Στο μικρό χωριό Φιλίππου των Ανατολικών Αστερουσίων του δήμου Μινώα Πεδιάδος θα γίνουν και φέτος στις 3 Αυγούστου το βράδυ οι εορταστικές εκδηλώσεις από το δραστήριο πολιτιστικό Σύλλογο του χωριού, για την ανάδειξη του ιστορικού ρόλου του χωριού των 77 κατοίκων κατά το 1940.
Εκεί οκτώ αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού υπέγραψαν το 1ο Πρωτόκολλο της πρώτης, τουλάχιστον για το νομό Ηρακλείου, Αντιστασιακής Οργάνωσης. Της Κρητικής Επαναστατικής Επιτροπής, που δημιουργήθηκε αμέσως μετά τη Μάχη της Κρήτης, τη συνθηκολόγηση της 29ης Μαΐου και της παράδοσης των όπλων στα Πεζά της Πεδιάδας το απόγευμα της 30ης Μαΐου 1941.
Η Οργάνωση ξεκίνησε από τους ασυνθηκολόγητους αξιωματικούς, που αρνήθηκαν τότε να παραδώσουν τα όπλα τους. «Μόνο όταν απελευθερωθούμε», φώναξε πρώτος ο Ρεθεμνιώτης εύελπις Δημήτρης Σιγανός.
Το επανέλαβε σθεναρά ο Αντώνης Φάκαρος και ύστερα ομόφωνα τα 13 παλληκάρια. Στα Πεζά ήταν κι ο Βιαννίτης ταγματάρχης σε πολεμική διαθεσιμότητα, ανάπηρος του Μικρασιατικού, Αλέξανδρος Ραπτόπουλος, που, αφού καθοδήγησε την ομάδα του Αντώνη Φάκαρου, πώς να κατέβει μέσω της Μονής Απανωσήφη στον Τσούτσουρο, για να τον περιμένει εκεί, ο ίδιος έφυγε για τη Βιάννο μαζί με τον Ελλαδίτη αξιωματικό Γιώργο Φωκέα και τον Βύρωνα Χρηστίδη.
Στην ηρωική Βιάννο οργάνωσε ο Αλέξανδρος Ραπτόπουλος την περίθαλψη των καταδιωκόμενων από τους Γερμανούς Ελλήνων και Συμμάχων, οι οποίοι κατέφευγαν στις γύρω από τον Τσούτσουρο σπηλιές των Αστερουσίων, περιμένοντας την ευκαιρία να περάσουν στη Μέση Ανατολή, για να πολεμήσουν τον Άξονα.
Τα μεγάλα εισοδήματα του Αλ. Ραπτόπουλου συμπλήρωναν τα Βιαννίτικα, Μονοφατσιώτικα και Αστερουσιανά χωριά για την συντήρηση των φυγάδων. Τη διαβίωσή τους (στρατιωτική) ανέλαβε ο Αντ. Φάκαρος, που έφυγε για την Αίγυπτο στις 17-9 1941 με την παρατημένη στον Τσούτουρο σαπιοβάρκα του Σπιθάκη από το χωριό Πιτσίδια.
Παρουσίασε στην Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου το Πρωτόκολλο και τα υπόλοιπα έγγραφα της ΚΕΕ, η οποία δημιουργήθηκε στη Βιάννο, στο Ανατολικό Μονοφάτσι και στα Αστερούσια, αρχικά. Έγινε όμως παγκρήτια μετά την έγκρισή της από την Ελληνική Κυβέρνηση του Καΐρου. Στο αρχείο των αείμνηστων Δημοσθένη Ραπτόπουλου και Γεωργίου Κουτεντάκη βρήκα ένα γράμμα του Αντ. Φάκαρου γραμμένο στις 20-6-1965, 24 χρόνια μετά τον απόπλου του Φάκαρου προς τη Μέση Ανατολή.
Έγραφε στον δικηγόρο συναγωνιστή του στην ΚΕΕ Γιώργο Κουτεντάκη, γιο του ανωγειανής καταγωγής δασκάλου Γιάννη Κουτεντάκη από τα Κάτω Καστελλιανά, ο οποίος, εκτός των υλικών αγαθών, θυσίασε στον αγώνα τους δύο γιους του Μανόλη και Μιχάλη και τον αδελφό του Παυλή.
