Η θανατική ποινή προβληματίζει και διχάζει, τη νομική, την ιατρική, τη θεολογία, την ψυχολογία, την παιδαγωγική, την εγκληματολογία, τα κόμματα, τις ιδεολογίες, τις θρησκείες, τους λαούς. Υπάρχουν κράτη τα οποία την υιοθετούν και άλλα την απορρίπτουν. Άλλες πολιτείες των ΗΠΑ, έχουν την θανατική ποινή, άλλες την απαγορεύουν. Άλλες θρησκείες όπως το ισλάμ την έχουν σε ευρεία χρήση, ενώ άλλες, όπως ο Χριστιανισμός, δεν την αποδέχονται. Η εφαρμογή της έχει θερμούς υποστηρικτές αλλά και σφοδρούς πολέμιους.
Τα είδη της θανατικής ποινής ανά τους αιώνες ήταν διαφόρων ειδών και τρόπων, όπως: Στους αρχαίους Έλληνες ο μαρτυρικός θάνατος του αποτυμπανισμού (κάρφωμα σε ξύλο), η θανάτωση με πείνα-δίψα δένοντάς τους, ο κατακρημνισμός σε βάραθρα για τους ιερόσυλους (Καιάδας), το πόσιμο δηλητήριο-κώνιο του Σωκράτη, ο εντοιχισμός κ.λπ.
Στους Ρωμαίους η σταύρωση, ο αποκεφαλισμός, η κατασπάραξη από τα θηρία – θηριόβρωτοι (Κολοσσαίο), η αποκοπή μελών σώματος κ.λπ.
Στους Εβραίους ο λιθοβολισμός.
Στη Μεσαιωνική Ευρώπη η πυρά, η λαιμητόμος-γκιλοτίνα-καρμανιόλα.
Στην τουρκοκρατία η εκδορά-γδάρσιμο (Δασκαλογιάννης, Διονύσιος), ο ανασκολοπισμός-διοβελισμός-παλούκωμα-σούβλισμα(Αθανάσιος Διάκος), το φρικτό τσιγκέλι.
Στη σύγχρονη εποχή το εκτελεστικό απόσπασμα, η ηλεκτρική καρέκλα (ΗΠΑ), το ενέσιμο δηλητήριο, ο απαγχονισμός κ.λπ.
Από τα 195 ανεξάρτητα κράτη σήμερα, τα 142 δεν έχουν θανατική ποινή. Στα ευρωπαϊκά κράτη έχει καταργηθεί. Σαουδική Αραβία, Κίνα, Ιράν, Ιράκ, Πακιστάν, Αίγυπτος, ΗΠΑ είναι οι χώρες με το μεγαλύτερο αριθμό εκτελέσεων θανατοποινιτών σήμερα. Στις ΗΠΑ εκτελούνται και ανήλικοι, αν και απαγορεύεται από τις διεθνείς συνθήκες. Στην Ελλάδα η τελευταία θανατική ποινή εκτελέστηκε το 1973, ενώ η θανατική ποινή καταργήθηκε το 1993.
Ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός απορρίπτει την θανατική ποινή ως μέσο τιμωρίας γιατί:
α) Είναι παράβαση της εντολής «ου φονεύσεις», αλλά και των αποφάσεων των Οικουμενικών συνόδων και της διδασκαλίας των Πατέρων της Εκκλησίας. Ο άνθρωπος για κανένα λόγο, εκτός σε περίπτωση πολέμου, δεν έχει δικαίωμα στέρησης της ζωής, είτε της δικής του είτε άλλου ανθρώπου. Το τέλειο στο Χριστιανισμό είναι να προτιμά να θυσιάζεται το άτομο, παρά να θυσιάζει άλλους ανθρώπους.
β) Υπάρχουν άλλες ποινές που μπορούν να την υποκαταστήσουν και συγχρόνως να προστατεύσουν την κοινωνία από τους επιρρεπείς στην εγκληματικότητα, όπως τα πραγματικά ισόβια, η χρήση χημικών μέσων για την καταστολή των εγκληματικών ροπών, όπως της παιδεραστίας κλπ.
γ) Η ποινή σε όλους τους θεσμούς δεν έχει χαρακτήρα εκδικητικό, τιμωρητικό, αλλά παιδαγωγικό, διορθωτικό, ο οποίος δεν πραγματώνεται με την θανατική ποινή, γιατί δεν αφήνει χρόνο, περιθώριο διόρθωσης.
δ)Σε περίπτωση δικαστικής πλάνης, λόγω λαθεμένων στοιχείων και εκτιμήσεων των αρχών, δεν υπάρχει περιθώριο επανόρθωσης, όπως συμβαίνει με τις άλλες ποινές. Επανειλημμένα και σε πολλά κράτη, αθώοι άνθρωποι έχουν εκτίσει πολυετείς καθείρξεις και εκ των υστέρων αποκαλύφθηκε η αθωότητά τους. Αν είχαν εκτελεσθεί θα ήταν πολύ τραγικότερο.
ε) Δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε σαν κοινωνία για τιμωρία των παρανομούντων τα ίδια μέσα που καταδικάζουμε και τιμωρούμε, δηλαδή τον φόνο ανθρώπου.
στ) Δεν επιτρέπεται η «έσχατη των ποινών», γιατί για την εγκληματικότητα, σ’ ένα βαθμό υπάρχει έμμεση κοινωνική ευθύνη, με την αδικία, την ανισότητα, τις διεφθαρμένες και ελλιπείς κοινωνικές δομές, την απουσία της πρόληψης.
ζ) Στατιστικά αποδεικνύεται ότι η ευρεία εφαρμογή της θανατικής ποινής δεν μειώνει την εγκληματικότητα περισσότερο, απ’ ό,τι στα κράτη στα οποία δεν εφαρμόζεται.
Η 10η Οκτωβρίου είναι ημέρα αφιερωμένη κατά της θανατικής ποινής, για να υπενθυμίζει ότι οι πολιτισμένες κοινωνίες οφείλουν να κάνουν τα πάντα με την πρόληψη, την αγωγή, την ψυχολογική υποστήριξη, το ενδιαφέρον για τις προβληματικές προσωπικότητες, για να προλαμβάνουν τα εγκλήματα και όχι να ψάχνουν μόνο τρόπους καταστολής και τιμωρίας της παραβατικότητας.
*Ο Ευτύχιος Σ. Καλογεράκης είναι διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών