Προϋπόθεση για την εκτέλεση οποιασδήποτε νοητικής εργασίας από τον άνθρωπο είναι η ύπαρξη της Φυσικής Νοημοσύνης (ΦΝ) που ως γνωστό διαθέτουν τα νοήμονα όντα του ζωικού βασιλείου.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα πολύπλοκο όργανο που αποτελεί το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο τμήμα του κεντρικού νευρικού συστήματος. Ξεχωρίζει από τον εγκέφαλο των υπόλοιπων όντων του ζωικού βασιλείου λόγω της πολυπλοκότητάς του και των ιδιαίτερων ικανοτήτων που προσδίδει στον άνθρωπο.
Σε αρκετές συζητήσεις και αναφορές υπάρχει η τάση συσχέτισης της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) με τη Φυσική Νοημοσύνη (ΦΝ), η οποία αφορά κυρίως στην ανθρώπινη νοημοσύνη. Εκφράζονται συχνά επιφυλάξεις και φόβοι για την υποκατάσταση δραστηριοτήτων που ανήκουν αποκλειστικά σε ανθρώπους από ανθρωποειδείς μηχανές (robots) οι οποίες θα λειτουργούν αυτόνομα με ανθρωποειδή χαρακτηριστικά ακόμη και με «συνείδηση».
Όμως η «συνείδηση» ενός υπολογιστικού συστήματος είναι τελείως διαφορετική από την ανθρώπινη και αφορά π.χ. στην αυτογνωσία της λειτουργίας ενός υπολογιστικού συστήματος ώστε να μπορεί να εξηγήσει την πορεία του προς την παρούσα του κατάσταση.
Παρ’ όλες τις δομικές διαφορές υπολογιστικών συστημάτων και εγκεφάλου υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα υπολογιστικά συστήματα, κυρίως στον χώρο της ΤΝ, μπορούν να υποκαταστήσουν τον ανθρώπινο εγκέφαλο σε ορισμένες νοητικές λειτουργίες, όπως έχει ήδη γίνει.
Αυτό δεν σημαίνει ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος παραμερίζεται. Αντιθέτως αυξάνεται η αποδοτικότητά του με την υποστήριξη υπολογιστικών εξελιγμένων εργαλείων που του παρέχει η ΤΝ.
Τα δύο συστήματα διαφέρουν πολύ ως προς τη δομή, τη συνδεσμολογία και τη λειτουργία. Τα υπολογιστικά συστήματα διαχωρίζουν σαφώς την απομνημόνευση από την επεξεργασία πληροφοριών και επιδεικνύουν πολύ μεγαλύτερη συνέπεια εκτέλεσης των διαδικασιών.
Επίσης ένα υπολογιστικό σύστημα έχει τη δυνατότητα τελείας εξάλειψης όλων των πληροφοριών από τη μνήμη του και της απομνημόνευσης εντελώς διαφορετικών νέων στοιχείων, γνώσεων και προγραμμάτων, πράγμα που δεν συμβαίνει με τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Έχουν γίνει προσπάθειες κατασκευής υπολογιστικών συστημάτων που να έχουν δομή ανάλογη με αυτήν του ανθρώπινου εγκεφάλου.
Τα συστήματα αυτά έχουν βασικές μονάδες ανάλογες με τους βιολογικούς νευρώνες και χρησιμοποιούν ανάμειξη απομνημόνευσης και επεξεργασίας της πληροφορίας. Βασική διαφορά των υπολογιστικών συστημάτων από τον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι ότι χαρακτηρίζονται από έλλειψη συναισθημάτων, κόπωσης και ασθενειών.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος λόγω γήρανσης ή ασθένειας είναι δυνατόν να ξεχάσει πληροφορίες σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, το οποίο δεν συμβαίνει με τα υπολογιστικά συστήματα χωρίς την ανθρώπινη παρέμβαση.
Ένας υπολογιστής, όπως είναι γνωστό, διαθέτει την Κύρια Μνήμη (RAM- Random Access Memory – Μνήμη Τυχαίας Προσπέλασης) και τη Βοηθητική Μνήμη (αποθηκευτικά μέσα).
Τα δεδομένα και οι κατάλληλες για την επεξεργασία τους εντολές αποθηκεύονται προσωρινά στη μνήμη RAM του υπολογιστή, που τείνει να διαθέτει μεγαλύτερη χωρητικότητα στους νέους υπολογιστές. Η Μνήμη και η Αποθήκευση στον ψηφιακό υπολογιστή είναι γενικής χρήσης, έχουν μονιμότητα και συνήθως δεν αλλάζουν αν δεν δοθεί η σχετική εντολή από τον χρήστη.
Αυτό δεν συμβαίνει με τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Και η μνήμη και η αποθήκευση λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο και δεν παρουσιάζουν τη μονιμότητα που έχουν στον υπολογιστή.
Ένα υπολογιστικό σύστημα αποτελείται από το υλικό και το λογισμικό.
Το υλικό αποτελείται
1) από την Κεντρική Μονάδα Επεξεργασίας (ΚΜΕ) (CPU),
2) τη Μονάδα Αποθήκευσης (Κεντρικές και Περιφερειακές),
3) Περιφερειακά (Οθόνη, πληκτρολόγια, εκτυπωτές, μαγνητικοί, οπτικοί δίσκοι, USB- Universal Serial Bus – Ενιαίος Σειριακός Δίαυλος, κ.λπ.).
Η ΚΜΕ εκτελεί αριθμητικές πράξεις και ελέγχει την ορθή εκτέλεση του λογισμικού δηλ. προγραμμάτων που γράφονται σε γλώσσα μηχανής ή μεταφράζονται σε γλώσσα μηχανών από ανώτερες γλώσσες με τη χρήση μεταγλωττιστών (compilers).
Αντιθέτως στον εγκέφαλο η επεξεργασία πληροφοριών εκτελείται από πολλά εξειδικευμένα διάσπαρτα υποσυστήματα σε διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου, τα οποία αποτελούν αντικείμενο μελέτης ειδικών επιστημόνων του χώρου των νευροεπιστημών, της ιατρικής και της ψυχολογίας.
Εάν η ΤΝ θεωρείται από ορισμένους αντί για εργαλείο βοηθητικό της ΦΝ σε απειλητική οντότητα, αυτό θα πρέπει να μας προβληματίσει.
Η αλληλεπίδραση εγκεφάλου και υπολογιστικών συστημάτων σε πραγματικό χρόνο προϋποθέτει την άμεση επικοινωνία τους κατά τη διάρκεια της εκτέλεσης μιας εργασίας.
Μια μέθοδος αλληλεπίδρασης είναι αυτή με τα συστήματα «Απάντησης Ερωτήσεων» (Question Answering). Οι ερωτήσεις υποβάλλονται από τον χρήστη και οι απαντήσεις δίνονται από τον υπολογιστή με την επεξεργασία βάσεων δεδομένων, κειμένων ή γνώσεων.
Η ΤΝ λοιπόν είναι εφαρμογή του νέου είδους εργαλείου πολλαπλών χρήσεων που είναι ο υπολογιστής, δηλαδή του υπολογιστή γενικής χρήσεως που προσφέρεται για πολλαπλές χρήσεις και εφαρμογές. Η ΤΝ μέσω υπολογιστικών συστημάτων βοηθά τον άνθρωπο να εκτελέσει εργασίες, ειδικά όταν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει μεγάλο όγκο δεδομένων για τη λήψη κάποιας απόφασης ή να ακολουθήσει πολύπλοκες λογικές και χρονοβόρες διαδικασίες.
Η απόφαση θα ληφθεί γρηγορότερα και με ακρίβεια, εφόσον τα δεδομένα που θα χρησιμοποιηθούν προέρχονται από γνωστές και αξιόπιστες πηγές και όχι από άγνωστα κείμενα. Όταν τα κείμενα είναι άγνωστης προέλευσης, όπως συμβαίνει με τα Μεγάλα Γλωσσικά Μοντέλα (ΜΓΜ) (Large Language Models – LLMs) πρέπει να υπάρξει έλεγχος από ειδικούς.
Τα LLMs δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται για εργασίες με τις οποίες ο χρήστης δεν έχει ουσιαστική εξοικείωση με το αντικείμενο. Τα αποτελέσματά τους πρέπει να ελέγχονται αυστηρά από τον χρήστη και να αξιολογούνται αναλόγως.
Μήπως η σύγκριση της ΤΝ με την ΦΝ είναι απλώς ένα ψευδοπρόβλημα; Και αυτό επειδή αναφερόμαστε σε δυο τελείως διαφορετικές λειτουργίες λόγω της διαφορετικότητας των οντοτήτων που τις εκτελούν δηλ. υπολογιστή και εγκεφάλου.
Μήπως οι παραλληλισμοί αυτοί μας οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα; Όταν αναφερόμαστε σε «συνείδηση» ή σε «μάθηση» μηχανής αναφερόμαστε σε διαφορετικά πράγματα από εκείνα που αφορούν στον ανθρώπινο εγκέφαλο.
Έχουν προταθεί διάφοροι τρόποι υλοποίησης μηχανικής συνείδησης με λογισμικό, αλλά δεν υπάρχει ακόμη γενική συναίνεση μεταξύ των ειδικών.
Κάθε πρόταση τονίζει περισσότερο ή λιγότερο κάποια λειτουργία που αντιστοιχεί σε κάποια ανθρώπινη νοητική λειτουργία της συνείδησης, όπως π.χ. αυτογνωσία, ικανότητα επεξήγησης δράσεων και αυτοαξιολόγηση. Η τεχνολογική ανάπτυξη στους σχετικούς τομείς είναι εν εξελίξει με πλούσια βιβλιογραφία.
Η τέταρτη και η πέμπτη γενιά υπολογιστών μάς επιφυλάσσουν πολλές εκπλήξεις για το μέλλον. Ο στόχος ήταν και είναι η δημιουργία υπολογιστικών συστημάτων με όσο το δυνατόν ισχυρότερη TN μιμούμενα κατά το δυνατόν την ανθρώπινη νόηση.
Η Ιωάννα Δ. Μαλαγαρδή είναι δρ. Υπολογιστικής Γλωσσολογίας – Ιστορικός