Εδώ και δύο χρόνια περίπου ένα μνημειακό έργο που αναπαριστά τον Σωκράτη και τον Κομφούκιο του Κινέζου γλύπτη Wu Weishan κοσμεί το χώρο της αρχαίας αγοράς της Αθήνας και μάλιστα έχει τοποθετηθεί δίπλα στο χώρο που βρισκόταν η Ηλιαία, το δικαστήριο που καταδίκασε κάποτε τον Σωκράτη… Θα παραμείνει εκεί για κάποιο χρονικό διάστημα, σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού, στο πλαίσιο πολιτιστικών ανταλλαγών, χάρη στους δεσμούς φιλίας κι αλληλοεκτίμησης των δυο λαών – ελληνικού και κινεζικού, που με την ιστορία τους και την πολιτιστική κληρονομιά τους έχουν επηρεάσει βαθειά το παγκόσμιο γίγνεσθαι.
Οι δυο μεγάλοι φιλόσοφοι της αρχαιότητας που δεν συναντήθηκαν ποτέ κι αγνοούσαν την ύπαρξη, ο ένας του άλλου, έμελλε να συναντηθούν, είκοσι πέντε αιώνες αργότερα δια μέσου της Τέχνης του Wu Weishan, σε αυτό το πολιτικό, θρησκευτικό και εμπορικό κέντρο της αρχαίας Αθήνας. Ο Κινέζος καλλιτέχνης τους έβαλε να «συνομιλούν» ειρηνικά κάτω από τον αττικό ουρανό και στη σκιά της Ακρόπολης!
Εξάλλου δεν θα μπορούσαν ποτέ να είχαν συναντηθεί όσο ζούσαν, δεδομένου ότι ο Σωκράτης γεννήθηκε εννέα χρόνια μετά το θάνατο του Κομφούκιου, το 470 π.Χ.! Με μια επιδέξια καλλιτεχνική κίνηση, ο Κινέζος καλλιτέχνης τους ένωσε στο χώρο και στο χρόνο, αυτούς τους εκπροσώπους της Δυτικής και της Ανατολικής σκέψης, σε ένα μέρος που ήταν μεν οικείος για τον Σωκράτη αλλά εντελώς άγνωστος για τον Κομφούκιο!
Σε μια εποχή όπου στην Τέχνη επικρατεί η αποδόμηση της ανθρώπινης μορφής, ο Κινέζος γλύπτης τους απόδωσε με την κλασική εικονογραφία αντλώντας στοιχεία τόσο από την αρχαία ελληνική γλυπτική παράδοση – όσον αφορά την απόδοση της μορφής του Σωκράτη και όσο από την κινέζικη – όσον αφορά τη μορφή του Κομφούκιου, πετυχαίνοντας ένα ενδιαφέρον εικαστικό αποτέλεσμα!
Το βλέμμα του Κομφούκιου είναι ενδοσκοπικό-στραμμένο στα ενδότερα του εαυτού του… Ο Σωκράτης κοιτάζει εμπρός και το βλέμμα του είναι διαπεραστικό. Μπορεί τα δυο βλέμματα να μην διασταυρώνονται αλλά θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι στοχεύουν στο ίδιο σημείο: στην αναζήτηση της αρετής, εάν κρίνει κανείς από τη διδασκαλία και τη φιλοσοφία τους… Ο Κομφούκιος έχει τα χέρια του ενωμένα στο ύψος τού στήθους, σε στάση σεβασμού… σε πλήρη αρμονία με τους κανόνες ορθής συμπεριφοράς, όπως και η διδαχή του. Ο Σωκράτης κρατάει ένα βιβλίο με το ένα χέρι και με το άλλο, που είναι ελεύθερο στο χώρο και από τη χειρονομία που κάνει, φαίνεται σαν να θέτει κάποιο ερώτημα, όπως συνήθιζε να κάνει στις συνομιλίες του με τους μαθητές του.
Και οι δύο δεν άφησαν γραπτά, αλλά γνωρίζουμε τη φιλοσοφία τους μέσα από τα κείμενα των μαθητών τους υπό μορφή διαλόγων. Και οι δύο άσκησαν μεγάλη επιρροή στους φιλοσόφους της εποχής τους, καθώς και στους μετέπειτα φιλοσόφους στην ύστερη αρχαιότητα κι αργότερα μέχρι τις μέρες μας και επηρέασαν τη ζωή και τη σκέψη, ο μεν Σωκράτης της Δύσης, ο δε Κομφούκιος της Ανατολικής Ασίας και αποτέλεσαν έμπνευση για πλήθος ζωγραφικών και λογοτεχνικών έργων και θεωρούνται δύο από τις πιο γνωστές μορφές της δυτικής και ανατολικής φιλοσοφίας.
