Το μεγαλύτερο παραδοσιακό βιολί της Ανατολικής Κρήτης ήταν και είναι ο σητειακός Στρατής Καλογερίδης.
Ο Στρατής σε ηλικία 10 ετών μυείται στην κρητική μουσική και μαθαίνει μαντολίνο, καθώς και πολλούς σκοπούς και μελωδίες με βάση την κοντυλιά. Ακολουθεί η εμπειρική μαθητεία στο βιολί από τους ντόπιους μουσικούς, όπως οι μουσουλμάνοι Κρήτες λυράρηδες Ναΐμης και Χουσεΐν Ζαρωνάκης, καθώς και οι χριστιανοί Μιχαήλ Καλομενόπουλος (βιολί, 1835-1920) από τη Λάστρο, ο λυράρης Ιωάννης Χατζηαντωνάκης ή Φοραδάρης (λύρα, 1870-1932) από τη Ζήρο, κ.ά. Κατά το χρονικό διάστημα 1899-1907 μεταβαίνει στην Τουλών, όπου εκτός από φωτογραφία σπουδάζει και βιολί στο Ωδείο της πόλης.
Το 1905 εναρμονίζει στο πεντάγραμμο τις «Κοντυλιές στη Fa» και το 1907 επιστρέφει στο Ηράκλειο όπου εργάζεται ως φωτογράφος, ενώ ταυτόχρονα παίζει βιολί στο Ωδείο «Απόλλων». Συμμετέχει μαζί με πολλούς Καστρινούς βιολιστές, κιθαρίστες και μαντολινάρηδες στις περίφημες καστρινές καντάδες των δεκαετιών 1910, 1920 και 1930. Το 1933 ηχογραφεί 16 σκοπούς κρητικής μουσικής στην Αθήνα, ενώ οι «Κοντυλιές στη Fa» γίνονται το ραδιοφωνικό σήμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας.
Ο Στρατής Καλογερίδης συμμετείχε αφιλοκερδώς στα πανηγύρια και ήταν σημείο αναφοράς για ολόκληρη την Κρήτη. Τόσο ο Θανάσης Σκορδαλός όσο και ο Κώστας Παπαδάκης ή «Ναύτης» πήγαν προπολεμικά στο Ηράκλειο για να διδαχθούν τις περίφημες κοντυλιές από τον ίδιο τον δάσκαλο, όπως τον αποκαλούσαν. Ο «Ναύτης» ήταν η μουσική γέφυρα Σητείας-Χανίων, καθώς στην δισκογραφία του χρησιμοποιεί στοιχεία της τεχνικής του Καλογερίδη για τις κοντυλιές. Μουσικολογικά ο σητειακός βιολιστής αποτέλεσε την μουσική γέφυρα μεταξύ της κρητικής μουσικής και της δυτικοευρωπαϊκής, καθώς στο παίξιμό του εισήγαγε πολλά στοιχεία της ευρωπαϊκής μουσικής. Ο Καλογερίδης συνέθεσε νέες μελωδίες, διέσωσε πολλές παλιές και εναρμόνισε την κρητική μουσική στο πεντάγραμμο. Ήταν ο ιδρυτής και δάσκαλος της Σχολής των λόγιων παραδοσιακών βιολιών του Μεγάλου Κάστρου, καθώς οι περισσότεροι βιολιστές είχαν φοιτήσει είτε στην Παιδαγωγική Ακαδημία είτε στο Ωδείο «Απόλλων» της πόλης και μελετούσαν τις παρτιτούρες του. Επίσης, πρώτος αυτός εισήγαγε τα μαντουρίσματα, τη μίμηση από το βιολί του ήχου της ασκομαντούρας, στον πηδηχτό (μαλεβιζιώτη).
Αναμφισβήτητα ήταν ο Παγκανίνι της κρητικής μουσικής, καθώς το δοξάρι του είχε κατακτήσει την μέγιστη τεχνική αρτιότητα. Εξήντα χρόνια μετά τον θάνατό του παραμένει ζωντανός μέσα από το μουσικό του έργο, το οποίο ακούγεται σε κάθε γλέντι της Ανατολικής Κρήτης.
Πηγές:
Α. Αλιγιζάκης, «Η ποιητική πολιτισμική δημιουργία του Στρατή Καλογερίδη», Ηράκλειο 2018.
* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος