Φεβρουάριος, ο δεύτερος μήνας του έτους. Ο μήνας με τις 28 μέρες στα κοινά έτη και με τις 29 στα δίσεκτα. Το 153 π.Χ. όταν ο Ιανουάριος ορίστηκε πρώτος μήνας του πολιτικού έτους, ο Φεβρουάριος καθιερώθηκε ως ο δεύτερος μήνας. Το λατινικό ρήμα Februare σημαίνει εξαγνίζω λόγω των θρησκευτικών εορτών καθαρμού και εξαγνισμού, που τελούνταν στη Ρώμη προς τιμή των νεκρών αφενός και αφετέρου, προς τιμή του Θεού του Άδη του Φέβρου αλλά και της Χθόνιας θεότητας Ήρας, της Februaras, όπως την έλεγαν.
Η συγκεκριμένη γιορτή, κατά την οποία θυσίαζαν οι Ρωμαίοι κατσίκια αλλά και σκυλιά για την προστασία των κοπαδιών, διατηρήθηκε μέχρι το 494 μ.Χ. οπότε καταργήθηκε από τον πάπα Γελάσιο τον Α! Για να ακριβολογούμε μάλλον η δυτική εκκλησία οικειοποιήθηκε τη γιορτή και την τελετουργία, ιδρύοντας τη γιορτή του εξαγνισμού.
Ο Φεβρουάριος έχει λιγότερες θρησκευτικές γιορτές από τον Ιανουάριο. Ο λαός μας λέει: “Ότι η Παναγιά η (Υ)Παπαντή μαζώνει ή διώχνει τις γιορτές με τ’ αντί” (Το αντί είναι το εξάρτημα του αργαλειού). Θέλει φυσικά να τονίσει μ’ αυτό ο λαός μας ότι οι σχόλες και οι εορτασμοί τελειώνουν σιγά-σιγά. Ο καιρός αρχίζει ν’ ανοίγει, οι μέρες μεγαλώνουν, η φύση ξυπνάει από το χειμωνιάτικο λήθαργό της και οι γεωργοί σιγά-σιγά πρέπει να ξεκινήσουν τις καθιερωμένες τους εργασίες.
Ο Φεβρουάριος αρχίζει με τρεις συνεχόμενες γιορτές, τα Συμόγιορτα, όπως ο λαός μας ονομάζει. Ένα τριήμερο αφιερωμένο σε τρεις Αγίους, που ο καθένας απ’ αυτούς προστατεύει ένα μεγάλο τομέα της ζωής. Ο Άγιος Τρύφωνας προστατεύει τις καλλιέργειες, η Παναγία η Υπαπαντή ή Αποπαντή ή Υπακοή (Πακουή ή Πακού), αλλά και Μυλιαργούσα, είναι η έφορος των καιρικών μεταβολών και προστάτιδα των μυλωνάδων στην Κρήτη και ο Άγιος Συμεών (Αϊ Συμιός), ο οποίος προστατεύει τις έγκυες γυναίκες.
Θα σταθούμε όμως στην εορτή της Υπαπαντής, της Μυλιαργούσας, όπως τη θέλει ο λαός μας. Πραγματικά πρόκειται για μια μεγάλη γιορτή και η εκκλησία μας γιορτάζει “τα σαράντα της Παναγίας”, που είναι ημέρες “καθαρισμού”, από τη γέννηση του Χριστού.
“Αφού επληρώθηκαν οι 40 ημέραι καθαρισμού της καθαρωτάτης μητρός και αειπαρθένου Μαριάμ ανήγαγεν εις Ιερουσαλήμ τον Υιόν αυτής… ίνα αυτόν παραστήσει εν τω ιερώ κατά τον νόμο του Μωυσέως, ότι παν άρρεν πρωτότοκον έσται αφιερωμένον τω Θεώ και εις τούτο νενομισμένην θυσίαν προσενέγκη ζεύγος τρυγόνων ή δύο νεοσσούς περιστερών”, αναφέρει ο Ευαγγελιστής Λουκάς στην σχετική περικοπή του Ευαγγελίου.
Η συνήθεια αυτή διατηρείται και σήμερα στα θρησκευτικά μας έθιμα και κάθε μητέρα με τη συμπλήρωση των 40 ημερών, αφότου γεννήσει, προσέρχεται στο ναό της ενορίας και της διαβάζει ο ιερέας ειδική ευχή στον πρόναο, εισέρχεται στη συνέχεια στον ναό, ασπάζεται τις εικόνες και αναχωρεί “κεκαθαρμένη”.
Ο ιερέας σ’ αυτή την περίπτωση, τη λιτή αυτή τελετουργία του εξαγνισμού, αντιπροσωπεύει τον γέροντα Συμεών, “όστις περιμένων προ πολλού το σωτήριον του Θεού και πεπληροφορημένος εκ θείας αποκαλύψεως ότι ουκ αποθανείται πριν ήδη τον Χριστόν Κυρίου… ανέκραξεν δεξάμενος εις τας αγκάλας αυτού, την τρίτην ωδήν της νέας διαθήκης: Νυν απολύοις τον δούλον σου, δέσποτα, ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου, ο ητοίμασα κατά πρόσωπον πάντων των λαών, φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού σου Ισραήλ”.
