Πρώτο δεκαήμερο του Μαΐου στα 1923. Το Ηράκλειο αποχαιρετά το σώμα εθελοντών του, υπό την αρχηγία του οπλαρχηγού Γ. Συληβού, οι οποίοι αφού πρώτα προσήλθαν στον Ιερό Ναό του Αγίου Μηνά για να πάρουν τις ευλογίες της εκκλησίας, ανεχώρησαν το απόγευμα της Παρασκευής 11ης Μαΐου με το ατμόπλοιο “Αδριατικός”.
Το καταρτισθέν ανεξάρτητο σώμα των εθελοντών αποτελούνταν από Κρήτες και πρόσφυγες Μικρασιάτες. Η πόλη μας τους αποχαιρέτησε με πολεμικά εμβατήρια και επικεφαλής της φάλαγγας των εθελοντών ετέθη η ελληνική σημαία. Ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κρήτης Τίτος Ζωγραφίδης, με συγκινητική πατριωτική προσλαλιά εξήρε το άγιο, το πατριωτικό και ιερό έργο το οποίο ανέλαβαν οι εκλεκτοί πατριώτες και με ευχές διακοπτόμενες από λυγμούς, ευλόγησε το εθελοντικό σώμα καθώς και τον αρχηγό του Γ. Συληβό.
Όλοι προσπάθησαν να φιλήσουν το χέρι του Μητροπολίτη Τίτου και πήραν την ευλογία του. Η καπνοβιομηχανική εταιρεία “Κόσμος”, της πόλεώς μας διένειμε προς τους αναχωρήσαντες άνδρες του εθελοντικού σώματος πάνω από 200 πακέτα τσιγάρα, καθώς και διάφορα αναψυκτικά κατά την ώρα που επιβιβάζονταν στο ατμόπλοιο. Επίσης ο Σύνδεσμος των Λεμβούχων, αρνήθηκε να πάρει χρήματα για την επιβίβαση των ανδρών του σώματος πάνω στο ατμόπλοιο. Το εθελοντικό αυτό σώμα επρόκειτο να μεταβεί στον Έβρο για να ενσωματωθεί στο εκεί ευρισκόμενο στράτευμα το οποίο ήταν διαπραγματευτικού χαρακτήρα στις διαπραγματεύσεις που έγιναν για την συνθήκη της Λωζάνης.
Μετά από την μικρασιατική καταστροφή υπήρχαν κάποια απομεινάρια στρατού τα οποία ολοένα και αυξάνονταν. Αυτός λοιπόν ήταν ο λεγόμενος στρατός του Έβρου που με τις δυνάμεις των εθελοντών ξεπέρασε τις 100.000 στρατού. Πολλοί ήταν εκείνοι που υποστήριξαν ότι ήταν ευκαιρία αυτό το σώμα να στραφεί και να καταλάβει την Κωνσταντινούπολη, κάτι φυσικά που δεν έγινε, αφού άλλαι ήταν αι βουλαί της Πολιτείας.
Η ζωή στην πόλη του Ηρακλείου και γενικά στο νησιά μας αρχίζει να κυλά σε κανονικούς ρυθμούς με τους Καστρινούς να αναζητούν διεξόδους για βόλτα και διασκέδαση. Μια περιοχή ιδιαίτερα αγαπητή στους Ηρακλειώτες προκειμένου να εκδράμουν ήταν το προάστιο του Μασταμπά. Εκεί στο θαυμάσιο σε οργάνωση εξοχικό κέντρο, “Κληματαριά” που συγκέντρωνε εκλεκτή πελατεία.
Στο κέντρο αυτό, χαρακτηριστική ήταν η τάξη που επικρατούσε, η καθαριότητα και οι λογικές τιμές. Φυσικά δεν αναφέραμε τους ξεχωριστούς μεζέδες και την θαυμάσια αθηναϊκή ρετσίνα. Στην ίδια περιοχή οι Καστρινοί στο ζυθεστιατόριο του “Βασιλογαμβράκη” με πρωτοφανή περιποίηση και μεζέδες της ώρας, καλούνται να απολαύσουν μπύρα ΦΙΞ (η κάθε φιάλη κοστίζει 12.50 δραχμές), αλλά και το εξαιρετικό μαλεβιζιώτικο κρασί.
