Ιούλης του 1926 και η πρόεδρος του προαναφερομένου ιδρύματος Μαρία Ι. Καρούζου, του παραρτήματος Ηρακλείου, απευθύνεται προς τον δήμαρχο Ηρακλείου Ιωάννη Βογιατζάκη, με συγκεκριμένο έγγραφο, όπως ο Δήμος Ηρακλείου ενοικιάσει το πρατήριο του ιδρύματος ή ακόμα και να το αγοράσει, προκειμένου να το εκμεταλλευτεί, κάτι που δεν είναι δυνατόν να γίνει από το παράρτημα.
Ήδη η πρόεδρος σε συνημμένο έγγραφό της εκφράζει προς τον δήμαρχο Ηρακλείου τις ευχαριστίες της για την καλωσύνη που είχε η δημοτική Αρχή, προκειμένου να διαθέσει χώρο στο υπόστεγο του Τεμένους “Τεφτεδάρ”, στο οποίο εστήθη το πρατήριο του εργαστηρίου του ιδρύματος.
Βέβαια το πρατήριο αυτό από την ίδρυσή του, δεν μπόρεσε ν’ ανταποκριθεί στην εργασία υπέρ του ιδρύματος, κάτι που το οδήγησε στο να κλείσει τις πύλες του. Αν το ενοίκιαζε λοιπόν ο Δήμος ή αν το αγόραζε με το ποσό των 8.500 δραχμών (τόσο κοστολογούνταν), θα καρπούνταν και ο ίδιος τα οφέλη της εκμεταλλεύσεως.
Το τέμενος “Τεφτεδάρ” ήταν εκεί που σήμερα η Βασιλική του Αγίου Μάρκου, είχε μιναρέ και ρολόι και στην είσοδο του τζαμιού, δεξιά όπως βλέπουμε σήμερα την κεντρική είσοδο της Βασιλικής, υπήρχαν πεζούλια όπου καθισμένες διπλοπόδι γριές και μεσοκαιρίτισσες χανούμισσες, τελάλισσες, πουλούσαν στους περαστικούς τις λογής-λογής προμήθειές τους.
Ένα χρόνο νωρίτερα η πρόεδρος του παραρτήματος Μαρία Καρούζου, ζητάει από την δημοτική Αρχή τον ηλεκτροφωτισμό του εργοστασίου του πατριωτικού ιδρύματος καθόσον δυσχεραίνεται η διεξαγωγή των διαφόρων εργασιών σ’ αυτό. Επίσης στο ίδιο αίτημά της παρακαλεί τους αρμοδίους του Δήμου να παραλάβουν τους εντός του κήπου του εργαστηρίου κόπρους, καθόσον κινδυνεύει η υγεία του εργαζομένου προσωπικού.
Όμως λέει ο λαός μας: “Η καλή μέρα φαίνεται από το πρωί” και δεν έχει και άδικο τις περισσότερες φορές. Κατά την πρόεδρο του ιδρύματος, τα οικονομικά του παραρτήματος δεν ήταν και τόσο ρόδινα. Απόδειξη όλων αυτών, η έγγραφη παράκληση της Μαρίας Καρούζου προς τον δήμαρχο Ιωάννη Βογιατζάκη με ημερομηνία 1η Απριλίου 1925. Το σίγουρο είναι ότι δεν πρόκειται για πρωταπριλιάτικο ψέμα. Το περιεχόμενο του εγγράφου έχει ως εξής:
“Κατ’ απόφασιν του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος, έχω την τιμήν να σας παρακαλέσω όπως ενεργήσετε και εγγραφεί εις τον προϋπολογισμόν του υμετέρου Δήμου ενίσχυσις υπέρ του εργαστηρίου του παραρτήματος μέχρι του ποσού 20.000 δραχμών καθόσον μέχρι της τακτοποιήσεως των εργασιών τούτου, το ίδρυμα υφίσταται δυναταί τις να είπει ζημίας, εξαντλουμένων καθ’ εκάστην των μικρών πόρων αυτού.
Δεν παραλείπω δε να σας γνωρίσω ότι το εργαστήριον παρέχει ήδη εργασίαν (80) ογδόντα εργάτιδας πρόσφυγας και εντοπίας, ανακουφίζων κατά το εφικτόν τας οικογενείας των.
