Του Δημήτρη Χ. Σάββα
Ήταν η πρώτη εθνική γιορτή μετά από την αποτίναξη του ζυγού του βαρβάρου κατακτητή! “Εν Ηρακλείω τη 22η Μαρτίου 1945… Ο Μέραρχος Γ. Φουντουλάκης”. Δεν ήταν και μικρό πράγμα να κυκλοφορήσει μια τέτοια διαταγή, χωρίς κάποια γερμανική υπογραφή κάποιου γερμανού αξιωματούχου, όπως συνηθιζόταν μέχρι τώρα. Ευχαριστώ από καρδιάς τον συνάδελφό μου Στέφανο Γρατσέα, ο οποίος μου παραχώρησε ευγενώς το συγκεκριμένο έγγραφο από το πλούσιο και τοσο ενδιαφέρον αρχείο του Δήμου Ηρακλείου, υλικό που φυλάσσεται στη Βικελαία Βιβλιοθήκη.
Σας παρουσιάζω την διαταγή του Μεράρχου Ηρακλείου, Γ. Φουντουλάκη, η οποία ξεκινά ως εξής: Προς τούτοις εντέλλομαι τα κάτωθι:
Α. Την παραμονήν
Εις τους οπλίτας του 603 τάγματος, 24ου ειδικού τάγματος, του σχολείου εκπαιδεύσεως αξιωματικών και οπλιτών μεραρχίας και εις τους οπλίτας Χωροφυλακής να εκτελεσθώσι παρά καταλλήλων αξιωματικών διδασκαλίαι επί των αγώνων 1821 και της σημασίας της εορταζομένης και πάλιν Εθνικής μας ανεξαρτησίας.
Β’ κατά την επέτειον 25ης Μαρτίου
α) Εωθινόν Η μουσική της μεραρχίας θα σημάνει το Εωθινόν την 6ην ώραν ακολουθούσα το δρομολόγιο πλατεία Ελευθερίας – Λεωφόρος Καλοκαιρινού – πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου – οδός 25ης Αυγούστου – πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου – Δικηγορικά γραφέια - Γιαλί Κόσκι – Πύλη Χανίων – Καλοκαιρινού – Πλατεία Νικηφόρου Φωκά – Λεωφόρος Κουντουριώτου – Πλατεία Ελευθερίας.
β) Επαρσις σημαίας Την 6.24 ώραν, ανατολής ηλίου, η μουσική ευρισκομένη προ του στρατηγείου της Μεραρχίας θα αποδώσει τιμάς κατά την έπαρσιν της σημαίας
γ) Προς τον ανωτέρω σκοπόν το 603 τάγμα ν’ αποστείλει την 6.15 ώραν προ του στρατηγείου, μιαν Διμοιρίαν.
Γ) Σημαιοστολισμός Μεριμνεί του Δήμου και της Χωροφυλακής
Δ) Δοξολογία:
α) Εν τω μητροπολικώ ναώ του Αγίου Μηνά την 10.45 ώραν θα τελεσθεί δοξολογία εις ην θα παραστώσιν άπασαι αι πολιτικαί και στρατιωτικαί αρχαί, οι αρχηγοί των ανταρτικών ομάδων, ο Αγγλος Ταξίαρχος και λοιποί βάσει κινησθησομένου παρά του Δήμου προγράμματος
β) Οι άνευ στρατού αξιωματικοί συγκεντρωμένοι προ του στρατηγείου την 10ην ώραν με επικεφαλής τον συνταγμάταρχην Αγαπάκην θα προσέλθουν εις την Μητρόπολιν την 10.20ην ώραν.
γ) Σχολή αξιωματικών = εκστρατείας
δ) Τελετάρχης εν τω Ναώ ο φρούραρχος Αντισ/ρχης Πρατικάκης Εμμανουήλ με βοηθόν τον Λοχαγόν του επιτελείου Κάββον Γεώργιον και ανθυπολοχαγόν Στερρεόν. Εις την διάθεσίν του τίθεται μία μοτοσυκλέτα και εν ποδήλατον.
Ε) Παράταξις:
Αυτη θα εκτελεσθεί κατ’ αντιζυγίαν από της οδού Ανδρέου Καλοκαιρινου – οδού Αγίου Μηνά, προς τον Μητροπολιτικόν Ναόν, κατά την ακόλουθον τάξιν
α) σχολεία κατωτέρας εκπαίδευσης (αι δύο τελευταίαι τάξεις εξ εκάστου σχολείου)
β) σχολεία μέσης εκπαίδευσης (Λύκειον Κοραής, Εμπορική σχολή, Γυμνάσια Θηλέων και αρρένων)
γ) Παιδαγωγική Ακαδημία
δ) Πρόσκοποι
ε) σώμα Ελληνίδων οδηγών
στ) 24ον Ειδικόν τάγμα
ζ) σχολείον Εκπαιδεύσεως αξιωματικών και οπλιτών μεραρχίας
η) 603 τάγμα
θ) χωροφυλακή
ι) Ναυτικόν (Ναυτικής βάσεως και αντιτορπιλλικού “Πίνδος)
ια) Μουσική Μεραρχίας
ΣΤ) Πέρας της παρατάξεως την 10.20 ώραν
α) συγκέντρωσις των στρατιωτικών τμημάτων (603 τάγματος και 24ου ειδικού τάγματος κέντρου εκπαιδεύσεως Ναυτικού και Χωροφυλακής), μερίμνη του έχοντος το γενικόν πρόσταγμα του αντισυνταγματάρχου Σηφάκη εις την πλατείαν της Ελευθερίας την 10ην ώραν και εκείθεν μετάβασις εις τον χώρον της παρατάξεως, ως ανωτέρω, με την μουσικήν επικεφαλής
β) το γενικόν πρόσταγμα θα έχει ο Διοικητής του 603 τάγματος Αντισ/ρχης Πεζικού Σηφάκης Εμμανουήλ, με βοηθούς τους Ανθ/γούς του Επιτελείου, Κουρούπην Κων/νου και Μαλαγαρδήν Ελευθέριον.
