Είχε χαρακτηρισθεί, εκ μέρους μας, ως “μαχητής της αλήθειας όχι μόνο μέσα στη χώρα μας αλλά και έξω απ’ αυτήν”. Μάλιστα, ο Roger Milliex τον αποκάλεσε: “Ο προφήτης της Ελευσίνας” (Σανουδάκης, 17), με βασικούς άξονες της δράσης του την Ελευθερία και την Αγάπη.
Ο π. Πυρουνάκης δεν ήταν μόνο αγωνιστής σε καιρούς ανελευθερίας (Κατοχή 1941-1944 και Δικτατορία του 1967-74). Ήταν και οραματιστής, εκκλησιαστικός και κοινωνικός, ειδικά με τα ζητήματα των νέων.
Πρωτοποριακή ήταν η ίδρυση του πρώτου νυχτερινού Γυμνασίου Ελλάδας στον Πειραιά, οι πολλές “Φιλικές Ομάδες Νέων”, οι “Όμιλοι Νέων και Νεανίδων”, η “Κίνηση για τη Νεότητα”. Επίσης, οι “Φιλικές ομάδες” (1944), για τους βομβόπληκτους Πειραιώτες κ.ά. Ένας μακρύς κατάλογος αγώνων και ενεργειών, με διωγμούς και αφορεσμούς.
Είχε αποκληθεί “Ο Συνοδοιπόρος των Νέων” (Σανουδάκης, 49). Το θέμα, όμως, στο οποίο πραγματικά πρωτοπορούσε ήταν εκείνο “της πρόνοιας και προστασίας της παιδικής ηλικίας”, επί τη βάσει του “οικογενειακού παράγοντα”, και τα “Φιλικά Σπίτια” και “Σπίτια Στοργής”, για τα παιδιά και τους νέους. Στο βιβλίο του “Με τους νέους” (εκδόσεις “Προβλήματα εκκλησιαστικά-κοινωνικά”, Αθήνα 1970), εμπεριέχονται “Προτάσεις” του για τα ως άνω θέματα.
Ήδη, εξαρχής, αναφερόμενος στο σκοπό των προτάσεων και των δράσεων για τους νέους, τονίζει ότι “η όλη προσπάθεια για την προστασία και την πρόνοια “του παιδιού” πρέπει να έχει κοινωνικό σκοπό” (Πυρουνάκης, 102). Ως βασική και υπεύθυνη μέριμνα εκ μέρους του Κράτους θεωρεί “την με κάθε θυσία διατήρηση και ενίσχυση του οικογενειακού παράγοντα, δίνοντας “προσοχή και κατεύθυνση στο Φιλικό παράγοντα”, εννοώντας με τον προσδιορισμό αυτόν, όπως έγραφε και εφάρμοσε στη ζωή, τα “Φιλικά Σπίτια” και τα “Σπίτια Στοργής”.
Φρόντιζε, δηλαδή, παιδιά ορφανά ή εγκαταλελειμμένα, από διαλυμένες οικογένειες να ανατίθενται σε σπίτια, σε οικογένειες, με σκοπό, πάντα, “την πρόνοια και προστασία του παιδιού”, σε πλήρη αντίθεση με τον “ορφανοτροφειακό και ιδρυματικό τρόπο περίθαλψης” των παιδιών και των νέων. Διαφωνούσε ριζικά με τα ιδρύματα και τον ιδρυματισμό, ένεκα των ποικίλων προβλημάτων, ιδίως των ψυχολογικών, που δημιουργούνται στα παιδιά. Θεωρούσε, μάλιστα, ότι “σ’ αυτούς τους δύο παράγοντες πρέπει να στηριχθεί γερά η μέριμνα της ανατροφής και της αναπτύξεως “του παιδιού”, στη φυσική οικογένεια και σε εκείνη του “Φιλικού Σπιτιού”.
Στο σημείο αυτό επεσήμανε ότι “για οποιονδήποτε λόγο και με οποιαδήποτε πρόφαση, αν παραβλεφθούν ή αγνοηθούν ή παραφθαρούν ή καταστραφούν οι παραπάνω παράγοντες, θα ακολουθήσουν θλιβερά αποτελέσματα” (Πυρουνάκης, 102).
Ως βασική προϋπόθεση επιτυχίας της προσπάθειας θεωρούσε ότι πρέπει “ν’ αποβλέπει με γενικότητα σ’ όλα τα παιδιά και όχι μονάχα σε μερικά, μιας κατηγορίας, λόγου χάρη τ’ άτυχα”.
Κι αυτό, γιατί “όλα τα παιδιά, όλων των τάξεων της χώρας μας έχουν ανάγκη προσοχής και ενισχύσεως. Άλλα ετούτης της μορφής, άλλα της άλλης. Άλλα περισσότερο υλικής, άλλα ηθικής”, θεωρώντας ότι έτσι εξουδετερώνεται η αντίληψη και τα αισθήματα μειονεκτικότητας, που τόσες δυσχέρειες και φρικτά αποτελέσματα φέρνει στο θετικά καλό έργο της ομαλής διαβίωσης.
Τόνιζε, επίσης, ότι πρέπει να ληφθούν εξαιρετικά και ιδιαίτερα μέτρα “για τις ιδιότυπες κατηγορίες παιδιών με τις επείγουσες ανάγκες τους, π.χ. ορφανών και απαθλιωμένων, αναπήρων, εγκληματικών” (Πυρουνάκης, 103), γεγονός που είναι ανάγκη να επισημανθεί ιδιαιτέρως, καθώς και στη σημερινή εποχή μας, μπορεί να γίνεται λόγος, επίσης, για ανάγκες παιδιών “εξαθλιωμένων” από διαζύγια, φτώχεια, εγκλήματα, στη μετά covid εποχή, και ατυχήματα.
Εν συνέχεια, ο π. Πυρουνάκης κάνει λόγο για μεθόδους, αφού τονίζει την αποστροφή του, όπως πολλές φορές εξέφραζε, για την “απάνθρωπη”, όπως την αποκαλούσε, “φιλανθρωπία”. Γιατί “τόσο πολύ την έχουμε υποφέρει γύρω μας έως τα τώρα, την ξαναντικρίσαμε να καταπιάνεται και με το Μέγα αυτό θέμα”, όσο “ελαφριά ή ευγενική” κι αν παρουσιάζεται.
Αποστροφή αισθανόταν και για την “απάνθρωπη” ελεημοσύνη, όπως την αποκαλούσε, αγωνιζόμενος για την κοινωνική δικαιοσύνη και την εξάλειψη της φτώχειας στον κόσμο. Τόνιζε ότι πρέπει να αποκλεισθούν οι βλέψεις “να χρησιμοποιηθούν οι προσπάθειες για την Πρόνοια και την προστασία του παιδιού, για την δήθεν διασφάλιση των “κοινωνικών καταστάσεων” ή την πρόληψη ειδικών “κοινωνικών κινδύνων” ή την επίτευξη πολιτικής επιδιώξεως οποιασδήποτε μορφής”
Παρατίθενται, εν συνεχεία, εκ μέρους του οι όροι “ΠΛΗΡΟΥΣ ΔΙΑΒΙΩΣΕΩΣ” (διατροφή, ένδυση, υγιεινή παρακολούθηση, ψυχαγωγία, μόρφωση, γραμματική και επαγγελματική) ως την ενηλικίωση του παιδιού. Παρουσιάζει, ακόμα, μία δεύτερη φάση, που περιλαμβάνει: “Τη λειτουργία των Κέντρων Νεότητας”, (Πυρουνάκης, 106) πολλά εκ των οποίων ίδρυσε και λειτουργήθηκαν με δική του πρωτοβουλία. Κάνει, επίσης, λόγο για αναλυτικά στάδια που έχουν σχέση με επιδόματα, σχολική μόρφωση, παιδικά κέντρα και υποτροφίες ή τον καταρτισμό τον επαγγελματικό.
Προτείνει, μάλιστα, μετ’ επιτάσεως, για τα “Φιλικά Σπίτια” και “Σπίτια Στοργής”, όπως τα ονομάζει και αναφέρθηκαν ήδη παραπάνω ότι: “πρέπει να λειτουργήσουν υπηρεσίες τοποθετήσεως και παρακολουθήσεως των ορφανών παιδιών σε οικογένειες, που εγγυώνται για τους όρους της ηθικής υιοθεσίας. Θα δίδονται σ’ αυτές όλα τ’ απαραίτητα οικονομικά για τη φροντίδα των παιδιών” (Πυρουνάκης, 106).
Για να γίνει κατανοητή η άποψή του για τον θεσμό τους, όπως τον πρότεινε και εφάρμοσε, γράφει ότι: “Γίνεται φανερό πως αντιτίθεμαι στο ορφανοτροφειακό σύστημα, που σήμερα επικρατεί, γιατί κατά κανόνα δεν βγάζει κοινωνικά άτομα από τα ιδρύματά του. Η αλλαγή του συστήματος, ενώ θα μας φέρει ανυπολόγιστα καλά αποτελέσματα, σύγχρονα νομίζω πως δεν θα απαιτήσει περισσότερα έξοδα απ’ όσα είναι -αν υπολογιστούν- τα γενικά έξοδα του ορφανοτροφειακού συστήματος” (Πυρουνάκης, 106).
