Τον τελευταίο, κυρίως, μήνα, τα αμερικανικά πανεπιστήμια συγκλονίζονται από τις εξεγέρσεις και διαδηλώσεις των φοιτητών εναντίον του πολέμου στην Παλαιστίνη. Όλως τυχαίως, στις 30 Απριλίου πέθανε και ο Πολ Όστερ (Paul Auster, 1947-2024), ένας Αμερικανός μυθιστοριογράφος εβραϊκής καταγωγής, από το Νιου Τζέρσεϋ.
Ο λόγος που αναφέρονται μαζί αυτά τα δύο γεγονότα, είναι ότι ο Όστερ μετά από τις διαδηλώσεις στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, το μακρινό 1968, δήλωνε τρελός με το δηλητήριο του Βιετνάμ στα πνευμόνια του: «Crazy with the poison of Vietnam in my lungs», έλεγε χαρακτηριστικά. Καθώς αστυνομικοί, διοικητικοί υπάλληλοι, πολιτικοί και ξένοι επιτίθονταν σε διαδηλωτές κολεγίων σε ένα κύμα καταστολής, πολλοί ακόμα θυμούνται τον ρόλο που έπαιξε ο προσφάτως αποδημήσας συγγραφέας στις διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ στο Κολούμπια.
Η συμμετοχή του Όστερ, μάλιστα, σε αυτές τεκμηριώνεται σε ένα κείμενο που δημοσιεύτηκε στο Vanity Fair και αφορούσε την κατάληψη της πανεπιστημιούπολης του ’68, όπου εμφανίζεται σε φωτογραφίες από την εν λόγω εξέγερση. Ο Όστερ αφηγήθηκε, επίσης, εκείνη την εμπειρία του σε ένα άρθρο του 2008, στους Τάιμς της Νέας Υόρκης, για την τεσσαρακοστή επέτειο από την ημέρα της κατάληψης της πανεπιστημιούπολης. Εκεί όπου τον Απρίλιο του 1968, περίπου χίλιοι φοιτητές κατέλαβαν πέντε κτίρια, πυροδοτώντας τις μαζικότερες φοιτητικές εξεγέρσεις της δεκαετίας.
Τα γεγονότα που ξεκίνησαν εντελώς τυχαία στις 23 Απριλίου, σύντομα εξελίχθηκαν σε ένα δημόσιο κρεσέντο αφύπνισης που άλλαξε την πορεία του αμερικανικού φοιτητικού κινήματος διαμαρτυρίας. Ήταν μια χρονιά όπου πολιτικές, φυλετικές, σεξουαλικές και πολιτιστικές δυνάμεις εξερράγησαν σε ένα επαναστατικό ηφαίστειο, όπως το περιέγραψε ο μυθιστοριογράφος Όστερ, τότε φοιτητής στο Κολούμπια.
Ήταν επίσης η κατάλληλη χρονική συγκυρία στην οποία δύο ευρέως διαδεδομένα κινήματα, εκείνο των πολιτικών δικαιωμάτων και το άλλο, το αντιπολεμικό, ένωσαν τις δυνάμεις τους για να αναζωπυρώσουν μια φλόγα εξέγερσης της νεολαίας που δεν είχε παρατηρηθεί στο εσωτερικό της αχανούς χώρας για πολλές δεκαετίες. Εκείνη την περίοδο, το μποέμικο Άπερ Γουέστ Σάιντ του Μανχάταν έγινε ένα πεδίο που υποδαύλισε τη διχόνοια στα σπλάχνα του έθνους, κι’ αυτό γιατί μέχρι τότε οι θάνατοι των Αμερικανών στο Βιετνάμ είχαν ξεπεράσει τους τριάντα πέντε χιλιάδες.
Οι αντιπολεμικές διαμαρτυρίες σταδιακά πολλαπλασιάστηκαν, η απειλή συνέχισε να πλανάται σαν δαμόκλειος σπάθη πάνω από τις ζωές εκατομμυρίων νέων Αμερικανών, το ειρηνικό κίνημα πολιτικών δικαιωμάτων εντάθηκε μαζί με το μαχητικό κίνημα της μαύρης εξουσίας ή κίνημα απελευθέρωσης των μαύρων (Black Power movement), η σεξουαλική επανάσταση και το πρώιμο φεμινιστικό κίνημα μεταμόρφωσαν δραστικά τους ρόλους των φύλων και η ασταμάτητη δημοτικότητα των ψυχεδελικών ναρκωτικών και της ροκ μουσικής έδωσαν γένεση σε ένα αγεφύρωτο χάσμα μεταξύ των γενεών.
