Ποιος είπε ότι τα παιδιά μας δεν έχουν έμπνευση; Ποιος είπε ότι τα παιδιά μας δεν έχουν ιδέες και ικανότητες; Και ποιος ισχυρίζεται ότι τα παιδιά μας δεν ξέρουν τη γλώσσα μας και δεν είναι σε θέση να γράψουν ένα κείμενο; Όποιος κι αν είναι αυτός που πιστεύει αυτά τα πράγματα, τον διαβεβαιώνω ότι θα διαψευσθεί από τα παιδιά του Γυμνασίου Γουβών. Μπράβο τους. Και μπράβο στη Φιλόλογό τους!
Τις ημέρες των Χριστουγέννων, όπως όλοι μας, είχα κι εγώ τη χαρά να δεχθώ κάποια δωράκια, κυρίως βιβλία μαθητών ή φίλων μου. Εξάλλου πάντοτε διδάσκω ότι το βιβλίο είναι ο πιο χρήσιμος, ο πιο ευγενής και φιλήσυχος φίλος μας. Χρήσιμος γιατί φροντίζει για την πνευματική καλλιέργεια και τη μόρφωσή μας και μας μαθαίνει τόσα και τόσα πράγματα.
Όπως λέει εξάλλου ένα αρχαιοελληνικό ρητό, «πηγή σοφίας δια των βιβλίων ρέει». Και είναι ευγενής και φιλήσυχος φίλος γιατί ποτέ του δεν εκνευρίζεται και δεν θυμώνει, ούτε μας μιλάει άσχημα ποτέ. Όσο τον έχομε στα χέρια μας μας μιλάει άνετα, όσο έχομε διάθεση να είμαστε μαζί του και να τον ακούμε (να τον διαβάζουμε δηλαδή)· και αν πάλι τον αφήσομε δεν αντιδρά ούτε εκνευρίζεται.
Μένει εκεί που τον αφήσαμε και μας περιμένει. Κι όταν αποφασίσομε να τον πάρομε ξανά στα χέρια μας, πάλι ο καλός μας φίλος θα αρχίσει την κουβέντα μαζί μας με την ίδια άνεση από το σημείο ακριβώς που την είχαμε αφήσει· σαν να μην έχει συμβεί τίποτε. Εκτός κι αν έχομε ξεχάσει τα προηγούμενα, οπότε και πάλι ο καλός μας φίλος είναι πρόθυμος να μας τα υπενθυμίσει, αρκεί να γυρίσομε μερικές σελίδες πίσω.
Είναι αλήθεια ότι από τότε που τα κατάλαβα όλα αυτά έκανα φίλους πολλά βιβλία. Κάθε φορά μάλιστα διαπίστωνα ότι είχα δίκιο σε όλα τα παραπάνω. Διαπιστώνω δηλαδή κάθε φορά ότι τα βιβλία είναι οι πιο πιστοί φίλοι μου. Βέβαια φίλους είχα και στο σχολείο μου, στη γειτονιά μου, στην πόλη που ζούσα και μακρινούς φίλους σε άλλες πολιτείες. Αυτούς βέβαια, έρχονταν μερικές φορές έτσι τα πράγματα, που τους ξεχνούσα ή τους άλλαζα. Πάντοτε όμως είχα μόνιμους φίλους τα βιβλία.
Και σιγά σιγά απέκτησα πολλά βιβλία· και διάβασα πολλά βιβλία. Βιβλία που είχαν γράψει λαμπροί ή μέτριοι συγγραφείς, επιστήμονες ή λογοτέχνες. Ένα βιβλίο όμως γραμμένο από παιδιά ή έφηβους δεν είχε πέσει ποτέ στα χέρια μου. Και ξάφνου μια καλή συνάδελφος και φίλη, η φιλόλογος Βαρβάρα Κοθρά στις γιορτινές μέρες που πέρασαν μου δώρισε ένα βιβλίο γραμμένο από τους μαθητές της. Τίτλος: ΤΑ ΟΝΕΙΡΑ & ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ, γραμμένο από τις μαθήτριες της τρίτης τάξης του Γυμνασίου Γουβών.
