Μία μορφή, ένας θρύλος. Ένας τόπος, μια εποχή, αμετακίνητη στο χώρο της αιωνιότητας. Πρόκειται για τη μορφή του αξεπέραστου σε πνευματικότητα, εργατικότητα, στοργή και αφοσίωση σ’ ένα τόπο που ο ίδιος από παλιά ανέδειξε ανά τον κόσμο τις αξίες του: η μορφή του αρχαιολόγου καθηγητή, που το 2010 χάσαμε, του αείμνηστου επίτιμου Αρχανιώτη Γιάννη Σακελλαράκη.
Η δράση του και τα σημαντικά βιογραφικά του είναι γνωστά σ’ όλο τον κόσμο, αλλά εμείς θα θέλαμε να αναφερθούμε αποκλειστικά στο κομμάτι εκείνο της σημαντικής Ζωής του που σχετίΖεται με την μινωική κωμόπολη Αρχάνες.
Οι Αρχάνες είναι ο τόπος εκείνος που o σπουδαίος Γιάννης Σακελλαράκης με αγάπη ανάλογη αποδέχτηκε σα δεύτερη Μάνα του και Πατρίδα. Ο τόπος εκείνος που του έδωσε την ευκαιρία να αποκαλύψει τα αρχαία μυστικά του και τον πανάρχαιο πολιτισμό του από τα βάθη των αιώνων, να τα φέρει στο φως για να δημιουργήσει μπροστά στα μάτια των σύγχρονων την έκπληξη και το θαυμασμό διαχρονικά από εκείνη την εποχή ως τα σήμερα…
Είναι η μορφή εκείνη που κοντά μισό αιώνα πρωτοστάτησε στα δρώμενα ανάδειξης του αρχαιότατου πολιτισμού του τόπου με δείγματα μοναδικά: ανάκτορα περικαλλή, αποθηκευμένους θησαυρούς, βωμούς θυσιαστηρίων, μινωικό νεκροταφείο χρήσης χιλίων ετών και τόσα άλλα «ων ουκ έστιν αριθμός».
Πήγαμε, είδαμε και ακούσαμε ένα υπέροχο παλικάρι, εκπληκτικής αρρενωπής ομορφιάς αλλά και ανάλογης ψυχικής δύναμης και λόγου, να μας μιλεί για τον τόπο και τις… υπόνοιες των κρυμμένων βαθιά στη γη θησαυρών του…
Άφωνοι μείναμε σε όσα ακούσαμε με την «πρώτη» επικοινωνία του επερχόμενου «Μεσσία» σε μια άγνωστη, παρθένα, ιδρωποτισμένη από τους αγρότες μας γενέθλια γη.
Και δεχτήκαμε αυτό το παλικάρι, αυτόν τον επιστήμονα χωρίς να λείπουν καθόλου και οι δυσκολίες δραστηριοτήτων του από τους ίδιους εμάς…
Εκείνος όμως είχε όραμα, είχε πεποίθηση, είχε γνώσεις και νιάτα για ιδανικά και δεν έκανε ποτέ πίσω. Δεν τον λυγίσανε ποτέ οι δυσκολίες, οι αρνήσεις, οι οικονομικές δυσπραγίες. Έχοντας κοντά του την υπέροχη, αγαπημένη σύντροφο της Ζωής του, την αντάξιά του, αρχαιολόγο επίσης, κ.Έφη Σαπουνά-Σακελλαράκη, ρίχτηκαν με ζήλο μα και ελπίδα σ’ ένα τιτάνιο αγώνα, με σύμμαχό τους την αρχαιολογική σκαπάνη, στην ανάδειξη των αρχαιολογικών θησαυρών της Αρχανιώτικης γης.
Πολλά τα ευρήματα και σημαντικά από τις πρώτες ανασκαφικές προσπάθειες: στο χώρο του μινωικού νεκροταφείου στο «Φουρνί», στο χώρο ανθρωποθυσίας στ’ «Ανεμόσπηλια», στο χώρο του μινωικού ανακτόρου της «Τουρκογειτονιάς» (συνοικία) και όπου αλλού στην περιφέρεια έδρασε η αρχαιολογική σκαπάνη τους.
Σημαντικό το Ιερό Κορυφής στο πασίγνωστο ιστορικό βουνό Γιούχτας: «Ο Γιούχτας ο θεόμορφος που έχει στην κορφή του του Δία του Κρηταγενή τον τάφο προς τιμήν Του!»
(Απόσπασμα από ποίημα της Ειρήνης Ταχατάκη). Στο σημείο αυτό είναι χρέος μας να αναφέρουμε τη θετική προσφορά και συνεργασία του αείμνηστου Αρχανιώτη, εκλεκτού πατριώτη, Εμμ. Καλοχριστιανάκη, που ήταν τότε (δεκαετία του ’60) πρόεδρος της Περιηγητικής Λέσχης Αρχανών, που πρόθυμα, για το καλό του πολιτισμού και του τόπου, διέθεσε ένα σημαντικό ποσό από το ταμείο της Λέσχης και αγοράστηκαν μ’ αυτό κάποιες κατοικίες στη συνοικία «Τουρκογειτονιά» που, αφού κατεδαφίστηκαν, ο χώρος τους ανασκάφτηκε κι εκεί βρέθηκαν τα πρώτα δείγματα του θερινού μινωικού ανακτόρου με κορυφαίο σημαντικό εύρημα τον «τετράστυλο βωμό») για θυσίες. Όμοιός του είχε βρεθεί στο χώρο των Μυκηνών.