Εις την διάθεσίν του τίθενται δύο μοτοσυκλέτες.
Φυσικά, εκείνη τη χρονιά, έτσι συνηθιζόταν να γίνεται και στους επόμενους εορτασμούς της επετείου μετά την δοξολογία, έγινε δεξίωση στη Δημαρχία για τους επισήμους, στη συνέχεια κατάθεση στεφάνου στον άγνωστο στρατιώτη από τον υπουργό γενικό διοικητή Κρήτης, στις 11.45 π.μ.
Η παρέλαση άρχιζε στις 12.00 το μεσημέρι, με τους επισήμους να βρίσκονται σε εξέδρα προ του πάρκου της Ελευθερίας, απέναντι από το κέντρο Παπακαλιάτη. Με την αποχώρηση των επισήμων από την Εκκλησία, τα στρατιωτικά τμήματα, οι άνευ στρατού αξιωματικοί, οι πρόσκοποι και τα σχολεία μετασχηματιζόμενα εις φάλαγγα κατά τριάδες με κατεύθυνση προς το Καπετανάκειο, προκειμένου επί της λεωφόρου Κνωσού να πάρουν σειρά για την παρέλαση. Αυτή η σειρά είχε ως εξής: Μουσική μεραρχίας, πρόσκοποι, σώμα Ελληνίδων οδηγών, ο έχων το γενικό πρόσταγμα αντισυνταγματάρχης Σηφάκης, το Ναυτικό, η Χωροφυλακή, το 24ο ειδικό τάγμα, το σχολείο εκπαίδευσης αξιωματικών και οπλιτών μεραρχίας, το 603 τάγμα, η Παιδαγωγική Ακαδημία, τα σχολεία Μέσης Εκπαίδευσης (Λύκειο Κοραής- Εμπορική σχολή, Γυμνάσια Αρρένων-Θηλέων), Σχολεία κατωτέρας εκπαίδευσης.
Το πέρας προετοιμασίας της παρέλασης ήταν στις 11.50. Τόσο η διμοιρία του 603 τάγματος, όσο και η μουσική έπρεπε μετά την κατάθεση στεφάνου να είναι στις θέσεις της παρέλασης. Μετά την παρέλαση σειρά είχαν οι εθνικοί χοροί οι οποίοι γίνονταν μπροστά στο μέγαρο “ΝΤΟΡΕ” από τις 3 μ.μ. μέχρι τις 7 μ.μ. με μέριμνα των διευθυντών των Εκπαιδευτηρίων Παιδαγωγικής Ακαδημίας και Μέσης Εκπαιδεύσεως (Λυκείου Κοραής, Εμπορικής σχολής και των γυμνασίων Αρρένων και Θηλέων).
Κατά την διάρκεια των χορευτικών εκδηλώσεων παιάνιζε η μουσική της μεραρχίας. Την 6.40, μ.μ. της 25ης Μαρτίου γινόταν η αποστολή της σημαίας και στις 8.00 γινόταν η αποχώρηση της μουσικής της μεραρχίας. Οι εκδηλώσεις έκλειναν με την λαμπαδηφορία, όπου κατά τη διαδρομή τηρούνταν απόλυτη τάξη. Η γενικότερη τήρηση της τάξης βέβαια ήταν στην αρμοδιότητα της ανωτέρας διοίκησης της χωροφυλακής Κρήτης. Τέτοιες μέρες… μέρες λευτεριάς, χαράς. Οι Καστρινοί, όπως και οι ‘Έλληνες είχαν υποστεί πολλά, είχαν υποφέρει, είχαν πληγωθεί και είχαν χάσει ανθρώπους. Τους είχε αγγίξει, όσο τίποτα άλλο, ο όλεθρος, η καταστροφή και η συμφορά. Όλα αυτά έπρεπε να προσπεραστούν, να ξεχαστούν, η ζωή έπρεπε να προχωρήσει. Αυτή η διπλή γιορτή, αυτή η ημέρα της λευτεριάς, τους θύμιζε πολλά… και πολλά υποσχόταν για το μέλλον τους!