Σε μια προσπάθειά μας του 1980, όταν ο παπα- Πυρουνάκης περνούσε Εκκλησιαστικό Δικαστήριο, είχε γραφεί εκ μέρους μας, ως μαρτυρία στήριξής του, η μελέτη-δοκίμιο “Πρωτοπρεσβύτερος Πυρουνάκης, ο παπάς του Θεού και του λαού”.
Ειδική μέριμνα και κατάλογος 49 ενεργειών του καταρτίσθηκαν για τους αγώνες και τις ενέργειές του περί των νέων, από το 1929 έως το 1980 που γραφόταν η μελέτη.
Εντύπωση προξενούν ανάμεσά τους: “Η Φιλική Εταιρεία Νέων”, οι “Ψυχαγωγικές Λέσχες Νεότητας”, “Φιλικές Εστίες” και “Φιλικά Αναρρωτήρια” (1942-1944). Οι “Φιλικές Ομάδες”, η “Φιλική Ένωση Νέων”(ΦΕΝ), οι “ Όμιλοι Νέων και Νεανίδων”, η “Κίνηση για τη Νεότητα” (1962), η “Φιλική Φωλιά Ελευσίνας”, τα “Φιλικά Πνευματικά Βραδυνά” (1979-1980), που ίδρυσε και λειτουργήσαμε μαζί και τόσα άλλα. Όλα, με βασικές αρετές την αγάπη και τη στοργή για τα παιδιά, αφιλοκερδώς.
Στον σχηματισθέντα κατάλογο ξεχωριστή θέση έχουν: Τα “Φιλικά σπίτια” και τα “Σπίτια Στοργής” για τα ορφανά, τα φτωχά και εγκαταλειμμένα παιδιά.
Ενδεικτικά αναφέρονται:
- Δύο “Φιλικά Σπίτια” (1942-44) στον Πειραιά, όπου φιλοξενούνταν 50 νέοι.
- Έξι “Σπίτια στοργής”, στον Πειραιά, Καλλιθέα, Πεντέλη (1942-44), όπου 500 εγκαταλειμμένα παιδιά φιλοξενήθηκαν κυρίως σε οικογένειες ή ιδιότυπα παιδαγωγικά ιδρύματα.
- Το “Φιλικό Σπίτι” Βάρκιζας (1969) που λειτούργησε, επί μακρόν, κατά την προσωπική μας διαβίωση ως ομαδάρχης και Αρχηγός, όπου φιλοξενούνταν σε ομάδες παιδιά, για λίγες μέρες, μετά την κατασκήνωση “Χαρούμενα Παιδιά”, στο βουνό “Πατέρας” στη Μάνδρα Ελευσίνας. Ήταν προσφορά του τέως Προέδρου του Συμβουλίου Επικρατείας Μαραγκόπουλου.
- Η “Φιλική Φωλιά Ελευσίνας” (από το 1966) με την οποία ενισχύονται, ως σήμερα, φιλικά και αφιλοκερδώς, από τα παιδιά του π. Πυρουνάκη, παιδιά οικογενειών που έχουν ανάγκη και στα οποία προσφέρεται κάθε είδος συμπαράστασης βάθους, ψυχαγωγία και τροφή. Ενέργειες, φιλικής και ελεύθερης δράσης, δοσμένες με αγάπη (δύναμη-χάρη) για τα παιδιά και τους νέους. Τα παιδιά έμεναν στο σπίτι τους με τους γονείς, ενώ για τα ορφανά και των διαλυμένων οικογενειών λαμβανόταν μέριμνα για ανάθεση σε οικογένειες, τα “Σπίτια Στοργής”.
Σήμερα, έστω και αργά, καθυστερημένα, μετά τον σάλο περί γνωστού Ιδρύματος και περί ιδρυματισμού και των συναφών προβλημάτων τους στα παιδιά, γίνεται λόγος, εκ μέρους του κράτους, αναλογικά με τις θέσεις του π. Πυρουνάκη, για τις λεγόμενες “αναθέσεις σε οικογένειες” των παιδιών, αντί του εγκλεισμού τους στα Ιδρύματα.
Αρκεί, βέβαια, να μην παραμείνουν υποσχέσεις.
ΠΗΓΕΣ
- π. Γεωργίου Πυρουνάκη, Με τους νέους, έκδοση “ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ”, εκκλησιαστικά κοινωνικά, Αθήνα 1980
- Αντώνης Κ. Σανουδάκης, Πρωτοπρεσβύτερος Πυρουνάκης, Ο παπάς του Θεού και του λαού, εκδόσεις “Κνωσός”, Αθήνα 1980.
* Ο Αντώνης Σανουδάκης-Σανούδος είναι καθηγητής Ιστορίας, συγγραφέας