“Μεγάλο Σάββατο” και πώς θα σε περάσω, που έχεις πέντε ταχινές και πέντε μεσημέρια και πέντε απομεσήμερα κι ακόμη μιαν ημέρα”. Και όμως παρόλα αυτά, αυτές οι ώρες περνούν πολύ γρήγορα με τις προετοιμασίες της Αναστάσεως.
Θυμάμαι από τα παιδικά μου χρόνια στο χωριό μου, στον Λαύκο του Νοτίου Πηλίο, εκείνη την θεία σιωπή αυτής της νύχτας της Ανάστασης, που τίποτα δεν την τάραζε εκτός από τους θορύβους των ζουζουνιών και των μπουμπουκιών που σκάζουν.
Θυμάμαι εκείνο τον μοναδικό γλυκό ήχο της καμπάνας μέσα στη νυχγτερινή γαλήνη αφενός να μας καλεί στην εκκλησία, ξυπνώντας αφετέρου, έστω από τον λίγο ύπνο που θα έπαιρναν, τους κουρασμένους και αποκαμωμένους από τον καθημερινό μόχθο χωριανούς μου. Ο ίδιος αυτός γλυκός ήχος ακόμα και σήμερα μου ξυπνάει τις παιδικές μου μακρινές αναμνήσεις!
Πάσχα, Λαμπρή, Ανάσταση! Μια γιορτή που συμπίπτει με τον ερχομό της άνοιξης, που για τον κάθε άνθρωπο είναι σημείο προσδοκιών, ελπίδων. Παράλληλα μ’ όλα αυτά έχουμε και την αναγέννηση της φύσης. Για το Πάσχα, που είναι η μεγαλύτερη γιορτή του Ελληνικού λαού πρέπει να γίνει μια διεξοδική μελέτη που να είναι αντάξια στην πρώτη και μεγάλη γιορτή των μεσογειακών λαών. Την ιδιαίτερη φυσιογνωμία αυτής της γιορτής την αποτελούν πλείστα και διαφορετικά έθιμα, που όλα έχουν τη δική τους σφραγίδα, αξία και ποικιλία.
Όλα αυτά έχουν τις ρίζες τους μέσα σε παράδοση αιώνων ή ακόμα και χιλιοετηρίδων. Πρώτη ομάδα αποτελούν οι ιδιότυπο πασχαλινοί χαιρετισμοί όπως π.χ. “Χριστός Ανέστη”, “Αληθώς Ανέστη”, “Αληθώς ο Κύριος”. Επίσης η ευχή “Καλή Ανάσταση” είναι συμβολική, ακόμα και από εθνικής πλευράς και σημαίνει τον εθνικό ξεσηκωμό ενάντια σε κάθε εχθρική τυραννία. Το γεγονός αυτό επαληθεύεται από το ότι στην Ελλάδα θρησκεία και έθνος έχουν παλιά και στενή την αλληλεπίδρασή τους.
Δεύτερη ιδιότυπη και καθαρά ελληνική ομάδα πασχαλινών εθίμων είναι αυτή που την αποτελούν τα κουλούρια, τα τσουρέκια, τα κόκκινα αυγά και οι μεγάλες κουλούρες, αυτές που έχουν ένα σταυρό στη μέση και ένα κόκκινο αυγό πάνω στο κέντρο του σταυρού.
Πρόκειται για τις λαμπριάτικες κουλούρες, ένα από τα πιο ιερά δώρα αυτών των ημερών. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι μαζί με τη λαμπάδα ο νονός ή η νονά προσφέρει στον αναδεξιμο και την κουλούρα. Με κουλούρα επίσης και άλλα δώρα ανταποδίδουν και οι βαπτιστικοί ως αντίδωρο στο νονό τους.
Ακόμα και στους τάφους των νεκρών τη Δευτέρα του Πάσχα, εμείς οι ζωντανοί φέρουμε το μήνυμα της Ανάστασης σ’ αυτούς που αγαπήσαμε, κρατώντας σε πανέρια κουλούρες ή τσουρέκια μαζί με κόκκινα αυγά.