Τέλος το ζυθεστιατόριο του Μασταμπά “Ελεύθερη ζωή”, ιδιοκτησίας και υπό την διεύθυνση του Νικολάου Σπαθαράκη, εξασφαλίζει ένα άριστο οικογενειακό περιβάλλον καθημερινά με τιμές λογικές και άφθονους μεζέδες. Άκρα καθαριότητα, προθυμία και περιποίηση αλλά και ασυναγώνιστες τιμές, εξασφαλίζει στην πολυπληθή του πελατεία ο γνωστός επιχειρηματίας της “Αίγλης” Εμμανουήλ Ζουράρης. Το ζυθεστιατόριο “Αίγλη” βρισκόταν στην περιοχή της “Ντάμπιας”, σημερινή περιοχή της Αναλήψεως.
Πέραν των υπολοίπων οι πελάτες θα μπορούσαν να αναπνεύσουν καθαρό αέρα. Επίσης ένα άλλο κέντρο το “Ακταιον”, κοντά στην θάλασσα προσφέρει συγκεκριμένα πιάτα σε αντίστοιχη τιμή (ταμπλ-ντοτ).
Λειτουργεί υπό την διεύθυνση του γνωστού ρέκτου, Ράδου Μαλεβυζιώτη, στην καινούργια αίθουσα του Μεγάρου Δαμουλάκη, στο οποίο λειτουργεί και χώρος ζαχαροπλαστείου. Το προαναφερόμενο κέντρο λειτουργούσε εκεί που σήμερα είναι οι εγκαταστάσεις τένις (επτά Μπαλτάδες).
Η επιτροπή διατιμήσεων καθόρισε την τιμή του καφέ στις 1,20 δραχμές στα εξής κέντρα: Αι-Λάιφ, Κέντρον, στου Τριανταφυλλάκη, στου Αντωνίου Βογιατζάκη, στου Ευστράτιου Κουκουβιτάκη, στο Κνωσός, στο Πανελλήνιον, σε όλα τα καφέ της πλατείας των Τριών Καμαρών, στο καφενείο του Εμμανουήλ Αβρουνιδάκη στο Μπετενάκι και στο Ακταίον στη θέση Επτά Μπαλτάδες. Όλα τα υπόλοιπα καφενεία πουλάνε τον καφέ μία δραχμή. Τέτοιες μέρες… ο καιρός έχει ζεστάνει για τα καλά και οι Ηρακλειώτες θέλουν να ξεφύγουν.
Θέλουν να βγουν έξω από τα σπίτια τους, να διασκεδάσουν και να απολαύσουν τις ομορφιές της εποχής. Πολλά είναι τα κέντρα στην πόλη μας που προσφέρουν τον καλύτερό τους εαυτό.
Γνωστοποιείται επίσης μέσω του τύπου “ότι το λουτρό” “Μικρό Χαμαλάκι” ελύθη της επιτάξεως και αρχίζει τις εργασίες του δια τους πολίτας, με την ιδίαν τάξιν και καθαριότητα όπως και εις το παρελθόν”. Σημείο αναφοράς το Μικρό Χαμαλάκι για τα μέλη των καστρινών οικογενειών, θεωρούνταν το καλύτερο και στεγαζόταν σ’ ένα στενοσόκακο κοντά στον Άγιο Ματθαίο.
Απογευματινές συνήθως ώρες το επισκέπτονταν οι μανάδες με τα παιδιά τους συνοδευόμενες και από τις δούλες που βαστούσαν έναν πελώριο μποξά, με τα μπουρνούζια και τα καθαρά ασπρόρουχα, το τάσι για να ρίχνουν το νερό και το σαπούνι με τα ελίφια για να τρίβουν το δέρμα και φυσικά της πετσέτες. Μόλις έφθασαν τους υποδεχόταν η πληθωρική και καλόχαρη Τουρκάλα, καλωσορίζοντάς τους.
Η όλη διαδικασία ήταν ένα πραγματικό μυστήριο ανατολίτικου χρώματος, με τη θολωτή σάλα και την οροφή με κάτι θαμπά κρύσταλλα που έσταζαν υδρατμούς. Μια ομίχλη και ένα υγρό ημίφως διαπερνούσε τους επισκέπτες, λουόμενες και λουόμενα παιδιά. Φωνές, θόρυβοι από το τάσι πάνω στα μάρμαρα και συχνά πυκνά ακουγόταν η φωνή της Φατμέ, προστάζοντας… “Αμπλα, να τρίψεις καλά τη μικρή να φανούν τα κάλλη τση…”.
Και όλα αυτά πριν έναν αιώνα, τότε που ήταν άλλου είδους η κοσμική και οικογενειακή ζωή του παλιού Ηρακλείου.
Πολυτάραχη, με ενθικοθρησκευτικές διακρίσεις, με κοσμοπολίτικη πολυχρωμία, με καυγάδες και ταραχές, με γέλια και χορούς, με μοναδικές αναμνήσεις για μας τους νεότερους!