Κάποτε οι άνθρωποι, πριν ακόμα εμφανιστεί το ραδιόφωνο, περίμεναν να κυκλοφορήσουν πρωί πρωί τα φύλλα των εφημερίδων για να μάθουν τις ειδήσεις. Να πάρουν το χαρτί στα χέρια τους. Συχνά, κάποιες από αυτές τις ειδήσεις – όποια «πεζοπορία» και αν είχαν κάνει μέχρι να φτάσουν διά του μηχανικού πιεστηρίου στα χέρια του αναγνώστη- άλλαζαν άρδην και τη συλλογική τους ζωή.
Και μόνον το ότι η εφημερίδα έγραψε κάτι, αρκούσε αυτό το κάτι να περιβληθεί με κύρος κοινωνικών συνεπειών. Το πόσο φρέσκες ήταν αυτές οι ειδήσεις, με την τεχνολογία του τότε, εύκολα το καταλαβαίνει κανείς. Σημασία είχε αυτό που μάθαινες, όχι αυτό που δεν ήξερες. Είναι αρχή με διαχρονική ισχύ, αφού είδηση είναι η κτήση της πληροφορίας που έχει σημασία, μια υποκειμενική εν πολλοίς υπόθεση.
Εδώ είναι που άρχισε να γεννιέται, για τον σκεπτόμενο αναγνώστη, η πηγή της αμφιβολίας. Ποια είναι η αλήθεια, πώς τα βλέπει ο ένας, πώς τα κατανοεί ο άλλος, ποια ερμηνεία προτιμά ο τρίτος; Το κείμενο ήταν εκεί, καρφωμένο επάνω στο χαρτί, να διαλαλεί την αναλλοίωτη και φιλάρεσκη αυθεντία του. Μέχρι την επόμενη έκδοση της εφημερίδας. Και φτου από την αρχή. Το χαρτί, στα χέρια του αναγνώστη (το πραγματικό χαρτί) ήταν πάντα εκεί, επιβεβαίωση και προέκταση του τρόπου που είχε μάθει ο άνθρωπος να διαβάζει.
Στις μέρες μας, όλα είναι διαφορετικά. Δεν περιμένει κανείς την έκδοση των παραδοσιακών εφημερίδων για να μάθει τις ειδήσεις, όποιες και αν είναι αυτές. Ο «αρχαίος» δημοσιογραφικός χρόνος νικήθηκε κατά κράτος, ο περιορισμένος τόπος παραδόθηκε αμαχητί. Δεν υπάρχουν πια σύνορα. Η τεχνολογία (το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, και όλα αυτά διά του διαδικτύου) άλλαξε πολλά. Όχι όμως όλα.
Ναι, το σημαινόμενο του όρου «εφημερίδα» άλλαξε. Δεν είναι ανάγκη σήμερα να κρατά κανείς την εφημερίδα στα χέρια του, μπορεί να την έχει στην οθόνη της ηλεκτρονικής του συσκευής αναρτημένη στο διαδίκτυο και όχι κρεμασμένη στο περίπτερο. Άλλαξε η δυνατότητα της υλικής μορφής των εφημερίδων, το χαρτί διευκολύνει μεν υπό όρους την οικονομική τους επιβίωση, αλλά δεν είναι πλέον απαραίτητο.
Ναι, οι εφημερίδες ζουν και βασιλεύουν σε άλλα σώματα. Δεν αλλάζουν όμως, όσον αφορά την προσωπικότητά τους, αν δεν θέλουν. Πάντα ο απαιτητικός αναγνώστης θα περιμένει από την εφημερίδα του, η αξιοπιστία, η εγκυρότητα, η σαφήνεια, η σοβαρότητα, να είναι φανερά εκεί. Η στιβαρή και ανήσυχη δημοσιογραφική ομάδα να είναι πάντα εκεί. Αυτή η δημοσιογραφική ομάδα είναι η ίδια η ψυχή της εφημερίδας.
Αυτή η ομάδα είναι που υπογράφει. Σήμερα δεν περιμένει κανείς να μάθει τις ειδήσεις από τις εφημερίδες, ως κύρια και πρώτη πηγή ενημέρωσης. Τις βρίσκει και από αλλού. Είμαι από αυτούς που διαβάζουν εφημερίδα για την άποψη, για τη διαφορετική οπτική ματιά, για τη διαφωνία επάνω στο ίδιο θέμα, για το δικαίωμα στον δια της γραφίδος πολιτισμένο διάλογο, για την έκθεση γνώμης, για την πολυφωνία, για το σεβασμό στον αναγνώστη.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, αυτή τη δυνατότητα έκθεσης γνώμης, ως βήμα φωνής ελεύθερο, μου την παραχώρησε εδώ και χρόνια, από την πρώτη στιγμή αφειδώλευτα, η ιστορική εφημερίδα του Ηρακλείου «Πατρίς», κομμάτι της ιστορίας αυτού του τόπου. Δεν παρευρέθηκα απλά και εγώ (01/06/2024) στη συγκινητική εκδήλωση για την παρουσίαση της ανανεωμένης ΠΑΤΡΙΣ και του διαδικτυακού patris.gr, επειδή ανταποκρίθηκα κατ’ έθος στη συγκινητική πρόσκληση που δέχθηκα.
Ήμουν αυτονόητα εκεί, μέσα στην κοσμοσυρροή, όχι μόνον για να ευχηθώ με το νέο ξεκίνημα καλή δύναμη, αλλά κυρίως για να εκφράσω τις εκ βαθέων ευχαριστίες μου, μεταφέροντας προς τη δημοσιογραφική ομάδα και τους ανθρώπους της εφημερίδας ΠΑΤΡΙΣ τη βαθιά μου εκτίμηση. Πάλιν και πολλάκις ευχαριστώ. Ναι, την εποχή του ίντερνετ διαβάζω την Πατρίδα.
*Ο Κώστας Ν. Κωνσταντίνου είναι διευθυντής του 2ου Λυκείου Ηρακλείου