Για την ιστορία να υπενθυμίσουμε, ότι και το μιούζικαλ Hair ανέβηκε στο Μπρόντγουεϊ εκείνον τον σημαδιακό μήνα, σοκάροντας με τις γυμνές εμφανίσεις σε κάποιες σκηνές, τη συντηρητική αμερικανική κοινή γνώμη. Έτσι λοιπόν, τότε όλα τα κοινωνικά κινήματα ήταν σε πλήρη ισχύ στην πανεπιστημιούπολη Κολούμπια.
Λεπτομέρειες για όλα εκείνα, μπορεί να βρει κάποιος στο βιβλίο ‘‘Καιρός για ξεσήκωμα: Κολούμπια ’68’’ (2018) του Πωλ Κρόνιν. Ο Γκρέισον Κερκ, πρόεδρος τότε του πανεπιστημίου, ήταν παντελώς αναχρονιστικός, λέει ο εκδότης του βιβλίου αυτού, ανίδεος και δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες και τις απαιτήσεις των μαθητών του. Οι φοιτητές κατέλαβαν τα κτίρια στην πανεπιστημιούπολη για να διαμαρτυρηθούν για ένα γυμναστήριο που προγραμματιζόταν να ανοίξει σε ένα κοντινό πάρκο του Χάρλεμ, για τις διασυνδέσεις μεταξύ του πανεπιστημίου και του πολέμου του Βιετνάμ και για την αδιάφορη στάση του πανεπιστημίου απέναντι στις ανησυχίες τους.
Συναρπαστικές για κάποιους και βαθιά ανησυχητικές για άλλους, όσον αφορά την πορεία και περαιτέρω κατάληξή τους, οι φοιτητικές διαμαρτυρίες παρέλυσαν το πανεπιστήμιο, τράβηξαν την προσοχή του κόσμου πάνω τους και βεβαίως ενέπνευσαν άλλες εξεγέρσεις. Όταν εκδόθηκε το βιβλίο αυτό, όλοι πληροφορήθηκαν τις σκέψεις όσων συμμετείχαν και ήταν μάρτυρες εκείνης της εξέγερσης στη Νέα Υόρκη, ρίχνοντας φως στην πολιτική, τα πάθη και τα ιδανικά της δεκαετίας του 1960.
Πέρα από τις μαρτυρίες των λευκών του φοιτητικού κινήματος, αυτό το βιβλίο αναφοράς, ξεδιπλώνει και σκιαγραφεί, ταυτόχρονα, και τις προοπτικές των μαύρων φοιτητών, οι οποίοι αντιμετώπιζαν την άβολη ένταξή τους σε μια υποτιθέμενη φιλελεύθερη πανεπιστημιούπολη, καθώς και τις απόψεις των γυναικών, που άρχισαν να αμφισβητούν τη θέση τους ως πολιτών δεύτερης κατηγορίας, τόσο στο κίνημα διαμαρτυρίας όσο και μέσα στη κοινωνία γενικότερα.
Το βιβλίο ‘‘Καιρός για ξεσήκωμα: Κολούμπια ’68’’ (A Time to Stir: Columbia ‘68’) αναφέρεται επίσης και στην περίπλοκη κληρονομιά της εξέγερσης. Για πολλούς, τα γεγονότα στην Κολούμπια ενέπνευσαν μια δια βίου αφοσίωση σε κοινωνικούς σκοπούς, ενώ για άλλους σηματοδοτούσαν την αρχή του χάους που σύντομα θα αναδείκνυε την ‘αριστερά’.
Συμπερασματικά, αυτές οι απόψεις και αντανακλάσεις παρουσιάζουν, πέρα απ’ όλα τα άλλα, κι’ ένα συγκινητικό πορτραίτο που αντανακλά την αίσθηση της δυνατότητας και της υπερβολής που χαρακτήριζε τη μακρινή δεκαετία του 1960. Πολλά από τα σημερινά επεισόδια στα αμερικανικά πανεπιστήμια έχουν αναμφίβολα κάποιες ρίζες τους σε εκείνη την περίοδο!