Τι θα μπορούσαν άραγε να συζητήσουν αυτοί οι δύο; Δεν γνωρίζουμε, αλλά το μόνο σίγουρο είναι ότι και οι δύο προέτρεπαν τους μαθητές τους να έχουν ως στόχο την γνώση της αρετής!
Και οι δύο θεωρούσαν την εγκράτεια ύψιστης σημασίας!
Ο Κομφούκιος αρνιόταν να δώσει έτοιμες γνώσεις αλλά περίμενε από τον συνομιλητή του, με τις κατάλληλες ερωτήσεις που του έθετε, να φθάσει από μόνος του στην αλήθεια. Κάτι ανάλογο έκανε και ο Σωκράτης με την μαιευτική μέθοδό του – ως γιος μαίας, μπορούσε να ασκήσει συμβολικά το μαιευτικό επάγγελμα της μητέρας του προκειμένου να εκμαιεύσει την αλήθεια από την ψυχή του συνομιλητή του… Όπως και η φιλοσοφία τους που δεν έδινε έτοιμες απαντήσεις αλλά καλούσε τον συνομιλητή να αναζητήσει από μόνος του την αλήθεια, ο Κομφούκιος έδειχνε τη μια πλευρά της και ο συνομιλητής έπρεπε από μόνος του να βρει τις άλλες πλευρές. Ο Σωκράτης έφτανε στην αλήθεια δια της διαλεκτικής, μέσω της σύγκρουσης αντιθέτων απόψεων κι ενθάρρυνε τον συνομιλητή του να αναπτύξει τη δική του σκέψη χωρίς να του επιβληθεί μια προκατασκευασμένη απάντηση.
Ο Κομφούκιος ήταν ένας άνθρωπος που από το ζήλο του να αποκτήσει γνώση ξεχνούσε να φάει, που όταν την αποκτούσε, από τη χαρά του ξεχνούσε τις στενοχώριες του και δεν αντιλαμβανόταν τα γηρατειά που πλησίαζαν! Και ο Σωκράτης μπορούσε να μείνει όρθιος στο ίδιο σημείο μια μέρα και μια νύχτα, σκεπτόμενος -ανιχνεύοντας κάποια ιδέα! Περπατούσε ξυπόλυτος στο χιόνι, ενώ όλοι δίπλα του φορούσαν δέρματα στα πόδια τους!
«Η αρετή που έχω μέσα μου είναι δώρο του ουρανού», διαλαλούσε ο Κομφούκιος. « Το δαιμόνιο, μια θεϊκή εσωτερική φωνή που ακούω μέσα μου με αποτρέπει από κάποιο λάθος που πάω να πράξω», έλεγε ο Σωκράτης.
Ο Κομφούκιος όργωνε την χώρα, κηρύσσοντας το όραμά του για μια ιδανική κοινωνία! Και ο μαθητής του Σωκράτη, ο Πλάτων εμπνεόμενος από τη διδαχή του δασκάλου του έγραψε το έργο «Πολιτεία», όπου αναπτύσσονται ιδέες για μια ιδανική πολιτεία.
Αυτή την ταραγμένη εποχή που διανύουμε, αυτοί οι δύο στοχαστές του παρελθόντος, μας προσφέρουν, με τις αρχές τους και τη στάση τους, μια όαση σκέψης και περισυλλογής. Αυτό το μεταλλικό σύμπλεγμα γλυπτών από χαλκό, ένα υλικό που έχει αποδείξει την αντοχή του στο χρόνο, είναι ένας φόρος τιμής σε αυτές τις δυο μεγάλες προσωπικότητες της Ελλάδος και της Κίνας που τους αποτίνει ο καταξιωμένος διεθνώς Κινέζος γλύπτης Wu Weishan, Πρόεδρος της Κινεζικής Ακαδημίας Γλυπτικής και Διευθυντής του Εθνικού Μουσείου της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας και μας καλεί να στοχαστούμε και να προβληματισθούμε, Δυτικοί και Ασιάτες, για το τι θα μπορούσαν να συζητήσουν αυτοί οι εκπρόσωποι της Δυτικής και της Ασιατικής σκέψης, καλώντας μας ενδεχομένως σε ένα διάλογο με βάση τις αρχές της αρετής, της δικαιοσύνης και τους κανόνες καλής συμπεριφοράς που αυτοί οι μεγάλοι στοχαστές του παρελθόντος εκπροσωπούν, για το καλό όλων μας!
*Ο Μπάμπης Πλαϊτάκης είναι συγγραφέας-σκηνοθέτης