Το νερό είναι προαπαιτούμενο ζωής. Γι’ αυτό οι πρώτες οργανωμένες ανθρώπινες κοινωνίες εγκαταστάθηκαν σε περιοχές με διαθεσιμότητα νερού όσο το δυνατό καλύτερης ποιότητας.
Ιδιαίτερα στη χώρα μας, από τη προϊστορική ακόμα εποχή οι οικισμοί και οι πόλεις χτίζονταν σε τοποθεσίες, λαμβάνοντας πάντα υπόψη τους και τη διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων.
Αυτό εύκολα συμπεραίνεται από το πλήθος, την τεχνική αρτιότητα, την πληρότητα και την ποιότητα των έργων, που σχετίζονται κυρίως με την ύδρευση και την αποχέτευση.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στη Μινωική Κνωσσό, όταν άλλοι λαοί ζούσαν ακόμη στις σπηλιές, υπήρχε δίκτυο ύδρευσης για την παροχή πόσιμου νερού σε όλους τους χώρους και εξ ίσου σημαντικό, υπήρχε δίκτυο αποχέτευσης, το οποίο λειτουργεί ακόμα και σήμερα σε περιπτώσεις έντονης βροχόπτωσης.
Όλα αυτά στην Κνωσσό κτίστηκαν σε μια έκταση 22 στρ., αντίστοιχη με περίπου 28 πενταόροφες πολυκατοικίες, τουλάχιστον πριν από 4000 χρόνια (περίπου το 2000 π.Χ.).
Ακολούθως, στην Κλασική και Ελληνιστική Ελλάδα, οι Μινωικές τεχνολογίες ύδρευσης και άρδευσης βελτιώθηκαν περαιτέρω, ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως η Αθήνα. Τη Ρωμαϊκή περίοδο οι τεχνολογίες επεκτάθηκαν και αύξησαν την κλίμακά τους.
Όμως, κατά τα Μεσαιωνικά χρόνια υπήρξε μεγάλη οπισθοδρόμηση και σε αυτόν τον τομέα, εξαιτίας κυρίως θρησκευτικών προκαταλήψεων σε θέματα ατομικής υγιεινής, που προέκυψαν από τον σκοταδισμό, την πλήρη απαξίωση της επιστήμης και τεχνολογίας και την επικράτηση της θεοκρατίας.
Απόρροια όλων αυτών υπήρξαν οι επιδημίες, που μείωσαν σημαντικά τον πληθυσμό της Ευρώπης.
Στη χώρα μας, οι απώλειες νερού στα δίκτυα ύδρευσης και άρδευσης (Εικ. 1) είναι πολύ σημαντικές. Γενικά, η κακοδιαχείριση των υδατικών αποθεμάτων, η σπατάλη, οι κλοπές και οι ανεξόφλητοι λογαριασμοί, πολλές φορές και από έχοντες και κατέχοντες, οξύνουν τα προβλήματα της λειψυδρίας.
Έτσι, οι ποσότητες νερού, που δεν πληρώνονται, ή όπως λέγεται το μη- τιμολογούμενο νερό, σε πολλές περιπτώσεις ξεπερνά το 65%, με μεγαλύτερο πρόβλημα στο νερό της άρδευσης.
Ιδιαίτερα, οι απώλειες νερού υψηλής ποιότητας, που μεταφέρεται καθημερινά για ύδρευση στα αστικά κέντρα, αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα παγκοσμίως και φυσικά για τις Ελληνικές Δημοτικές Υπηρεσίες Ύδρευσης και Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ).
Αυτές οι απώλειες οφείλονται κυρίως σε διαρροές στα εσωτερικά ή τα εξωτερικά δίκτυα ή στις δεξαμενές υδροδότησης και σε παράνομες συνδέσεις. Γι’ αυτό, πολλές χώρες δίδουν προτεραιότητα στον προγραμματισμό τους για μέτρα περιορισμού του μη τιμολογήσιμου νερού, πριν από την αναζήτηση νέων ή/και συμπληρωματικών πηγών υδροδότησης.
Για παράδειγμα, εάν σε μια πόλη όπως το Ηράκλειο οι ποσότητες του μη-τιμολογήσιμου νερού μειωθούν κατά μόλις 1% ετησίως, αυτό ισοδυναμεί με εξοικονόμηση 600 m3 νερού την ημέρα ή 220.000 m3 το έτος, δηλαδή ως εάν η πόλη αποκτά μια νέα γεώτρηση ή μια άλλη πηγή νερού παροχής 25 m3/h.
Από τα μέσα του περασμένου αιώνα, στις περισσότερες χώρες του αναπτυγμένου κόσμου, άρχισαν να κατασκευάζονται προηγμένα δίκτυα.
Η ανάπτυξή τους ήταν ραγδαία, με αποτέλεσμα σήμερα να κατασκευάζονται σύγχρονα τηλεχειριζόμενα και τηλε-εποπτευόμενα δίκτυα, με αισθητήρες μέτρησης διαφόρων παραμέτρων, όπως είναι η παροχή, η άντληση, η πίεση, η στάθμη του νερού σε δεξαμενές, το επίπεδο απολύμανσης, το pH, η θολότητα και άλλα. Επίσης, τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή των σωληνώσεων είναι συνήθως πλαστικό και μέταλλο.
Μελλοντικά τα δίκτυα ύδρευσης, ακόμη για τους μη-συμβατικούς υδατικούς πόρους, θα βελτιωθούν, ώστε να μειωθούν και οι αφανείς διαρροές και να συνδεθούν με πληροφοριακά συστήματα.
Έτσι, θα μπορεί να επιτευχθεί πλήρης διασύνδεσή τους σε ένα ενιαίο και αδιαίρετο δίκτυο στα πρότυπα των πληροφοριακών δικτύων (internet) και αυτών της ενέργειας, με σκοπό την καλύτερη διαχείριση και την εξοικονόμηση νερού, ενέργειας και φυσικά τη μείωση του κόστους.
Στη χώρα μας και βέβαια στο Ηράκλειο υπάρχει σοβαρή υστέρηση στον εκσυγχρονισμό των υποδομών. Εκτός από την άμεση αντιμετώπιση των απωλειών στα πεπαλαιωμένα δίκτυα, πρέπει να υπάρχει συνεχής προσπάθεια και επαγρύπνηση για την μείωση του μη-τιμολογήσιμου νερού.
Σε άλλες χώρες, τα έργα μείωσης του μη-τιμολογήσιμου νερού, θεωρούνται πολύ σημαντικά και ανατίθενται άμεσα σε ιδιωτικές εταιρείες με διαφανείς, αδιάβλητες και ελέγξιμες διαδικασίες. Η αμοιβή υπολογίζεται ως ποσοστό της αξίας του νερού, που εξοικονομείται.
Στη Σιγκαπούρη, στη Μάλτα και άλλες χώρες εφαρμόστηκαν τα τελευταία έτη στοχευμένα μέτρα, με θεαματικά αποτελέσματα, που μείωσαν τις απώλειες ακόμη και κάτω του 5%.
Σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο θα πρέπει να αντιμετωπιστεί και το θέμα των παράνομων συνδέσεων και κυρίως των κακοπληρωτών καταναλωτών.
Ο Ανδρέας Ν. Αγγελάκης είναι επίτιμο μέλος και διακεκριμένος Fellow της Παγκόσμιας Εταιρείας Νερού (IWA)