. Γεννηθήκαμε μεσούντος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και δεν μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε μια άλλη πολεμική σύρραξη στην Ευρώπη. Και όμως ήρθε· μάλιστα στην καρδιά της Ευρώπης.
Πόλεμος άγριος, επίμονος και μακράς διάρκειας. Κι όταν ξέσπασε, περιμέναμε πως σήμερα αύριο θα έχει τελειώσει. Απατηθήκαμε όμως· συνεχίζεται με την ίδια ένταση ένα σχεδόν χρόνο τώρα. Και ράγιζε η καρδιά μου να βλέπω την όμορφη Μαριούπολη να κατεδαφίζεται. Είχα επισκεφθεί την πόλη αυτή με την Σύνοδο των Ελλήνων Πρυτάνεων το 1999, στα πλαίσια μιας ενδυνάμωσης των σχέσεών μας με τον υπέροχο Ελληνισμό της Μαριούπολης. Και τώρα η πόλη βομβαρδιζόταν και κατέρρεε. Συντρίμμια. Και είναι μέγας ο πόνος να βλέπεις τα κτήρια που έχεις επισκεφθεί να σωριάζονται ερείπια στο έδαφος.
Και μοιραία σκέπτεσαι τον πόνο του άλλου, αυτουνού που έχει εκεί το σπίτι του, το σπίτι που μεγάλωσε τα παιδιά του, εκεί που έπλεξε τα όνειρά του· και τώρα βλέπει να καταρρέουν όλα, σπίτια και όνειρα. Κι όμως αγωνίζεται και ελπίζει. Και ζούμε με την ευχή να τελειώσει γρήγορα και να μην υπάρξει επέκταση. Και όλα αυτά εν μέσω κοροναϊού. Ένας άγνωστος ιός, κληρονομημένος από τα προηγούμενα έτη, επιμένει να ταλανίζει σύμπασα την ανθρωπότητα, έχοντας αφήσει πίσω του εκατομμύρια νεκρούς και πολλά άλλα δεινά.
Και πάνω που λέγαμε πως τελειώνουν όλα, έρχονται ξανά τα ανησυχητικά νέα από την Κίνα. Στο μεταξύ η παραγωγή αγαθών έχει υποστεί πλήγμα, πολύς κόσμος αγγίζει στα όρια της φτώχειας, ενώ πολλά κεφάλαια διοχετεύονται στην παρασκευή εμβολίων και την αναζήτηση φαρμάκων.
Κι αντί αυτό να μας ικανοποιεί, εμφανίζεται ένα αντιεμβολιαστικό κύμα εναντίον της επιστήμης, ουσιαστικά εναντίον της ανθρωπότητας. Και χωρίς να θέλω να δικαιολογήσω τους αντιεμβολιαστές δεν μπορώ να απαλλάξω από την ευθύνη τους ιθύνοντες αυτού του κόσμου. Η γενικότερη εικόνα που έχουν καλλιεργήσει, με τους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις των συμφερόντων, με την εκμετάλλευση των ασθενέστερων πληθυσμών, με τις συρράξεις, τους πολέμους και τη μαζική δημιουργία προσφύγων κ.λπ. καλλιεργείται δυσπιστία και αμφισβήτηση που εξελίσσεται σε οργή.
Τα αρνητικά αυτά συναισθήματα ευνοούν και ενδυναμώνουν το αντιεμβολιαστικό κύμα. Η αναξιοπιστία των ιθυνόντων έλαμψε και στη διάθεση των εμβολίων. Αναφέρω μόνο το παράδειγμα του καθηγητή Albert Sabin (1906-1993). Ο Sabin το 1960 ανέπτυξε το εμβόλιο κατά της πολιομυελίτιδας. Στην προτροπή των εταιρειών να κατοχυρώσει πνευματικά δικαιώματα και πατέντες, αφού αυτό θα του επέφερε εκατομμύρια επί εκατομμυρίων αυτός αρνείται· αφήνει τα πράγματα εντελώς ελεύθερα και σώθηκαν εκατομμύρια παιδιά σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Το 2020 οι φαρμακοβιομηχανίες κατασκευάζουν, χάρις στην εργασία πλήθους επιστημόνων και με γενναίες κρατικές επιχορηγήσεις εμβόλια κατά του Covid19. Αρνούνται όμως να άρουν έστω και μερικώς την πατέντα ώστε το εμβόλιο να γίνει προσιτό στις φτωχές χώρες του τρίτου κόσμου. Ταυτόχρονα οι κυβερνήσεις παραμένουν σχεδόν άπραγες. Έτσι όμως παραμένει ο κίνδυνος να νοσούν οι πολίτες των χωρών αυτών μαζικά και να αυξάνονται οι πιθανότητες επαναμόλυνσης των άλλων χωρών, εμπλουτίζοντάς τες με νέες μεταλλάξεις.