Αυτό ψάλλεται κατά το τέλος της ακολουθίας του Εσπερινού. Κατά τη γιορτή της Υπαπαντής, η ημέρα αυτή στο εορτολόγιο της Εκκλησίας αναγράφεται σαν αργία. Μια αργία που δεν αφορά μόνο στους ανθρώπους είτε δούλοι είναι αυτοί είτε ελεύθεροι, αλλά και για τα υποζύγια και τους μύλους του νερού, του αέρα, οι οποίοι φυσικά δεν γνωρίζουν ανάπαυση. Χαρακτηριστικοί οι παρακάτω στίχοι:
“Οι μύλοι αργούν, οι δούλοι αργούν
Κι οι γαϊδάροι σκόλην έχουν…”. Ετσι τουλάχιστον ορίζει το άγραφο τυπικό της ημέρας. Από αυτή λοιπόν την αργία των μύλων πήρε το λαϊκό όνομα η Παναγία και ακούγεται ως “Μυλιαργούσα” περισσότερο παρά ως Υπαπαντή. Παλιότερα δεν εργαζόταν οι άνθρωποι κατά την ημέρα αυτή, ακόμα και τα ζωντανά τους δεν τα πήγαιναν στη βοσκή.
Τους έδιναν έτοιμη τροφή άχερα, χόρτα αλλά και καρπούς στις πάχνες τους. Σήμερα βέβαια έχουμε ισοπεδώσει τα πάντα, οι συνθήκες της ζωής μας έχουν κάνει να μην τηρούμε ούτε γιορτές ούτε αργίες και πολύ περισσότερο την αργία των δούλων και των γαϊδάρων, όσο και να λένε ορισμένοι ότι “γαϊδάροι” δεν υπάρχουν. Σίγουρα αυτό δεν είναι δικαιολογία.
Ο αείμνηστος λαογράφος μας Κωστής Φραγκούλης, ανάμεσα στα όσα μας έχει αφήσει, με το κείμενο που ακολουθεί, αναφέρεται όχι στην αγιαστική σημασία της Υπαπαντής, αλλά σε παλιά έθιμα και δοξασίες του λαού μας.
Μας λέει λοιπόν ότι ο λαός πιστεύει ότι κάπου υπάρχει ένας κρυμμένος θησαυρός σε μια βαθιά σπηλιά και την μέρα της Παναγίας της Μυλιαργούσας αν έχει λιακάδα, ο αράπης που φυλάει άγρυπνα αυτό τον θησαυρό, τον βγάζει έξω στο χωράφι, τον κάνει έναν πελώριο σωρό και με την παλάμη τον παλαμίζει για να στεγνώσει στον χειμωνιάτικο ήλιο. Τυχερός είναι αυτός που θα περάσει την ώρα εκείνη, αρκεί να μη φοβηθεί τον αράπη και φύγει, αλλά να πάει κοντά του όπως θα τον καλέσει κρατώντας την παλάμη γεμάτη χρυσάφι.
-Θέλεις μια; Θα τον ερωτήσει.
-Θέλω μια, ν’ απαντήσει.
Και αμέσως θα την αδειάσει στο σακί του.
Θα καρφώσει πάλι την παλάμη στο σωρό και θα ξαναρωτήσει:
-Θέλεις δυο;
-Θέλω δυο, να πει και θα του φκαιρέσει και τη δεύτερη.
Εδώ είναι όμως το κρίσιμο σημείο για τον τυχερό. Να σταθεί στη δεύτερη παλαμιά. Γιατί, αν υποκύψει στον πειρασμό της πλεονεξίας όχι μόνο τις δύο πρώτες θα χάσει, αλλά και τη ζωή του. Γιατί ο αράπης θα ξαναπαλαμίσει το σωρό και θα του κάμει πάλι την ίδια ερώτηση:
-Θέλεις τρεις;
-Δεν θέλω τρεις, πρέπει ν’ απαντήσει πατώντας τον δαίμονα της πλεονεξίας. Εδεμή και πει “θέλω τρεις”, αγριεμένος ο αράπης θα του πει.
-Τρίξεις και να ξεραθείς! Και θα του ανοίξει με την κόψη της παλάμης το κεφάλι στα δυο…
Φανταστείτε σήμερα ο υπουργός των Οικονομικών ή κάποιο άλλο στέλεχος του Υπουργείου να συναντήσει τον Αράπη ανήμερα της Υπαπαντής και να συμπαθήσει ο ένας τον άλλον ή ο αράπης να εκδηλωθεί πολιτικά, ότι είναι φιλοκυβερνητικός.
Το φαντάζεστε; Όλο το χρυσάφι θα γεμίσει τα ταμεία της κυβέρνησης, όλα τα ελλείμματα και τα δάνεια θα παραγραφούν, ουδέποτε ο Μητσοτάκης θα ξανακάνει πρόταση μομφής, όλα τα αναδρομικά θα επιστραφούν χωρίς δίκες των απαιτούντων και ο Μαύρος θησαυροφύλακας αντί να παλαμίζει… και να παλαμίζει… θα έχει θέση ζηλευτή εις το Μαξίμου!
Αυτά με τη γιορτή της “Μυλιαργούσας” του λαού μας. Αυτά γίνονται τον Φλεβάρη, το μήνα του χειμώνα που θεωρητικά είναι ο τελευταίος, αλλά για πολλούς θεωρείται και ο μήνας που θα μας οδηγήσει στα πρόθυρα της άνοιξης!