Οι αναλύσεις που γίνονται για τις επιπτώσεις των μέτρων των Μνημονίων στη χώρα μας επικεντρώνονται σε συγκρίσεις των βασικών μεγεθών της οικονομίας με βάση τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία με εκείνα προηγούμενων ετών, συνήθως το 2009, τελευταίο έτος πριν από τα Μνημόνια.
Είναι, όμως, ενδιαφέρον να εξετασθεί το τι συνέβη στη χώρα μας σε σχέση με τις άλλες 27 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.28) τα έτη αυτά. Το βασικό στοιχείο το οποίο χρησιμοποιείται για τις σχετικές συγκρίσεις είναι το κατά κεφαλή Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ) σε Μονάδες Αγοραστικής Δύναμης (ΜΑΔ). Αυτό προκύπτει από τη διαίρεση του συνολικού ΑΕΠ σε ΜΑΔ δια του πληθυσμού. Αύξησή του σημειώνεται όταν το συνολικό ΑΕΠ αυξάνεται και ο πληθυσμός μειώνεται και μειώνεται όταν συμβαίνουν τα αντίθετα.
Το συνολικό ΑΕΠ σε ΜΑΔ μιας χώρας είναι η αξία του συνολικού ΑΕΠ της σε ευρώ (δηλαδή η αξία των προϊόντων της γεωργίας, κτηνοτροφίας, αλιείας, βιομηχανίας, κατασκευών, εμπορίου, μεταφορών και όλων των δημόσιων και ιδιωτικών υπηρεσιών της) του κάθε έτους αναπροσαρμοσμένου με τη διαφορά που υπάρχει στο κόστος ενός «καλαθιού» αγαθών και υπηρεσιών της χώρας αυτής σε σχέση με το μέσο κόστος τους στο σύνολο των κρατών-μελών της Ε.Ε.28.
Αν το κόστος του «καλαθιού» αυτού είναι χαμηλότερο στη χώρα αυτή από το μέσο όρο της Ε.Ε.28 το κατά κεφαλή ΑΕΠ της σε ΜΑΔ είναι υψηλότερο από εκείνο σε ευρώ, ενώ, αν είναι μεγαλύτερο από το μέσο όρο, το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ είναι χαμηλότερο από το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ.
Για παράδειγμα το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ευρώ της χώρας μας το 2009 ήταν 21.500 αλλά επειδή ήταν σχετικά φτηνότερη το κατά κεφαλή ΑΕΠ της σε ΜΑΔ το έτος εκείνο ήταν 23.100. Αντίθετα στην ακριβότερη Γερμανία το κατά κεφαλή ΑΕΠ της σε ευρώ το ίδιο έτος ήταν 30.800, ενώ εκείνο σε ΜΑΔ 28.700.
Τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε. είναι του έτους 2017 και δόθηκαν στη δημοσιότητα από τη Στατιστική Υπηρεσία της Ε.Ε. (τη Eurostat) τον Δεκέμβριο του 2018. Τα στοιχεία του έτους αυτού τα συγκρίνουμε με εκείνα του 2009.
Στην 1η στήλη του αριστερού και του δεξιού τμήματος του Πίνακα δίνονται τα στοιχεία για το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ των 28 κρατών-μελών της Ε.Ε.28 ως συνόλου του έτους 2009, στη 2η του έτους 2017 και στην 3η η ποσοστιαία μεταβολή του. Η σειρά των κρατών είναι με βάση το ύψος του κατά κεφαλή ΑΕΠ τους σε ΜΑΔ το 2017.
Από την 3η στήλη του αριστερού και του δεξιού τμήματος του Πίνακα φαίνεται ότι το 2017 σε σχέση με το 2009, το κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ αυξήθηκε σε 26 κράτη μέλη και το σύνολο της Ε.Ε.28 και μόνο σε δύο, την Ελλάδα και την Κύπρο, μειώθηκε. Η μείωση όμως στην Κύπρο ήταν ελάχιστη, ενώ εκείνη της χώρας μας πολύ μεγάλη.
Εξαιτίας των διαφορών στη μεταβολή (αύξηση ή μείωση) του κατά κεφαλή ΑΕΠ των κρατών-μελών της Ε.Ε.28, η Ελλάδα ανάμεσα στα 28 κράτη:
– Το 2009 κατείχε τη 15η θέση και τα 13 από τα 14 κράτη που προηγούνταν της χώρας μας ήταν τα παλαιότερα μέλη της Ε.Ε.28 και μόνο ένα από το νεότερα, η Κύπρος κατείχε τη 13η θέση. Από τα 15 παλαιότερα μέλη της Ε.Ε. μόνο η Πορτογαλία κατείχε θέση (18η) χαμηλότερη από εκείνη της χώρας μας. Τις υπόλοιπες κατείχαν τα 12 νεότερα μέλη της Ε.Ε. (Μάλτα και τα κράτη της πρώην Ανατολικής Ευρώπης, η Βουλγαρία και η Ρουμανία) τα οποία έγιναν σταδιακά μέλη της Ε.Ε. από το 2007 και μετά. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της χώρας μας το 2009 ήταν κατά 1.400 ΜΑΔ χαμηλότερο από το μέσο όρο της Ε.Ε.28 και αντιστοιχούσε στο 94,3% του μέσου όρου.