Και βέβαια στο 2022 δεν στερηθήκαμε καθόλου τα δεινά του πολιτικού αμοραλισμού, τα δεινά δηλαδή που επισύρει η απουσία του πολιτικού ήθους. Και, δυστυχώς, εδώ πρωτοστατεί και η Ελλάδα με την ελληνίδα (το ε συνειδητά με μικρό) Ευρωβουλευτή και Αντιπρόεδρο (!!!) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Και ξέραμε όλοι ότι η φτώχεια είναι μεγάλη δυστυχία γιατί έρχονται στιγμές που υποφέρεις. Και μας δίδαξε η Καϊλή ότι ακόμη πιο μεγάλη είναι η απληστία, γιατί σε κλείνει στο κελί. Κι έγινε μότο: Στο κελί η Καϊλή. Μα αλήθεια πού βρήκε τόση απληστία; Βέβαια το φαινόμενο δεν είναι σπάνιο. Συχνά βλέπομε να αρπάζει ο φίλος τα του φίλου ή τα του συνεταίρου και ακόμη, το μέγα όνειδος, να αρπάζει ο αδελφός τα του αδελφού.
Στην προκείμενη περίπτωση όμως η κυρία ήταν χορτάτη από δόξα, τιμημένη με αξιώματα και υψηλά καθήκοντα, ζούσε σε έναν κόσμο που της παρείχε τα πάντα κι αποφάσισε η άπληστη να τα ξεπουλήσει όλα για να οικειοποιηθεί χρήμα που σε τελική ανάλυση δεν το είχε ανάγκη.
Κι έπαθε ακριβώς αυτό που λέει η κρητική παροιμία: «Όταν ο θεός θέλει να τιμωρήσει τον μελίτακα (μυρμήγκι) του δίνει φτερά». Γιατί το μυρμηγκάκι όταν αποκτήσει φτερά νομίζει πως έγινε Θεός και δρα αυτοκαταστροφικά. Και τώρα διαμαρτύρεται που ο σύντροφός της λέει την πρόδωσε. Μα δεν σκέφτεται πόσους πρόδωσε η ίδια; Δεν σκέφτηκε ότι από την υψηλή θέση που υπηρετεί εκπροσωπεί μια πατρίδα που την προδίδει;
Δεν σκέφτεται ότι πρόδωσε τις χιλιάδες των ψηφοφόρων που την τίμησαν με την προτίμησή τους, ότι εξαπατούσε τόσον καιρό όλους όσους την περιέβαλαν με την αγάπη και την εκτίμησή τους, ότι άφηνε εκτεθειμένους αυτούς που της εμπιστεύθηκαν τα υψηλά καθήκοντα; Και τώρα ζητά από τους άλλους να σκεφθούν αυτό που επουδενί δεν σκέφθηκε η ίδια: Το παιδί της. Και ίσως δεν ευθύνεται μόνη της. Γιατί αν εγώ έδινα μια βαλίτσα κλεμμένα στη μάνα μου ή στον αδελφό μου, να μού τα κρύψει, μπορεί να με πήγαιναν οι ίδιοι στην αστυνομία. Και πάντως δεν θα μου έκαναν τέτοια χάρη ποτέ.
Και εδώ τίθεται το αιώνιο ερώτημα, τι μέλλει γενέσθαι; Εκείνο που κατ’ αρχάς θεωρώ αναγκαίο είναι ότι γονείς και δάσκαλοι δεν πρέπει να μείνουμε απαθείς. Το σχολείο πρέπει με κάθε τρόπο και κάθε μέσο να καλλιεργεί την αγωγή της ειρήνης και να συμπεριλάβει στα προγράμματά του όλη αυτή την πικρή εμπειρία της πανδημίας. Η επόμενη, όποτε κι αν έρθει, πρέπει να βρει την ανθρωπότητα προετοιμασμένη. Το παράδειγμα, τέλος, κυρίας Ευρωβουλευτού είναι θέμα ήθους. Και στις τρεις περιπτώσεις παραβιάζονται βασικές ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες.
Οι συμπεριφορές των υπευθύνων κινούνται από συμφέροντα και όχι από τις αιώνιες ηθικές αξίες. Αν ο Πούτιν σεβόταν τις ανθρώπινες αξίες και τον άνθρωπο δεν θα προέβαινε στην διεξαγωγή του πολέμου. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση του Covid 19, σε από πολλές μάλιστα πλευρές. Και επειδή το σχολείο πρέπει να παρεμβαίνει δυναμικά στο κοινωνικό γίγνεσθαι ελπίζω να μου δοθεί ο χρόνος να αναφερθώ αναλυτικά στο καθένα από τα τρία αυτά κορυφαία ζητήματα.
*Ο Ι. Ε. Πυργιωτάκης είναι ομότιμος καθηγητής και πρ. αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης