Στους αρχαίους χρόνους η Ελλάδα πρωτοστατούσε στην τεχνολογική καινοτομία με επιτεύγματα όπως ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων (Πρώτος Υπολογιστής Παγκοσμίως) και οι Αυτοματισμοί της Ελληνιστικής Περιόδου με προδρόμους την ενσωμάτωση γνώσης για την όραση στον Παρθενώνα και τα Αριστοτελικά έργα για τη Λογική.
Στην παγκόσμια βιβλιογραφία ο Αριστοτέλης (4ος π.Χ.) θεωρείται ο θεμελιωτής της Λογικής ως επιστήμης με τα έργα του και συνεπώς μπορεί να λεχθεί ότι αποτελεί τον θεωρητικό ιδρυτή της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ).
Η ενσωμάτωση γνώσης για την όραση στον Παρθενώνα είναι ένα θαυμαστό επίτευγμα της αρχιτεκτονικής των Αρχαίων Ελλήνων. Το σχήμα των κιόνων και των αετωμάτων δεν αποτελείται από ευθείες γραμμές αλλά από καμπύλες. Στην περίπτωση των κιόνων αυτό ονομάζεται “ένταση” και επιτυγχάνεται με την πάχυνση του μεσαίου μέρους τους.
Η ανθρώπινη όραση δια της οφθαλμαπάτης διορθώνει τις καμπύλες και τις βλέπει ως ευθείες από κάποια απόσταση. Η απαιτούμενη καμπυλότητα ώστε οι γραμμές αυτές να φαίνονται ευθείες απαιτεί πειραματική γνώση της λειτουργίας της όρασης κατά τη δημιουργία της οφθαλμαπάτης που μας κάνει να βλέπουμε μια καμπύλη ως ευθεία λόγω της απόστασης.
Η ενσωμάτωση της γνώσης αυτής σε έναν κτίσμα αποτελεί πρόδρομη ιδέα στο θέμα της αποθήκευσης βάσεων γνώσεων που αποτελεί κύριο θέμα της σύγχρονης ΤΝ. Δηλαδή είναι ως να έχει ενσωματωθεί στο κτίσμα μια βάση γνώσης εκφρασμένη με επέμβαση στο σχήμα του. Φαίνεται πως οι αρχιτέκτονες της Ακρόπολης Ικτίνος, Καλλικράτης, πιθανόν και ο Φειδίας, που είχε και την ευθύνη του γλυπτού διακόσμου, προσπάθησαν να μειώσουν ή να εξαλείψουν κάποιες ενοχλητικές οπτικές εντυπώσεις αξιοποιώντας το φαινόμενο της οφθαλμαπάτης.
Και δεν είναι μόνον οι κίονες και τα αετώματα που με την καμπυλότητά τους προκαλούσαν την αίσθηση της τελειότητας από μακριά ως μια περίπτωση ενσωματωμένης βάσης γνώσης. Τα αρχαία θέατρα ήταν μελετημένα ώστε να έχουν μια θαυμάσια ακουστική. Ο ήχος και σήμερα ακούγεται καθαρός χωρίς τις αλλοιώσεις που επιφέρουν τα βοηθητικά μέσα. Άρα μπορεί να λεχθεί ότι έχουν ενσωματωμένη γνώση για την ακουστική.
Τα θέατρα αυτά που κατασκευάστηκαν τόσους αιώνες πριν εξακολουθούν να λειτουργούν και σήμερα προσφέροντας στο φιλοθεάμον κοινό την ίδια ικανοποίηση και ψυχική ανάταση που προσέφεραν αιώνες πριν. Οι ανθρώπινες αισθήσεις ικανοποιούνται το ίδιο όπως αιώνες πριν. Οι ναοί ήταν τόποι λατρείας και τα θέατρα τόποι μάθησης και διδασκαλίας.
Ο ορισμός του Αριστοτέλη για την αρχαία τραγωδία είναι μια ένδειξη τι σήμαινε για τους Αρχαίους Έλληνες η παρακολούθηση μιας παράστασης: «Έστιν ούν τραγωδία μίμησις πράξεως σπουδαίας και τελείας, μέγεθος εχούσης, ηδυσμένω λόγω, χωρίς εκάστου των ειδών εν τοις μορίοις, δρώντων και ου δι απαγγελίας, δι ελέου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων παθημάτων κάθαρσιν».
Στον ορισμό αυτόν αναφέρεται η τελειότητα του λογοτεχνικού αυτού είδους της αρχαίας τραγωδίας. Πράξη σπουδαία και τέλεια, οι ηθοποιοί (υποκριτές) επομένως δρουν, δεν απαγγέλουν απλώς. Η πράξη έχει αρχή και τέλος, διεγείρει έλεον και φόβον και στο τέλος επέρχεται η κάθαρση. Η διδαχή της αρχαίας τραγωδίας δεν γινόταν ποτέ σε κλειστό χώρο στην Αρχαία Ελλάδα.
Δεν είναι τυχαίο που τα αρχαία θέατρα ήταν πάντα ανοικτά δίχως στέγη. Έπρεπε να υπάρχει διέξοδος για τη συσσωρευμένη αρνητική ενέργεια που δημιουργείτο από τις συγκινησιακές καταστάσεις που προξενούσαν τα παθήματα των ηρώων. Θέατρα υπήρχαν παντού στην Ελλάδα και όπου αλλού άνθισε ο Ελληνισμός.
Συχνά τα συναντούμε κοντά στα Ασκληπιεία. Αυτό σημαίνει ότι γνώριζαν τη θεραπευτική δύναμη της πνευματικής άσκησης για τις σωματικές ασθένειες. Από αρχαίες γραπτές μαρτυρίες και αρχαιολογικά ευρήματα γνωρίζουμε σήμερα ότι τα Ασκληπιεία προσέφεραν αυτό που σήμερα ονομάζουμε «ολιστική φροντίδα υγείας».
Στον χώρο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου έχει πιστοποιηθεί η ύπαρξη ενός αρχαιότερου θεραπευτικού κέντρου. Εκεί λατρεύτηκε ο Απόλλων, ο θεραπευτής θεός. Στην Επίδαυρο ο Ασκληπιός αφού μαθήτευσε κοντά στον Κένταυρο Χείρωνα εμφανίζεται δίπλα στον Απόλλωνα ως γιος του. Κάθε δραστηριότητα, η οποία λάμβανε χώρα στην Επίδαυρο, είχε σκοπό να εναρμονίσει το πνεύμα, την ψυχή και το σώμα του ανθρώπου.
Με τα ανωτέρω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα αρχαία μνημεία δρουν θεραπευτικά στην ανθρώπινη ψυχή μέσω της ικανοποίησης των αισθήσεων. Πέρασαν πολλοί αιώνες μέχρι να φθάσουμε στη σημερινή λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση με τη διάδοση των εφαρμογών της επιστήμης και της τεχνολογίας.
Για την αποθήκευση της αναπαράστασης γνώσης (Knowledge Representation) που είναι βασικός κλάδος της ΤΝ μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορα υλικά μέσα. Σήμερα χρησιμοποιούνται μονάδες μνήμης υπολογιστή για την αποθήκευση γνώσης. Στην περίπτωση ενός κτηρίου μπορούμε να θεωρήσουμε ότι αποθηκεύεται γνώση σε λίθινη μορφή π.χ. το σχήμα του κίονα ενός κτηρίου που δημιουργεί μια οφθαλμαπάτη η οποία ενδεχομένως είναι αποτέλεσμα πειραμάτων μελέτης της όρασης.
Κατά αναλογία η σχεδίαση της μηχανής εσωτερικής καύσεως ενός αυτοκινήτου στηρίζεται στις γνώσεις θερμοδυναμικής που έχουν αποκτηθεί από πειράματα φυσικής. Μια βάση γνώσεων είναι το τελικό προϊόν της οργάνωσης και συλλογής όλων των πληροφοριών που παρουσιάζονται σε χρήσιμη μορφή.
Σε αντίθεση με μια βάση δεδομένων, όπου τα γεγονότα χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά για ανάκτηση πληροφοριών, μια βάση γνώσεων περιέχει γεγονότα και κανόνες. Από ένα σύνολο γεγονότων και κανόνων που περιέχει μια βάση γνώσης μπορούν να εξαχθούν νέα γεγονότα με τη διαδικασία συμπερασμού. Η διαδικασία αυτή ορίστηκε πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη ως «Συλλογισμός».
Η βάση γνώσεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απάντηση ερωτήσεων, για τον έλεγχο της καλής λειτουργίας ενός συστήματος και για την εκπαίδευση με υπολογιστή. Τα επιστημονικά και τεχνικά κείμενα είναι φορείς γνώσεων που οι συγγραφείς τους επιθυμούν να μεταφέρουν στους αναγνώστες τους.
Η αυτόματη επεξεργασία των κειμένων αυτών έχει ως στόχο να διευκολύνει την άντληση ή εξόρυξη γνώσεων από κείμενα (text mining), όπως έχει καθιερωθεί στην διεθνή βιβλιογραφία για την αξιοποίηση των γνώσεων.
Σύμφωνα με τον D. Michie στο βιβλίο του (1986), η ιστορία της επεξεργασίας γνώσεων αρχίζει με τις απόψεις που εκφράζει ο Σωκράτης στον Φαίδρο του Πλάτωνα. Στη συνέχεια, ο ίδιος αναφέρεται στη μελέτη του Αριστοτέλη για τη Γνώση και τον Συλλογισμό ή Συμπερασμό στα “Αναλυτικά Ύστερα”, τα οποία αρχίζουν με την προκλητική πρόταση:
“Πάσα διδασκαλία και πάσα μάθησις διανοητική εκ προϋπαρχούσης γίνεται γνώσεως.” και λίγο πιο κάτω στο ίδιο κείμενο του Αριστοτέλη αναφέρεται: “Ομοίως δε και περί τους λόγους οι τε διά συλλογισμών και οι δι’ επαγωγής.”
Ο D. Michie είναι από τους πρωτοπόρους της ΤΝ που παραδέχεται την προέλευση βασικών εννοιών της ΤΝ από την Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. Οι βάσεις γνώσης που αφορούν στα μνημεία παραμένουν διαχρονικές και σταθερές με κάποιες προσαρμογές στις νέες εποχές.
Η Ιωάννα Δ. Μαλαγαρδή είναι δρ. Υπολογιστικής Γλωσσολογίας – Ιστορικός