Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών είναι φυσικό να επηρεάζει τις εργασιακές σχέσεις και το είδος της εργασίας ανάλογα με τις νέες συνθήκες που δημιουργούνται. Οι Βιομηχανικές Επαναστάσεις πάντοτε επέφεραν αλλαγές στους εργασιακούς χώρους θετικές είτε αρνητικές, ανάλογα με τις δεξιότητες του κάθε εργαζομένου.
Οι αυτοματισμοί οδηγούσαν στην κατάργηση θέσεων εργασίας, οδηγούσαν όμως στη δημιουργία νέων θέσεων προσαρμοσμένων στις νέες απαιτήσεις του εκσυγχρονισμού και της εξειδίκευσης του ανθρώπινου δυναμικού. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας επέφερε αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων από τα χρόνια της αρχαιότητας.
Σήμερα μεγάλος αριθμός ανθρώπινων εργασιών μπορεί να αντικατασταθεί μερικώς ή πλήρως από εφαρμογές της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).
Εάν ανατρέξουμε στην αρχαιότητα θα διαπιστώσουμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν αναπτύξει τεχνολογία. Χαρακτηριστικός είναι ο μύθος του Προμηθέα. Όπως εξηγεί ο Πλάτωνας (Πρωταγόρας, 321), ο Προμηθέας παρατηρεί ότι ο νεοδημιουργηθείς άνθρωπος είναι γυμνός, ξυπόλητος, άοπλος και άστεγος, και σπεύδει να επανορθώσει το σφάλμα αυτό της Δημιουργίας προσφέροντας στους ανθρώπους “έντεχνον σοφίαν” (τεχνογνωσία) και “πυρ” (ενέργεια).
Έτσι – κατά το μύθο – γεννήθηκε η τεχνολογία αμέσως μετά τη δημιουργία. Και τότε σκέφτηκε να κλέψει από τον Ήφαιστο την «έμπειρον τέχνην» και από την θεά Αθηνά την «έντεχνον σοφίαν» με τα οποία θα μπορούσε να δημιουργήσει τεχνολογικό πολιτισμό.
Ως αρχαία ελληνική τεχνολογία ή αρχαιοελληνική μηχανική αναφέρονται τα διάφορα τεχνολογικά έργα και οι τεχνολογικές καινοτομίες οι οποίες επινοήθηκαν στις διάφορες ελληνικές πόλεις-κράτη, στις αποικίες και στα ελληνιστικά βασίλεια της αρχαιότητας, από τον 7ο αιώνα π.Χ. έως και τον 1ο με 2ο αιώνα μ.Χ., και πολλές από τις οποίες αποτέλεσαν την βάση για μετέπειτα τεχνολογικές εξελίξεις έως και την σύγχρονη εποχή.
Το πλέον διάσημο δείγμα της αρχαίας ελληνικής τεχνολογίας ωστόσο αποτελεί ο μηχανισμός των Αντικυθήρων, μηχανικός ψηφιακός υπολογιστής ειδικής χρήσεως με γρανάζια, ο οποίος χρησιμοποιείτο για τις προβλέψεις των κινήσεων των ουρανίων σωμάτων και για διάφορους άλλους συναφείς υπολογισμούς.
Όλες αυτές οι αρχαίες τεχνολογικές εξελίξεις ασφαλώς και θα αντικαθιστούσαν μέχρις ενός σημείου τον ανθρώπινο παράγοντα από τη συμμετοχή του σε μια διαδικασία. Ίσως θα τον προφύλασσαν και από κάποιους κινδύνους. Κάτι παρόμοιο ισχύει και σήμερα με την αλματώδη εξέλιξη των νέων τεχνολογιών ιδιαίτερα στο τομέα της ΤΝ.
Επομένως η τεχνολογική ανάπτυξη και η χρήση νέων τεχνολογιών δεν είναι μόνον χαρακτηριστικό της εποχής μας αλλά και παλαιοτέρων εποχών, όπου οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν διαφορετικοί. Μόνον που οι τότε νέες τεχνολογίες απευθύνονταν σε μια ελίτ της γνώσης και δεν υπήρχε ευρεία χρήση και διάδοση.
Οι νέες τεχνολογίες αρχίζουν να έχουν μια ευρεία διάδοση καθώς και επιπτώσεις στις εργασιακές σχέσεις με την έναρξη των Βιομηχανικών Επαναστάσεων. Η χειρωνακτική εργασία αντικαθίσταται σταδιακά από μηχανές που χρησιμοποιούν τη δύναμη του ατμού.
Ακολουθεί η 2η Βιομηχανική Επανάσταση (ΒΕ), τέλη 19ουαιώνα η οποία ξεκίνησε από τη Γερμανία και ΗΠΑ και εξαπλώθηκε στον υπόλοιπο κόσμο. Με την εφεύρεση του ηλεκτρισμού εμφανίζονται οι πρώτοι ηλεκτροκινητήρες, οι ηλεκτρογεννήτριες, ο τηλέγραφος, το τηλέφωνο και ο ηλεκτρικός λαμπτήρας.
Το 1903 ο Αμερικανός βιομήχανος Henry Ford, δημιουργεί την πρώτη γραμμή συναρμολόγησης μαζικής παραγωγής, κάτι που υιοθετήθηκε και εφαρμόζεται ακόμη και σήμερα από όλη την παγκόσμια βιομηχανία. Έτσι θέσεις χειρωνακτικής εργασίας καταργούνται ενώ άλλες νέες δημιουργούνται.