Μεγάλη έκπληξη για μένα· κι εδώ μού γεννήθηκαν τα ερωτήματα που έθεσα παραπάνω. Ποιος είπε ότι τα παιδιά μας δεν έχουν έμπνευση; Αυτό διαψεύδεται αμέσως από το πρώτο διήγημα της συλλογής. Μας διηγείται λοιπόν η μαθήτρια για τον Άγιο Βασίλη που ταλαιπωρημένος από την μεγάλη του περιοδεία και με την αγωνία του να προλάβει όλα τα παιδιά και να μην αφήσει κανένα χωρίς δώρο, γύρισε κατάκοπος στο σπίτι του. Κάθισε με τη γυναίκα και τα παιδιά του στο γιορτινό τραπέζι έτοιμοι να υποδεχθούν όλοι μαζί τον καινούργιο χρόνο.
Ο Άϊ Βασίλης ικανοποιημένος που τα πρόλαβε κι εφέτος όλα, που το έλκηθρό του δεν έπαθε ζημιά και τον έφερε ξανά στο σπίτι του, έλεγε ιστορίες από όσα συνάντησε στη διαδρομή του. Και ξαφνικά ακούγονται φωνές και διαμαρτυρίες, σαν σε διαδήλωση. Όλοι στην οικογένεια κοίταζαν απορημένοι ο ένας τον άλλο.
Ύστερα σηκώθηκαν κι έψαχναν όλο το σπίτι να βρουν και να μάθουν τι συμβαίνει, γιατί ήταν όλοι σίγουροι πως οι διαμαρτυρίες προέρχονταν μέσα από το σπίτι. Δεν άργησαν να καταλάβουν πως έρχονταν από το υπόγειο, μέσα από το μεγάλο μπαούλο. Το ανοίγουν και τι να δουν; «Όλοι οι ήρωες των παραμυθιών, η Κοκκινοσκουφίτσα, ο λύκος, τα τρία γουρουνάκια, ο Πινόκιο, η Χιονάτη με τους επτά νάνους, ο μικρός Πρίγκιπας η ωραία Κοιμωμένη ο Αλαντίν, η Σταχτοπούτα και ο Κοντορεβιθούλης, φώναζαν και διαμαρτύρονταν».
Ο λόγος απλός: Κάποτε ο Άϊ Βασίλης πήγαινε παραμύθια στα παιδιά. Γενιές και γενιές ανάθρεψαν με αρχές και αξίες κι εφέτος τα άφησε και πάλι στο μπαούλο. Ο Άϊ Βασίλης τους εξήγησε ότι έχουν πέσει θύμα των βίντεο-γκέιμς, των τάμπλετ και των σόσιαλ μίντια, και συμφώνησαν πως κάτι πρέπει να γίνει, για να μην σβήσουν τα παραμύθια. Τι να πω. Μένω έκθαμβος από την ευαισθησία και τη δημιουργική φαντασία της μαθήτριας.
Και δεν είναι μόνο αυτό το διήγημα, όλα έχουν τη δική τους αξία το καθένα. Και για να αναφερθούμε στο περιεχόμενο του βιβλίου, αποφεύγοντας την μονότονη παράθεση τίτλων, αντιγράφομε ένα απόσπασμα από το οπισθόφυλλο, όπου η κ. Κοθρά παρουσιάζει τους τίτλους των διηγημάτων, με τον δικό της έξυπνο τρόπο: «Η προσπάθεια μετράει» μας λέει μια μαθήτρια και όταν τα “Όνειρα” δεν σβήνουν ποτέ, “Κάπως τυχαία” έρχεται μια απρόσμενη “Επίσκεψη” να δώσει συγκίνηση και δύναμη στην ηρωίδα.
“Η ειρωνεία της ζωής” οδηγεί στην γνωριμία της πρωταγωνίστριας με το αγόρι των ονείρων της και μαζί “Χορεύοντας τα βράδια” “Πίσω από τις νότες” γίνονται από “Εχθροί αγαπημένοι”. “Όχι μόνος ξανά” αποφασίζει ένας άλλος ήρωας στην “Ιστορία του Scot”, αφού συνειδητοποιεί ότι όλοι “Μια γειτονιά είμαστε”. Το βιβλίο κλείνει το ταξίδι του μαγικά προσγειώνοντάς μας στη Χώρα των Παραμυθιών με την “Αποστολή: Σώστε τα παραμύθια”, ώστε να καταφέρει μια αληθινή πριγκίπισσα να φορέσει τα κόκκινα παπούτσια της». Αυτοί είναι οι τίτλοι των διηγημάτων, μέσα στα εισαγωγικά.