Εκτελέστηκαν στις 14 Ιουνίου με τους 50 Εθνομάρτυρες. Μεγάλη προσφορά της οικογένειας επίσης στην ιστορία είναι το ημερολόγιο του Γιώργη Κουτεντάκη (εκδόθηκε, Ηράκλειο 2011), γιατί φώτισε τη σκοτεινή και σκληρή πρώτη περίοδο της Κατοχής με φως πολύτιμο.
Γράφει ο Αντ. Φάκαρος στην επιστολή του «…τι να πω για τη συμμετοχή της Βιάννου και του Αλ. Ραπτόπουλου στο μεγάλο μας αγώνα, αλλά και για τα χωριά όλα; Πλούσιοι κτηματίες, μικροϊδιοκτήτες, βοσκοί, ακτήμονες εργάτες συναγωνίζονταν ποιος θα προσφέρει περισσότερα…
Όλα τα χωριά της Βιάννου και του Μονοφατσίου, της Ιεράπετρας, του Πύργου και του Χάρακα και τα πιο κοντινά μας, ο Αχεντριάς, τα Καστελλιανά, τα Φαβριανά, το Φιλίππου, το Μεσοχωριό, η Εθιά, οι Παρανύμφοι, ο Σκινιάς, τα Πάρτιρα… Αλλά γιατί να τα κατονομάζω, αφού ολόκληρη η Κρήτη τα ‘δωσε όλα…
Όλα αυτά τα χωριά παίζοντας τη ζωή και τις οικογένειές τους κορώνα γράμματα άγνωστοι, αλλά και άφταστοι μαχηταί στο μεγάλο αγώνα του Έθνους μας…». Όλα λοιπόν τα χωριά αυτά συντήρησαν τους εκατοντάδες φυγάδες και στήριξαν την 1η αντιστασιακή οργάνωση Κρητική Επαναστατική Επιτροπή (ΚΕΕ), που στις αρχές του 1942 είχε εξακτινωθεί σ’ όλη την Κρήτη.
Η εξάρθρωσή της την άνοιξη του ΄42 με την εκτέλεση του αρχηγού της Αλ. Ραπτόπουλου και πολλών μελών της στην Αγιά, στη Ξεροκαμάρα (14 από τους 62 Μάρτυρες ήταν μέλη της ΚΕΕ) κι αλλού, ευθύνονται για την παραλίγο ιστορική της εξαφάνιση.
Κι ας την στελέχωσαν σπουδαίοι άνθρωποι, όπως ο Μηνάς Γεωργιάδης, ο Αντώνιος Καστρινάκης, ο Γιώργης Σκουλάς, ο Εμμανουήλ Πετράκης, ο Στυλιανός Γιαμαλάκης, ο Γιώργης Ψαράκης, ο Νικόλαος Κατσαράκης, ο Νικολούδης κι ο Μπαστιάς από τα Χανιά κι αναρίθμητοι άλλοι σπουδαίοι άνδρες.
Το χωριό Φιλίππου Μονοφατσίου όμως έχει τη μεγάλη τιμή ότι εκεί πάνω στα βουνά του, στο λιόφυτο του Νικητογιάννη, 150 μέτρα δυτικά του χωριού, σε τόπο προστατευμένο και ελεγχόμενο απολύτως, συγκεντρώθηκαν μετά τη μεσημεριανή φιλοξενία του Ιωάννη Αγγελάκη και κουβέντιασαν αναλυτικά τα 12 άρθρα του εμπνευσμένου κειμένου του 1ου Πρωτοκόλλου της Οργάνωσης, που καιρό πριν ετοίμαζαν στη Βιάννο οι νομικοί της.
Τέσσερις ώρες κουβέντιαζαν και στο τέλος το υπέγραψαν οκτώ αξιωματικοί του Ελληνικού Στρατού: τέσσερις ταγματάρχες, δύο εν ενεργεία και δυο σε πολεμική διαθεσιμότητα (Αλ. Ραπτόπουλος, Ιωάννης Αγγελάκης, Μιχαήλ Φιλιππάκης και Χαράλαμπος Ραπτάκης). Και τρεις έφεδροι ανθυπολοχαγοί κι ένας μόνιμος υπολοχαγός (Δ. Αυλητής, Γ. Χαραλαμπίδης, Αντώνιος Κωνσταντόπουλος και Αντώνης Φάκαρος).
Πολεμιστές όλοι της Μάχης της Κρήτης. Η Βιάννος, το Ανατολικό Μονοφάτσι, τα χωριά των Αστερουσίων στήριξαν τους καταδιωκόμενους και την Οργάνωση με κίνδυνο της ζωής τους. Μετά την έκδοση των Ημερολογίων των Γ. Κουτεντάκη – Α. Φάκαρου το 2011 και την αποκάλυψη του ρόλου των Αστερουσίων, ευαίσθητοι πατριώτες και σύλλογοι έστησαν μνημεία: στον Νοτικό Άη Νικήτα, στον Βορινό Άη Νικήτα και στο χωριό Φιλίππου.