Η Τρίτη ΒΕ (Ηλεκτρονική Επανάσταση) τέλη 20ου αιώνα (1969) ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία και άλλαξε τόσο τις διαδικασίες παραγωγής όσο και την καθημερινότητα της κοινωνίας. Η Τέταρτη ΒΕ ονομάστηκε η τρέχουσα ανάπτυξη της αυτοματοποίησης και της ανταλλαγής δεδομένων στις τεχνολογίες παραγωγής και χαρακτηρίζεται από την ψηφιακή τεχνολογία και την αυτοματοποίηση.
Σκοπός της 4ης ΒΕ είναι η πλήρης αυτοματοποίηση της γραμμής παραγωγής με μεθόδους της σύγχρονης ρομποτικής. Περιλαμβάνει τα κυβερνο-φυσικά συστήματα, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things), το Cloud Computing, και τα συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ). Οι εργασιακές σχέσεις άλλαξαν περισσότερο στο πλαίσιο της 4ης ΒΕ λόγω των αυτοματισμών οι οποίοι και εξαπλώνονται καθημερινά.
Στον τομέα της αγοράς πολλές θέσεις εργασίας καταργούνται και οι συναλλαγές γίνονται κυρίως μέσω διαδικτύου. Από την επιλογή του προϊόντος μέχρι και την παραλαβή ο πελάτης δεν έρχεται σε επαφή με τον πωλητή, εκτός εάν προκύψει κάποιο σοβαρό θέμα όπου θα χρειαστεί η επικοινωνία με πρόσωπο.
Απόδειξη ότι η ΤΝ δεν μπορεί να αντικαταστήσει προς το παρόν όλες τις δραστηριότητες μιας επιχείρησης. Η αγορά μέσω διαδικτύου δίνει τη δυνατότητα ευρείας επιλογής και σύγκρισης τιμών, χωρίς να αποκλείεται το φαινόμενο της εξαπάτησης του αγοραστή, όταν ο δικτυακός τόπος δεν είναι κατάλληλα ελεγμένος.
Ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, κυρίως των πολυεθνικών προτιμά πλέον στελέχη ειδικών δεξιοτήτων με γνώσεις νέων τεχνολογιών που θα εκπαιδεύονται συνεχώς και θα προσαρμόζουν τις γνώσεις τους στις νέες προκλήσεις. Τα έμπειρα στελέχη μεγαλύτερων ηλικιών δεν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις καινοτόμες επιχειρήσεις εκτός εάν είναι ειδικών προσόντων.
Παρατηρείται ότι έχουν αλλάξει τα ηλικιακά όρια απασχόλησης που σε ένα βαθμό οφείλεται στη μεγαλύτερη ταχύτητα με την οποία καταργούνται κάποια επαγγέλματα σήμερα σε σύγκριση με την ταχύτητα εξέλιξης παλαιοτέρων τεχνολογικών μεταβολών.
Σε άλλους τομείς οι εφαρμογές της ΤΝ θεωρούνται πολύτιμες χωρίς να μπορούν να αντικαταστήσουν ανθρώπους όπως π.χ. στην ιατρική, όπου η τεχνολογία έχει βοηθήσει τους επιστήμονες υγείας σε πολλούς τομείς χωρίς να καταργεί θέσεις εργασίας.
Επίσης η βοήθεια της ΤΝ είναι σημαντική σε επικίνδυνα εγχειρήματα όπου ένα ρομπότ μπορεί να καθοδηγείται από άνθρωπο, αλλά αποφεύγεται η επαφή του ανθρώπου με μια επικίνδυνη ύλη ή επεξεργασία που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του. Σε μελλοντικές εφαρμογές η ΤΝ μπορεί να συνδράμει και να υποστηρίξει το έργο των δικαστικών λειτουργών. Ενώ είναι πολλές οι εφαρμογές της ΤΝ που αντικαθιστούν τον άνθρωπο, δεν αντικαθιστούν όμως το μυαλό του εξ ολοκλήρου.
Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε ότι επενδύονται πολλά δις για τις εφαρμογές ΤΝ και υπάρχει ένας πόλεμος γιγάντων, όπως θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε, μεταξύ των μεγάλων κρατών.
Χαρακτηριστικός είναι ο ανταγωνισμός μεταξύ της νεοεμφανισθείσας κινέζικης εφαρμογής ΤΝ Deep Seekπου ήδη διατίθεται στο κοινό και μάλιστα σε ανοιχτό κώδικα και τωναμερικανικών (ΗΠΑ) εφαρμογών της Open AI και άλλων συναφών επιχειρήσεων.
Σημαντικό είναι τέλος να θεσμοθετηθούν οι κανόνες για την νέα τεχνολογία και να προωθείται ένας υγιής ανταγωνισμός που θα καταλήγει σε βελτιώσεις ώστε ο χρήστης να μπορεί να επιλέξει τί τον εξυπηρετεί καλύτερα.
Η Ευρώπη (ΕΕ) μάλλον έχει μείνει πίσω στην τεχνολογία της ΤΝ. Δικό της παρόμοιο σύστημα δεν έχει αναπτύξει είναι όμως η πρώτη που θέσπισερυθμιστικό πλαίσιο με περιορισμούς ως προς τη χρήση της ΤΝ. Στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημοσιεύθηκε στις 12 Ιουλίου 2024, η Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη ( Al Act) όπου θεσπίζονται οι κανόνες για τη χρήση τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το AI Actαποδίδεται στα ελληνικά ως «Κανονισμός για την Τεχνητή Νοημοσύνη».Πρόκειται για κανονισμό που αφορά στην προστασία θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τους ενδεχόμενους κινδύνους λόγω της χρήσης της ΤΝ ενώ διασφαλίζει ταυτόχρονα την καινοτομική ανάπτυξη της ΤΝ.
Η Ιωάννα Δ. Μαλαγαρδή είναι Δρ. Υπολογιστικής Γλωσσολογίας – Ιστορικός