Στη συνέχεια οι ανασκαφές συνεχίστηκαν-μετά την αγορά και άλλων κατοικιών-στην ίδια περιοχή με σημαντικά ευρήματα. οι χώροι αυτοί σήμερα είναι επισκέψιμοι.
Μου μένει αξέχαστη μια ξενάγηση του αείμνηστου καθηγητή Γιάννη Σακελλαράκη τα τελευταία χρόνια (μετά το 2000). 0 καθηγητής είχε και αυτό το χάρισμα. Συνήθιζε μετά από κάθε ανασκαφική περίοδο, κατά το τέλος του καλοκαιριού, να ξεναγεί στο χώρο των ανασκαφών το ντόπιο πληθυσμό για ενημέρωσή του. Έτσι μας έδωσε την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε πολλές φορές τις θαυμάσιες ενημερωτικές ξεναγήσεις του στα διάφορα ανασκαφικά τοπία με την παρουσία πλήθους κόσμου, στο «Φουρνί», στ’ «Ανεμόσπηλια», στην «Τουρκογειτονιά».
Πάντοτε από τα νιάτα του συνήθιζε να κρα’ τά στις ξεναγήσεις από μια μπαστούνα (με ρόζους) που τον βοηθούσε σε κακοτράχαλες εξορμήσεις, αν και o ίδιος ήταν πάντα αθλητικός και ευέλικτος στις μετακινήσεις του αυτές. Ήταν δε τόσο παραστατικός και τόσο γλαφυρός στις ασύγκριτες περιγραφές του, που καθήλωνε ευχάριστα τους ακροατές του.
Μεγάλης περιωπής επιστήμονας, διεθνούς κύρους, είχε αναδείξει το χώρο των Αρχανών και τον είχε καταστήσει γνωστό στα πέρατα του κόσμου. Έτσι όλοι οι Αρχανιώτες σήμερα λυπούμαστε αφάνταστα για την τραγική απώλεια με το χαμό του και θα τον ευγνωμονούμε για πάντα, τόσο εμείς όσο και οι επερχόμενες γενιές.
Δε θα ξεχάσω, λοιπόν, ποτέ την τελευταία ξενάγησή του πριν λίγα χρόνια στο Ανάκτορο της «Τουρκογειτονιάς».Ήθελε να μας δείξει τα νέα ευρήματα στις μινωικές αποθήκες που είχαν ανασκάψει εκείνο το καλοκαίρι. Βρέθηκε σειρά από στάμνες με μυτερή απόληξη στο κάτω μέρος με δείγματα προϊόντων για εμπόριο, ακόμη και δείγματα υφάσματος και αρωμάτων. θυμούμαι, λοιπόν, τότε που μας είπε με πεποίθηση ότι: «Εσείς οι Αρχανιώτες πρέπει να έχετε με σιγουριά στο νου σας ότι για πολλές δεκαετίες ακόμη η αρχανιώτικη γη σας επιφυλάσσει εκπλήξεις ευρημάτων στην πορεία του χρόνου…».
Σε θαυμαστή πορεία είχε βάλει την αποκάλυψη των αρχαιολογικών ευρημάτων του τόπου ο εξαίρετος καθηγητής. Ας είναι ελαφρό το χώμα της αττικής γης που τον σκέπασε. Ο καιρός περνά ασταμάτητος όπως πάντα. Για μας τους Αρχανιώτες μια εμπειρία οδυνηρή ήταν η είδηση του θανάτου του. Δεν ξέραμε όλοι ότι υπέφερε από την επάρατη. Έτσι μέσα στη σκέψη μας ήταν o αήττητος. Δεν μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι πάλευε με… «θεριό».
Ήταν τόσο ηρωικός και συγκρατημένος σε όποια δυσκολία της Ζωής. θαυμάζαμε αυτή τη δύναμή του και το κουράγιο του, ηλιοκαμένος και λεβεντόκορμος όπως ήταν. Γι’ αυτό και η είδηση του χαμού του μας φάνηκε απίστευτη. Περνούν όμως οι μέρες και βλέπουμε πως το θλιβερό περιστατικό δεν αλλάζειΙ. Αντίθετα συνειδητοποιούμε ότι ένας μεγάλος και σπουδαίος για τον τόπο μας, για την επιστήμη, για τη μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά μας, έφυγε ανεπίστρεπτα…και ο πόνος μεγαλώνει…
Με συγκίνηση ακούσαμε τον περιφερειάρχη του τόπου μας κ. Σταύρο Αρναουτάκη, Αρχανιώτη επίσης, να αναφέρεται στην κεντρική προεκλογική ομιλία του με πολλή συγκίνηση στον ευεργέτη του Πολιτισμού των Αρχανών, φίλο του και συνεργάτη του. Είπε: «Κι εμείς έχουμε χρέος μεγάλης ευγνωμοσύνης στο πρόσωπό του και πρέπει να γίνει σχετική εκδήλωση».
Αιώνια ας είναι η μνήμη του!