Και καθώς διαβάζεις το ένα διήγημα μετά το άλλο, επικοινωνείς με τον εσωτερικό κόσμο και την ψυχή των εφήβων και αισθάνεσαι τον παλμό τους. Νιώθεις τις χαρές και τα εφηβικά καρδιοχτύπια που με τόση ευγένεια και καλλιέπεια λόγου αφήνουν τα παιδιά να βγουν στην επιφάνεια. Τα ξένα ονόματα υποδηλώνουν τη διαπολιτισμική αντίληψη των παιδιών και η περιγραφή θεατρικών ή μουσικών εκδηλώσεων αποκαλύπτουν μιαν άλλη παιδεία που ευτυχώς έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν τα παιδιά σήμερα.
Ακόμη κι εκεί που οι νέοι αυτοί συγγραφείς φέρνουν στην επιφάνεια εφηβικά ειδύλλια βλέπεις την λεπτότητα και την αγνότητα των συναισθημάτων και τον διακριτικό τρόπο με τον οποίο τα χειρίζονται. Βέβαια σε κάποια από τις περιπτώσεις ο μικρός συγγραφέας βλέπει λυκάνθρωπους και άλλα τρομακτικά τέρατα, προφανώς προϊόν των σχετικών ταινιών. Και δίνει έτσι την ευκαιρία στην δασκάλα του να τον παρακολουθήσει και να στρέψει το ενδιαφέρον του σε θετικές όψεις της ζωής.
Θέλω να τονίσω ότι το βιβλίο των παιδιών με ενθουσίασε και θέλω επίσης να πω στους νέους συγγραφείς, ότι για να γράφουν καλά πρέπει να αγαπήσουν το βιβλίο και να διαβάζουν πολύ. Εμείς, όλοι οι άλλοι, αναλογιζόμαστε φαντάζομαι πόσο εξαίρετα προάγεται η ικανότητα παραγωγής δημιουργικού λόγου, προφορικού και γραπτού, πόσο αυξάνεται η φαντασία, η ευρηματικότητα και τόσες άλλες πτυχές της προσωπικότητας. Εντάσσω λοιπόν το βιβλίο των παιδιών στους εκλεκτούς μου φίλους και θα συνομιλήσω πολλές φορές ακόμη μαζί του. Θα του δώσω την ευκαιρία να με οδηγήσει ξανά και ξανά στον όμορφο κόσμο των εφήβων μας και να συνομιλήσω μαζί τους.
Και έχω μεγάλη χαρά που στα σχολεία μας έχομε ικανούς και άξιους εκπαιδευτικούς, σαν την κ. Κοθρά, γιατί βεβαίως δεν είναι μόνη της. Ευτυχώς υπάρχουν πολλοί. Στέλνεται έτσι εδώ από τις Γούβες το μήνυμα προς το κέντρο, ότι οι εκπαιδευτικοί μας καλλιεργούν τις ικανότητες και τις δεξιότητες των παιδιών πολύ πριν κάποιοι επινοήσουν τα εργαστήρια δεξιοτήτων.
Αυτό δεν είναι ένα ξεχωριστό εργαστηριακό μάθημα. Οι χειρωνακτικές και οι διανοητικές ικανότητες και οι δεξιότητες ενσωματώνονται στη διδασκαλία όλων των μαθημάτων και πρέπει να προάγονται διαρκώς μέσα από όλα τα μαθήματα, με μια διαρκή διαθεματική προσέγγιση των διδακτικών αντικειμένων. Και αυτό το ξέρουν και το εφαρμόζουν οι εκπαιδευτικοί μας, χρόνια τώρα.
* Ο Ι.Ε. Πυργιωτάκης είναι ομότιμος καθηγητής & πρ. αντιπρύτανης Πανεπιστημίου Κρήτης