Η θέληση-βούληση κάθε πολίτη να θέτει σκοπούς και στόχους και να λαμβάνει αποφάσεις για την πραγμάτωσή τους, αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμά του. Το γεγονός μάλιστα ότι η θέληση-βούληση μπορεί να επιβεβαιωθεί με την επικύρωση της υπογραφής του πολίτη εξασφαλίζει ισχυρότατη δημοκρατική νομιμοποίηση και τεράστια κοινωνική δυναμική στη διαδικασία «Συλλογής Υπογραφών», που αποτελεί τη διαδικασία και το μέσον έκφρασής της.
Ετυμολογικά οι λέξεις θέληση και βούληση αποδίδουν το ίδιο σχεδόν εννοιολογικό περιεχόμενο. Μια απλοποιημένη ίσως αλλά χρήσιμη διάκριση είναι ότι: η βούληση ταυτίζεται με το «θέλω και πρέπει» ενώ η θέληση με το «θέλω και μπορώ».
Ιστορική αναζήτηση του όρου «Συλλογή Υπογραφών» μάς οδηγεί, όσον και αν αυτό ακούγεται παράδοξο, στις γραφές των οστράκων της δημοκρατίας του Περικλή και στο θεσμό του οστρακισμού, από τον οποίο μάλιστα εμπνεύστηκαν το θεσμό της ανάκλησης (recall) πολιτικού οργάνου οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Στη δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας οι πολίτες εξοστράκιζαν όποιον θεωρούσαν ύποπτο για την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος, εκφράζοντας τη βούλησή τους με τη συγκέντρωση ορισμένου αριθμού οστράκων πάνω στα οποία έγραφαν ή σκάλιζαν το όνομα εκείνου που θεωρούσαν ύποπτο. Ο ζωντανός πηλός γινόταν μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης στα χέρια του αγγειοπλάστη και μέσο πολιτικής έκφρασης στη συνέχεια στα χέρια του κάθε Αθηναίου πολίτη.
Ο πρώτος έδιδε την αναπάντεχη ομορφιά στο αγγείο και ο άλλος, γράφοντας σε ένα θρύψαλο του το όνομα συμπολίτη του, ένιωθε την ικανοποίηση ότι προστάτευε τη δημοκρατία από τους εχθρούς της.
Στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία της σημερινής Ελλάδας, οι αντιπρόσωποι που εκλέγουμε, χωρίς να επιλέγουμε, αφού την αποκλειστικότητα της επιλογής έχουν το πολιτικό κατεστημένο και οι κομματικοί μηχανισμοί, όχι μόνο δεν εξοστρακίζουν πολιτικά όσους προκαλούν και καπηλεύονται τη δημοκρατία, αλλά και παραγράφουν με τις ανίσχυρες συνταγματικές διατάξεις του άρθρου 86 κακουργηματικές πολιτικές πράξεις και ενέργειες, που σχετίζονται με κομματικές και προσωπικές δωροληψίες από τα εξοπλιστικά προγράμματα, το σκάνδαλο της Siemens και πρόσφατα το νέο σκάνδαλο Novartis, η παραπομπή του οποίου στη Βουλή για αναζήτηση πιθανών ευθυνών δέκα (10) πολιτικών προσώπων, χαρακτηρίστηκε σκευωρία από εκείνους που το εξέθρεψαν ή το ανέχτηκαν και υποκριτικά, κατόπιν εορτής, προτείνουν την αναθεώρηση του άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών και υφυπουργών.
Άραγε, θα μπορούσαν οι συντάκτες του 86ου Συνταγματικού άρθρου και των διατάξεων του εκτελεστικού νόμου 3126/2003 να γίνουν ανώτατος πολιτειακός άρχοντας ή αρχηγός πολιτικού κόμματος στη δημοκρατία του Περικλή;
Αλήθεια, για ποια ισότητα των Ελλήνων ενώπιον του νόμου ομιλούμε, όταν οι διατάξεις του Συνταγματικού άρθρου 86 ευρίσκονται σε κατάφωρη αντίθεση με την υπέρτερη συνταγματική επιταγή της διάταξης της παραγράφου 1 του άρθρου 4 που ορίζει ότι «Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου».
Η Συλλογή Υπογραφών, μια διαδικασία και μέσον κοινωνικής κυρίως πίεσης για ικανοποίηση συλλογικών αιτημάτων, στο πέρασμα του χρόνου αποκτά πολιτικό ρόλο και σήμερα αξιοποιείται από πολλές χώρες ως μέσον και διαδικασία έκφρασης των θεσμών του δημοψηφίσματος, της νομοθετικής πρωτοβουλίας των πολιτών και της ανάκλησης αιρετού οργάνου. Θεσμών άμεσης δημοκρατίας, που παραλλαγές τους συναντώνται στα εθνικά Συντάγματα πολλών κρατών ανά τον κόσμο, από τα οποία όμως απουσιάζει η χώρα μας, η μήτρα της άμεσης δημοκρατίας. Όχι φυσικά και ανεξήγητα.
Οι τρεις αυτοί θεσμοί αποτελούν μηχανισμούς άμεσης συμμετοχής του πολίτη στην άσκηση της εξουσίας. Δηλαδή συμμετοχή χωρίς την παρεμβολή των αντιπροσώπων του, που αναντίρρητα προκαλεί και δοκιμάζει τους θεσμούς της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Η βασική διαφοροποίηση των τριών αυτών θεσμών γίνεται με βάση το υποκείμενο της διαδικασίας. Στο δημοψήφισμα υποκείμενο της διαδικασίας είναι το σύνολο του εκλογικού σώματος, στη νομοθετική πρωτοβουλία πολιτών ένα τμήμα του και στην ανάκληση αιρετού οργάνου το σύνολο του εκλογικού σώματος εκλογής του οργάνου. Εκλογικό σώμα που ασκεί την εξουσία άμεσα (animo) και όχι έμμεσα (corpore).
Στις χώρες που σέβονται και εφαρμόζουν θεσμούς άμεσης δημοκρατίας, η Συλλογή Υπογραφών αποτελεί τη διαδικασία και το μέσο της ανάδειξης του απαιτούμενου αριθμού των υποκειμένων για την ενεργοποίηση των αμεσοδημοκρατικών αυτών θεσμών, τους οποίους και υπηρετεί.
Στη χώρα μας το πολιτικό κατεστημένο δεν ανέχεται ούτε επιτρέπει θεσμική διαδικασία που απειλεί να θέσει σε δοκιμασία την ύπαρξή του και τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς που το υπηρετούν.
Αυτός είναι ο κύριος λόγος που η διαδικασία της Συλλογής Υπογραφών έχει απαξιωθεί και εξαιρεθεί προκλητικά και σκόπιμα από δημοκρατικές διαδικασίες οι οποίες αναδεικνύουν την άμεση συμμετοχή του πολίτη στο πολιτικό γίγνεσθαι και την οποία το πολιτικό κατεστημένο απεχθάνεται όπως ο διάβολος το λιβάνι.
Ως πολιτική πράξη η Συλλογή Υπογραφών αποτελεί σχήμα, μέσον και δράση ενεργούς συμμετοχής του πολίτη στο πολιτικό γίγνεσθαι και διαδικασία:
- Έκφρασης, καταγραφής, και ανάδειξης της συλλογικής βούλησης.
- Διοργάνωσης και υποστήριξης πρωτοβουλιών πολιτών.
Η συλλογική βούληση, ως έννοια, αν και περιέχει το καθολικό στοιχείο, δεν νοείται σαν άθροισμα των θελήσεων όλων των πολιτών, αλλά ως συνολική κοινωνική έκφραση της αποφασιστικότητάς τους να ικανοποιήσουν «τα πρέπει» αξιοποιώντας «τα μπορώ» τους με τη Συλλογή Υπογραφών ως μέσον και διαδικασία.
Με τη θεσμοθέτηση της διαδικασίας της Συλλογής Υπογραφών, το αποτύπωμα της υπογραφής του πολίτη, επιβεβαιωμένο επιγραμμικά (online) ή σε φύλλο χαρτιού, ίσως αναβιώσει τον πολιτικό οστρακισμό με τη μορφή της ανάκλησης κάθε αιρετού πολιτικού οργάνου που καταχράται ή καπηλεύεται τις δημοκρατικές αρχές και αξίες και έτσι ο σημερινός πολίτης νιώσει την ίδια ικανοποίηση για την προστασία της δημοκρατίας που ένιωθε ο Αθηναίος πολίτης, χαράσσοντας στο όστρακο το όνομα συμπολίτη του.
Δεν διαθέτω ικανότητες αρθρογράφου που παραθέτει τις σκέψεις και απόψεις του, επιλέγοντας τον κατάλληλο τίτλο και γι’ αυτό επικαλούμαι την ανοχή και την επιείκεια του αναγνώστη στην ταπεινή σκέψη:
Αν ο τίτλος του άρθρου αποτελούσε διάταξη του Συνταγματικού μας Χάρτη, η χώρα μας ίσως να είχε αποφύγει την τραγική οικονομική πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα που σήμερα βιώνει.
* Ο Μαν. Κομπολάκης είναι τ. ειδικός σύμβουλος νομάρχη, τ. δημοτικός σύμβουλος