Επίσης από την Ιερά Μητρόπολη Γορτύνης και Αρκαδίας στις Τρεις Εκκλησιές και στη Μονή Κουδουμά. Μνημεία αξιοπρέπειας και ευθύνης του λαού μας, που αντιστάθηκε από την αρχή της Κατοχής, χωρίς την παρακίνηση κανενός εκτός από την ψυχική του δύναμη που ατσάλωνε η αγάπη της Κρήτης, η οποία το 1940 ήταν μόλις 27 χρόνια ελεύθερη.
Το αυθεντικό και αυθόρμητο κείμενο του Πρωτοκόλλου της 3ης Αυγούστου 1941, «το Πρωτόκολλο του Φιλίππου», όπως λέγεται, αποτέλεσε ιστορικό μνημείο διαχρονικό μεγίστης σημασίας, καθώς με τα 12 άρθρα του στοχεύει στη δημιουργία επαναστατικής συνείδησης και στην προετοιμασία απελευθερωτικού πολέμου.
Δείχνει επίσης την έλλειψη κάθε διάθεσης συμβιβασμού και ανοχής στον τότε παντοδύναμο δυνάστη. Και είναι χρέος μας εις πείσμα των καιρών να τιμούμε αυτούς τους μεγάλους σταθμούς που σηματοδοτούν την πορεία του λαού μας, που τον αποτελούσαν ενεργητικές και δυνατές φύσεις με αλύγιστη βούληση, συνέπεια και καρτερία, δύναμη για αυταπάρνηση και σκληρή εργασία.
Και αυτή η στάση μας δημιουργεί προβληματισμούς και μεγάλες ευθύνες μπροστά στα όσα συμβαίνουν γύρω μας, για τα οποία μένομε αδρανείς και αδιάφοροι. Ειδικά στις μέρες μας. Πού είναι, αλήθεια, οι θεσιθήρες (δυστυχώς) πνευματικοί άνθρωποι, οι μεγάλοι νομικοί, οι ακαδημαϊκοί, οι λαμπροί επιστήμονες;
Να πάρουν θέση σχετικά με την ανακοίνωση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ότι υπάρχει πρόβλημα Δικαίου στην Ελλάδα, την τελευταία απόφαση του Αρείου Πάγου για τις παρακολουθήσεις, την τελευταία, αναπάντητη από τους υψηλούς αποδέκτες της, επιστολή της Μαρίας Καρυστιανού, το Χρηματιστήριο της Ενέργειας και την κερδοσκοπική κατά 70% άνοδο του ρεύματος;
Να πάρουν θέση απέναντι σ’ αυτά που ταλανίζουν και απογοητεύουν τον ήδη κουρασμένο ελληνικό λαό που κινδυνεύει να εξαφανιστεί από την υπογεννητικότητα (λόγω της φτώχειας του) και τη μετανάστευση. Η ιστορία μάς διδάσκει και μας παιδαγωγεί. Γι’ αυτό πρέπει να τη μελετούμε και να τη σεβόμαστε.
Γιατί η ζωή μας προσδιορίζεται από την Ιστορία μας, η οποία αποτελεί πολύτιμο οδηγό, γιατί μας χαρίζει παραδείγματα, ώστε να καθορίζουμε σωστά την πορεία μας. Γι’ αυτό δεν δικαιούμαστε και δεν μπορούμε να την ξεχάσουμε. Αυτό ελπίζω θα γίνει και φέτος στις σχετικές εκδηλώσεις.
Αυτό θα γίνει και στο Φιλίππου των Αστερουσίων στις 3 Αυγούστου, που ο δραστήριος πολιτιστικός του Σύλλογος μάς καλεί να τιμήσομε τη μεγάλη επέτειο της υπογραφής του 1ου Πρωτοκόλλου της Αντίστασης, τουλάχιστον στον νομό Ηρακλείου.
Με τους νεκρούς στα ξάγναντα πρωτοπανηγυριώτες, που δεν ξεχνούμε τη θυσία τους και το χρέος μας.
Η κ. Άννα Μανουκάκη-Μεταξάκη είναι φιλόλογος-πρώην Γυμνασιάρχης, ιστορική ερευνήτρια και συγγραφέας