Toυ Δημήτρη Χ. Σάββα
Το δεύτερο σκέλος μιας παροιμίας που μας ετοιμάζει, με ισόρροπη χαρά και μελαγχολία για μια μεγάλη εποχή, εποχή που μας γεμίζει με πολλαπλά συναισθήματα, αυτή του χειμώνα. Αύγουστος… ο μήνας της Παναγίας! Πολλοί τον ονόμασαν και “Δριμάρη” από τη συνεχιζόμενη λαϊκή δοξασία, ότι στις πρώτες έξι μέρες του, γυρίζουν οι Δρίμες (σαν ξωτικές) στα λαγκάδια και στα ποτάμια, επηρεάζοντας τα νερά και τα ξύλα. “Δρίμες” από το δριμύς ίσως. “Δρίματα” λέγονται και οι ίδιες οι μέρες που δεν τις έχουμε μόνο τον Αύγουστο αλλά και τον Μάρτη και το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων και οι οποίες είναι αποφράδες, γιατί πάντοτε πέφτουν σε αστρολογικές μεταβατικές ώρες. Τα Δρίματα του Αυγούστου αρχίζουν από τις 25 Ιουλίου και πιάνουν 12 μέρες γι’ αυτό και ο λαός μας λέει: “Η Αγία Άννα τα μπάζει και ο Σωτήρας τα βγάζει”.
Επίσης ο Αύγουστος είναι ο μήνας που οι ποιμένες στα βουνά “μηνολογιάζουν” από την πρώτη κιόλας του μήνα. Δηλαδή προμαντεύουν τι καιρό θα έχουν οι μήνες που θα καολουθήσουν, συμπεραίνοντας από τον καιρό που θα παρουσιάσουν οι πρώτες δώδεκα μέρες ή τα πρωινά και τα απογευματινά των έξι πρώτων ημερών του Αυγούστου. Όλα αυτά τα παρακολουθούν με ακρίβεια και προσεχτικό λογάριασμα. Αυτά είναι τα μερομήνια, όπως τα λέγουν. Και ερχόμαστε στον κύκλο του Δεκαπενταύγουστου, έναν εορταστικό καθαρά ελληνικό κύκλο και ορθόδοξο, άσχετα αν και όλοι οι καθολικοί τον γιορτάζουν μεγαλόπρεπα. Είναι πανελλήνιος ο εορταστικός αυτός κύκλος με τις αναρίθμητες, σε βουνά και σε νησιά, εκκλησιές της Παναγίας του Δεκαπενταύγουστου.
Μια θρησκευτική ανασυγκρότηση της λαϊκής βιομέριμνας μέσα στο καλοκαίρι, που συνδυάζει τη νηστεία με την πληθώρα φρούτων και κηπευτικών. “Πάσχα του περβολάρη” για τους παλιότερους. Συνδυάζονται ακόμα τέτοιες μέρες η κατάνυξη με τους ψαλμούς και τον “ρεμβασμό” όπως θα έγραφε και ο Παπαδιαμάντης, επίσης το προσκύνημα με το ταξίδι και την κάθε περιπέτεια των εκδρομέων. Μήνας των παρακλήσεων, σειράς καθημερινών ακολουθιών, που ψάλλονται τα απογεύματα ή τα βράδια των δύο πρώτων εβδομάδων του Δεκαπενταύγουστου στις εκκλησίες μας. Τα λυρικά και λογοτεχνικά τροπάριά τους απευθύνονται στην Παναγία με πνεύμα λυτρωτικό, από περιστάσεις και θλίψεις και ανάγκες. Θυμίζουν τους αντίστοιχους Χαιρετισμούς κατά την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής.
Η Κοίμηση της Παναγίας είναι από τις μεγαλύτερες “θεομητορικές” μας γιορτές και τις πιο πανηγυριζόμενες στην Ελλάδα. Οι εκκλησίες στη χάρη της αφιερωμένες είναι συχνότατες στα νησιά, στα βουνά και στους κάμπους. Μέσα στον παραγωγικό και καρποφόρο Αύγουστο, η γιορτή μοιάζει με Πάσχα ύστερα από την δεκαπενθήμερη νηστεία της. Το γεγονός του θανάτου της Παναγίας δεν δημιουργεί πένθιμη ατμόσφαιρα όπως ο θάνατος του Χριστού, γιατί η μητέρα του Θεού, σύμφωνα με τη διδασκαλία της εκκλησίας “μετέστη προς την ζωήν”. Την κοίμηση της Παναγίας γιορτάζουν την ίδια μέρα και οι καθολικοί, δέχονται και αυτοί ότι η Παναγία ολόσωμη ανελήφθη στον Ουρανό και έτσι την αναπαριστάνουν στις αγιογραφίες τους. Ο ελληνικός λαός λατρεύει την Παναγία σαν θνητή μητέρα του Χριστού και ανθρώπινα σκέφτεται τον θάνατό της.
Όπως προαναφέραμε, πολλά είναι τα προσκυνήματα, μικρά και μεγάλα, διάσπαρτα σ’ όλη την Ελλάδα. Δεν υπάρχει χώρος στην πατρίδα μας χωρίς μια Παναγία του Δεκαπενταύγουστου που έχει το δικό της όνομα και την δική της ξεχωριστή γραφική οικειότητα. Σήμερα, η κοινωνική και δημογραφική σημασία αυτών των πανηγυριών σίγουρα είναι σ’ όλους αναμφισβήτητη. Σμίγουν τους ανθρώπους, τους ξαναφέρνουν, έστω και για λίγες μέρες, στον τόπο τους, στη γενέθλια γη τους, για ένα προσκύνημα.
Είναι το λεγόμενο αντάμωμα που χαρίζει σε όλους την ζεστασιά της πατρικής γης, καθώς και των μοναδικών παιδικών αναμνήσεων. Οι ίδιοι ξαναδίνουν στον τόπο τους ζωή, στους πιο απόμακρους οικισμούς τον ανθρώπινο σκοπό της δημιουργίας τους. Όλα αυτά συντελούνται και συνταιριάζονται με τις γεμάτες από τους συγχωριανούς εκκλησίες, με τις πολύβουες πλατείες και τα γεμάτα κίνηση καλντερίμια, με ανοιχτές τις πόρτες και τα παράθυρα των σπιτιών τους, με τις κνίσεις ψητών και με τα ατέλειωτα γλέντια, τα τραγούδια, τα γέλια και τις χαρές στα χοροστάσια. Έστω και για λίγο… έστω και για τις μοναδικές σε ομορφιά μέρες του Δεκαπενταύγουστου!
Εξαίρεση βέβαια σε όλα αυτά αποτελεί το φετινό καλοκαίρι που λόγω της άσχημα εξελισσόμενης πανδημίας καθιστά αποτρεπτικές τις συνάξεις, τις συναντήσεις, τα γλέντια και τα πανηγύρια αυτών των ημερών. Ας κάνουμε υπομονή και ας τηρήσουμε τους όρους ασφαλείας και έχουμε καιρό… πάντα ν’ ανταμώνουμε και να ξεφαντώνουμε.