Ανατολικά από το γουβιανό βουνό Μαύρη Κεφάλα, στα ψηλά γκρεμνά του φαραγγιού του Αποσελέμη, υπήρχαν μέχρι πριν δυο-τρεις δεκαετίες δεκάδες γύπες-βιτσίλες. Εκεί ζούσαν κι επιβίωναν όλες τις μέρες του χρόνου, εκεί φώλευαν κι αναπαράγονταν.
Όταν ψοφούσαν στα γύρω χωριά γάιδαροι ή άλλα ζώα, οι ιδιοκτήτες τους τα πετούσαν όσο μπορούσαν πιο μακριά από το κάθε χωριό και μετά από λίγες μέρες έρχονταν οι βιτσίλες και τα έτρωγαν. Εκεί κοντά στο κάθε ψόφιο, στην πιο ψηλή κορφή, οι βιτσίλες-γύπες είχαν έναν φρουρό γύπα και τους προειδοποιούσε όταν ερχόταν κάποιος εχθρός τους. Όταν κάποια βιτσίλα έτρωγε πολύ, δε μπορούσε να πετάξει επιτόπου και έτρεχε ανοίγοντας τα φτερά της και απογειωνόταν σαν ένα μικρό αεροπλάνο.
Όταν τεμπέλιαζαν οι βιτσίλες-γύπες πετούσαν πάνω από εκατό μέτρα πιο ψηλά από το Γουβιανό βουνό Έδερη και έκαναν πάρα πολλές βόλτες σαν κατασκοπευτικά αεροπλάνα. Εμείς οι παλιοί Γουβιανοί παρακολουθούσαμε και θαυμάζαμε αυτούς τους γύπες. Αυτά τα όρνεα είναι φιλικά προς τους ανθρώπους και τα ζώα τους, γι’ αυτό ποτέ δεν επιτίθενται σε οτιδήποτε ζωντανό. Κάθε φθινόπωρο που από τις βιτσίλες πέφτουν ορισμένα μεγάλα φτερά τους, πήγαιναν ορισμένοι λαουτιέρηδες στους τόπους τους και μάζευαν αυτά τα φτερά και τα έκαναν πένες.
Αυτή τη μεγαλοπρεπή αξία αυτών των όρνεων την αναγνωρίζει ο λαός μας και τα έχει κάνει σύμβολα όπως το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων έχει σύμβολο έναν αετό. Όπως σε όλη την Ελλάδα έχουν γράψει και τραγουδήσει τραγούδια για τα αετοειδή-αετούς. Στην Κρήτη εμείς οι Κρητικοί συχνά τραγουδούμε το τραγούδι “Σε ψηλό βουνό σε ριζιμιό χαράκι κάθεται αετός”.
Εμείς οι Γουβιανοί και οι κοντοχωριανοί μας πρέπει να είμαστε πάντα υπερήφανοι που στην περιοχή του φαραγγιού του Αποσελέμη υπήρχαν αυτά τα πτηνά και καθάριζαν τις περιοχές μας. Αν προσέχαμε και προστατεύαμε αυτά τα όρνεα, θα ζούσαν ακόμα μέσα στο φαράγγι και θα ήταν τουριστικά αξιοθέατα προς όφελος της περιοχής μας.
Ορισμένες μέρες του κάθε χρόνου έρχονται στο φαράγγι του Αποσελέμη βιτσίλες από άλλους τόπους, αλλά επειδή δεν υπάρχουν ψόφια εκεί, ξαναφεύγουν. Αν εμείς τους ρίχναμε εκεί λίγα κοψίδια από κρεοπωλεία, θα ξαναήταν εκεί μόνιμες οι βιτσίλες-γύπες. Αλλά πρέπει να μην τις ενοχλούμε και να μην τις σκοτώνουμε, μόνο να τις θαυμάζουμε.
*Ο Βαγγέλης Μπαριτάκης είναι ιδρυτής του Λαογραφικού Μουσείου Γουβών