Ελπίζομεν, ότι η ημετέρα παράκλησις θα εισακουστεί, παρακαλώ όπως δεχθείτε υμείς και το Δημοτικό Συμβούλιον τας θερμάς ευχαριστίες του ιδρύματος.
Μετά τιμής, η πρόεδρος του παραρτήματος, Μαρία Ι. Καρούζου”.
Ποιος ήταν όμως το πατριωτικό ίδρυμα περίθαλψης και ποια ήταν η αποστολή του;
Σωματείο που ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1915 από τη βασίλισσα Σοφία. Η αρχική του ονομασία ήταν «Πατριωτικός Σύνδεσμος Ελληνίδων». Σκοπός του ήταν η περίθαλψη των οικογενειών των επιστράτων. Το 1917 αναδιοργανώθηκε με την ονομασία «Πατριωτικόν Ίδρυμα Περιθάλψεως», με κρατική επιχορήγηση. Η δράση του εντάθηκε με την ίδρυση νηπιαγωγείου και παιδικού σταθμού.
Στη Mικρασιατική εκστρατεία συντηρούσε ιατρεία στη Σμύρνη, στην Κωνσταντινούπολη και στις πόλεις του Πόντου, προσφέροντας ιατρική περίθαλψη σε άτομα κάθε εθνικότητας και θρησκείας. Από το 1924 η δράση του στράφηκε αποκλειστικά στην προστασία της παιδικής ηλικίας, οπότε και οργάνωσε την πρώτη στα ελληνικά χρονικά αποστολή παιδιών για παραθερισμό στη Βούλα.
Το 1929 μετονομάστηκε σε «Πατριωτικόν Ίδρυμα Προστασίας του Παιδιού», με σημαντική κρατική επιχορήγηση. Ίδρυσε τότε βρεφονηπιακούς σταθμούς, συσσίτια, νηπιαγωγεία, παιδικές εξοχές και παιδικά ιατρεία, κυρίως στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πειραιά, και δημιούργησε παραρτήματα σε όλη την Ελλάδα. Για την όλη του δράση, το Π.Ί. τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο τιμής στη Διεθνή Παιδική Έκθεση των Βρυξελλών (1930).
Οι υπηρεσίες του ήταν πολύ μεγάλες, και ιδιαίτερα σημαντικές υπήρξαν κατά την κατοχή της Ελλάδας από τα γερμανικά, ιταλικά και βουλγαρικά στρατεύματα (1941-44).
Τέλη του Οκτώβρη του 1940. Η πολιτεία του Μεγάλου Κάστρου, αναγκάζεται να αφήσει τον ήρεμο και φιλήσυχο τρόπο ζωής της. Αναγκάζεται εκ των πραγμάτων και από την διαμορφωθείσα κατάσταση να μάθει να ζει μέσα στους καπνούς, στις καταστροφές, ν’ αντιμετωπίσει τον όλεθρο και τη συμφορά του πολέμου.
Σύμφωνα με το Διοικητή Παθητικής Αεραμύνης, ταγματάρχη Χωροφυλακής Εμμανουήλ Ορφανουδάκη υπάρχει γνωστοποίηση υπογραφείσα και από τον δήμαρχο Ηρακλείου Εμμανουήλ Ξανθάκη, καθώς και από τον Νομομηχανικό Ηρακλείου κ. Χρυσικόπουλο που ορίζονται διάφορα καταφύγια σε περίπτωση συναγερμού, λόγω αεροπορικής επιδρομής. Ένα απ’ αυτά είναι και το ισόγειο μαγαζί Ακράτου και Βασιλάκη, επί της οδού Ιωάννου Μεταξά, το οποίο χρησιμοποιούνταν και ως χώρος του Πατριωτικού Ιδρύματος Περίθαλψης.
Ο χώρος αυτός ήταν ανεβαίνοντας από τα Λιοντάρια προς την πλατεία Ελευθερίας, στο δεξί μας χέρι, διαγώνια από το ξενοδοχείο Στουμπίδη. Εκεί υπάρχει σήμερα το κατάστημα ειδών ένδυσης Μπακαλάκου! Αυτά για να θυμούνται οι μεγαλύτεροι και να μαθαίνουν οι μικρότεροι στην ηλικία, πρόσωπα και καταστάσεις, ανατρέχοντας με τη σκέψη και με το νου σε άλλες περασμένες εποχές.