Μια κίνηση ξεναγεννημού, καλύτερου και πιο τυχερού, πιο ευτυχισμένου από τη ζωή που έως τώρα γνωρίσαμε, περικλείει για όλους, ζωντανούς και νεκρούς το κόκκινο αυγό. Τρίτη έκφραση της ιδιαίτερα ελληνικής φυσιογνωμίας του Πάσχα είναι ο οβελίας.
Είναι το ιερό σφάγιο της οικογένειας που γύρω του θα συγκεντρώσει τις θερμές ευχές των στενών συγγενών και φίλων, σε ένα είδος θυσίας και σπονδής ουσιαστικά πάρα πολύ όμοιας με τις αρχαίες οικογενειακές θυσίες και τις σπουδές οίνου. Το αρνί που από καιρό έχει προορισθεί για το Πάσχα φέρει το όνομα “Λαμπριάτης”, Θυμάμαι τον “Λαμπριάτη” που οι γονείς μου τον προόριζαν γι αυτές τις μέρες του Πάσχα.
Το αρνί αυτό το είχαν ρέμπελο, ελεύθερο δηλαδή, και έκανε ό,τι ήθελε, είχε το ελεύθερο να πίνει γάλα από πολλές προβατίνες, δεν το περιόριζαν ποτέ να το κλείσουν όπως έκαναν τα άλλα, και όλα αυτά είχαν το λόγο τους, προκειμένου να είναι καλοθρεμμένο. Μια άλλη έκφραση της Λαμπρής είναι η παρουσία του “αγίου φωτός”. Όλα τα φώτα θα σβήσουν και θ’ απομείνει μόνο το “ακοίμητο φως” που υπάρχει πάνω στην Αγία Τράπεζα, γεμάτο ιερή δύναμη, ικανή να επηρεάσει τον καθένα μας.
Συγκινητικές ήταν παλιότερα αλλά και σήμερα, οι προσπάθειες της μεταφοράς του αγίου φωτός στα σπίτια, σε αγροτικούς καταυλισμούς, σε στάνες, προσπαθώντας κατά τη διαδρομή να μη σβήσει. Άποικοι της αρχαίας Ελλάδας που όταν έφευγαν για μακριά, είχαν από τις εστίες των πατρώων θεών τους παρμένο το ιερό φως, για να τους συντροφεύει και να διώχνει κάθε κακό.
Επίσης, ο σταυρός που κάνουμε πάνω στο ανώφλι της πόρτας του σπιτιού με τον καπνό της αναστάσιμης λαμπάδας είναι ο φύλακας που εφορεύει της εισόδου του σπιτιού μας.
Τέλος έχουμε το “έθιμο της αγάπης” που γίνεται την δεύτερη Ανάσταση το απόγευμα της Κυριακής. Το έθιμο αυτό εκφράζει ψυχική ανωτερότητα και υψηλό ανθρωπισμό.
Χαρακτηριστικά τα λόγια του εθνικού μας ποιητή για την ημέρα της Λαμπρής: “φιληθείτε γλυκά χείλη με χείλη
πέστε Χριστός Ανέστη, εχθροί και φίλοι”.
Αυτά και άλλα πολλά έθιμα χαρακτηρίζουν το Ελληνικό Πάσχα.
Μια γιορτή συναδέλφωσης και όχι ατομικισμού, γιορτή που εξασφαλίζει την προκοπή και την ευτυχία όλων μας.
Μια γιορτή και μια ημέρα που ένα παλαϊνό στιχάκι πραγματικά ξεχωρίζει την ημέρα της Λαμπρής από τις άλλες ημέρες του χρόνου:
“Σαν την ημέρα της Λαμπρής,
να ‘τονε οι μέρες όλες.
απού ‘ναι μέσ’ στα λούλουδα,
και στσι καρνάδες βιόλες”.
Πράγματι σε ένα τέτοιο λαμπρό και μυστηριακό σκηνικό τελετουργείται η Ανάσταση του Χριστού και της φύσης. Μια διπλή νίκη. Του Χριστού που νικάει τον θάνατο και της φύσης που νικάει την φθορά.
Από τη στήλη μας σας ευχόμαστε καλή Ανάσταση.
Χρόνια πολλά, γεμάτα υγεία και χαρά.