-Το 2017, όμως, «κατολίσθησε» στην 24η θέση και τα κράτη που είχαν κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ χαμηλότερο από εκείνο της χώρας μας ήταν μόνο η Λετονία, η Ρουμανία, η Κροατία και η Βουλγαρία. Η Ελλάδα, δηλαδή, από ευρωπαϊκή χώρα μετατράπηκε οικονομικά σε βαλκανική. Το κατά κεφαλή ΑΕΠ της σε ΜΑΔ ήταν κατά 9.800 ΜΑΔ χαμηλότερο από το μέσο όρο της Ε.Ε. και αντιστοιχούσε στο 67,5% του μέσου όρου. Η απόκλισή του, δηλαδή, από το μέσο όρο της Ε.Ε. από 5,7 μονάδες το 2009 εκτινάχτηκε σε 32,5 εκατοστιαίες μονάδες.
Η μεγάλη μείωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ της χώρας μας, η υποβάθμισή της κατά 9 θέσεις ανάμεσα σα 28 κράτη και η μεγάλη αύξηση της απόκλισής του από το μέσο όρο της Ε.Ε. το 2017 σε σχέση ε το 2009 οφείλεται στη μεγάλη μείωση του συνολικού ΑΕΠ της την οκταετία αυτή. Την πρωτοφανή αυτή μείωση προκάλεσαν οι επιπτώσεις των μέτρων των τριών Μνημονίων που υπέγραψαν και εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις ΝΔ-ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δηλαδή η δραστική μείωση μισθών και συντάξεων, το κλείσιμο εκατοντάδων χιλιάδων επιχειρήσεων και η εκτίναξη της ανεργίας σε πάνω από 1.000.000.
Θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ότι η μείωση του κατά κεφαλή ΑΕΠ σε ΜΑΔ θα ήταν μεγαλύτερη, αν δεν είχε μειωθεί, για πρώτη φορά μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πληθυσμός της χώρας μας κατά 354.000 στα τέλη του 2017 σε σχέση με τις αρχές του 2009, λόγω υπεροχής των θανάτων έναντι των γεννήσεων και της νέας μετανάστευσης, συνέπειες και αυτές των μέτρων των Μνημονίων.
Το 2017 σημειώθηκε μικρή αύξηση του συνολικού ΑΕΠ της χώρας μας, αλλά εξαιτίας του ότι η ανάπτυξη στα άλλα κράτη ήταν ταχύτερη, η θέση της, ανάμεσα στα 28 κράτη-μέλη της Ε.Ε.28 όχι μόνο δεν βελτιώθηκε αλλά χειροτέρευσε (η Ελλάδα το 2015 κατείχε την 22η θέση, το 2016 την 23η και το 2017 την 24η όπως προαναφέρθηκε).
Το ερώτημα που γεννάται μετά από την πρωτοφανή υποβάθμιση της χώρας μας και την επίσης πρωτοφανή μείωση του βιοτικού επιπέδου της πλειονότητας των κατοίκων της είναι: πότε θα επανέλθει στο επίπεδο στο οποίο βρισκόταν το 2009; Η απάντηση στο ερώτημα εξαρτάται από τους ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομίας και τη μεταβολή του πληθυσμού της.
Ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας μας θα εξαρτηθεί τόσο από την πολιτική που θα εφαρμόσουν οι επόμενες κυβερνήσεις, τηρώντας τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η χώρα μας απέναντι στους δανειστές της, όσο και από τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Από τις προβλέψεις που κάνουν οι διεθνείς οργανισμοί ο ρυθμός αυτός δεν θα είναι υψηλός, όπως ήταν πριν από το 2009.
Σε ό, τι αφορά τον πληθυσμό, με βάση τις μέχρι τώρα εξελίξεις και τις προβλέψεις για τις επόμενες δεκαετίες, είναι αδύνατο να επανέλθει στο επίπεδο του 2009. Η πρόβλεψη είναι ότι θα μειωθεί περισσότερο και θα είναι περισσότερο γερασμένος, με ό, τι αυτό συνεπάγεται για την παραγωγικότητα της εργασίας.
Από τα παραπάνω φαίνεται ότι η επάνοδος στα επίπεδα του 2009 θα απαιτήσει πολλά χρόνια και δεν είναι δυνατόν να προβλέψει κανείς τώρα το πόσα θα είναι τα χρόνια αυτά. Το μόνο που μπορεί να ευχηθεί είναι να υπάρξει δικαιότερη κατανομή του προϊόντος της όποιας ανάπτυξης ώστε να μειωθούν οι μεγάλες ανισότητες που υπάρχουν σήμερα και να ανακουφιστούν εκείνοι που επλήγησαν περισσότερο από τα μέτρα των Μνημονίων.
* *Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής, υπουργός και καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.