Το μυθιστόρημα παραμένει αιώνες τώρα προνομιακός χώρος της πεζογραφίας. Αναπτύχθηκε αρχικά στα ελληνιστικά χρόνια και συνεχίστηκε με το βυζαντινό ιπποτικό μυθιστόρημα. Η κλασική του περίοδος είναι ο 19ος αιώνας με το ρωσικό και γαλλικό μυθιστόρημα. Έκτοτε συνεχώς μετεξελίσσεται και κατακτά το αναγνωστικό κοινό με ποικίλες μορφές. Ενσωματώνει όλα τα είδη λόγου, το παραμύθι, το δοκίμιο και την ποίηση. Στην Ελλάδα καθυστέρησε να δώσει αξιόλογα έργα, αλλά μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που η γλώσσα μας ισορροπεί, έχουμε πολύ καλούς συγγραφείς. Γιατί δεν έχουν γίνει ευρύτερα γνωστοί είναι ερώτημα με πολλές απαντήσεις. Βασική αιτία όμως είναι η αδιαφορία της πολιτείας για τη στήριξη μεταφράσεων, αφού η γλώσσα μας έχει περιορισμένο ορίζοντα.
Στην Κρήτη και ιδιαίτερα στο Ηράκλειο έχουμε πολύ καλούς μυθιστοριογράφους. Είναι είδος δύσκολο και απαιτητικό γι’ αυτό καλλιεργείται στην ώριμη ηλικία, όπου υπάρχουν και πλούσια βιώματα και μεγάλη αναγνωστική εμπειρία. Παρά την άποψη που υπάρχει σήμερα, και αρκετοί αναγνώστες υπάρχουν αλλά και επιμελημένες εκδόσεις.
Ο Κωστής Σχιζάκης είναι γνωστός για τη δημόσια του δράση και προσφορά. Αναφέρω μόνο το Μουσείο Εικαστικών Τεχνών και τις σχετικές εκδόσεις που υπηρετούν με εξαιρετικό τρόπο την Τέχνη. Τελευταία μας έχει εκπλήξει ευχάριστα με την έκδοση τεσσάρων μυθιστορημάτων που με διαφορετική θεματική και ιδιαίτερο ύφος επιτυγχάνουν να συνδυάσουν την ποιότητα της γραφής, την εξαιρετική πλοκή και το ιδιαίτερο ύφος που απαιτεί η λογοτεχνία. Σχετικά είχα γράψει παλιότερα στη στήλη αυτή. Αν ήθελα να παρομοιάσω την τέχνη της λογοτεχνίας, θα έλεγα ότι μοιάζει με την υφαντική. Όπως εκεί, συνδυάζεται το υφάδι με το στημόνι, το ίδιο και στο μυθιστόρημα απαιτείται συνδυασμός του μύθου και της πλοκής και διαχείριση του χρόνου για να κρατήσει ζωντανό το ενδιαφέρον του αναγνώστη και να κερδίσει τον χρόνο του, καθώς μπαίνει σε ένα καινούριο κόσμο που εμπλουτίζει τη δική του εμπειρία ζωής.
Αυτό ακριβώς επιτυγχάνει και στο τελευταίο του μυθιστόρημα «Αγαπητή εξαδέρφη» που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «24γράμματα». Η δράση εξελίσσεται στο Ηράκλειο, το Ρέθυμνο, τη νότια Κρήτη, αλλά και στην Αθήνα και την Αγγλία δευτερευόντως. Χωρίζεται σε δύο μέρη και ομολογώ ότι διαβάζοντας το πρώτο μέρος, απορούσα με τον τίτλο, αφού καμιά εξαδέρφη δεν εμφανίζεται. Στην τριτοπρόσωπη αφήγηση κεντρικός ήρωας είναι ο Κόζιμος, φιλόλογος πανεπιστημιακός δάσκαλος στο Ρέθυμνο. Τον συναντούμε αρχικά στη νότια Κρήτη να ερωτοτροπεί με μια λιγνή κοπέλα που μόλις αποφοίτησε. Ήταν φοιτήτρια της συναδέλφου και ερωμένης του που διαθέτει θανατηφόρες καμπύλες και ζει σε έναν αποτυχημένο γάμο. Δεν υπάρχουν ιδιαίτερες κοινωνικές και φιλοσοφικές αναφορές και τα συναισθήματα του ήρωα είναι επιδερμικά. Είναι όμορφος, γοητευτικός άντρας που όμως δεν έχει τίποτα το εξαιρετικό. Προοικονομείται μια παιδική αρρώστια που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής.
Περιβάλλεται από γυναίκες στην οικογένειά του και δίδονται λεπτομέρειες για το Ηράκλειο μετά τη δεκαετία του 70’ που αυξάνεται πληθυσμιακά και ξεχειλώνει από τα παράνομα κτίσματα και ως αρχιτέκτονας ο Σχιζάκης περιγράφει και το νέο σπίτι της οικογένειας έξω από τα τείχη.
Η δράση πυκνώνει στο δεύτερο μέρος, όπου εμφανίζεται η εξαδέρφη Λιάνα που υπογείως κινεί τα νήματα της δράσης και αποκαλύπτεται το απαγορευμένο της πάθος για τον Κόζιμο. Δίδεται με άριστο τρόπο αυτό το πάθος που μας υπενθυμίζει το χορικό από την Αντιγόνη του Σοφοκλή «Έρωτα ανίκητε στη μάχη που ξενυχτάς στα τρυφερά μάγουλα της κόρης» και καταλήγει «Όποιος κυριεύεται από τον έρωτα τρελαίνεται – ο δ’ έχων μέμηνεν». Αν το συνδυάσουμε με το δίστιχο του Ερωτόκριτου θα καταλάβουμε γιατί η τραγωδία μας περιμένει στο τέλος, «πάντα φοβάται απ’ αγαπά, πάντα δειλιά μη χάσει, γιατί συχνά ο έρωτας τη γνώμη μεταλλάσσει». Συγκλονιστικός είναι ο μονόλογος της τραγικής ηρωίδας που εκδηλώνεται σαν ηφαίστειο που ξυπνά. Είναι ένα υστερικό, παρανοϊκό παραλήρημα.
Πριν κλείσω θα ήθελα να επισημάνω την απλή σχεδόν δημοσιογραφική γλώσσα, χωρίς επίθετα και καλολογικά στοιχεία. Σε κάποια σημεία χρησιμοποιεί εκφράσεις της καθαρεύουσας με ειρωνικό τρόπο, ώστε να αποστασιοποιηθεί από την κατάσταση που περιγράφει. Επίσης, αξιοσημείωτη είναι η διαχείριση του χρόνου που πλέκει τον μύθο και σταδιακά αποκαλύπτει τα κρυμμένα του μυστικά. Φυσικά καμιά παρουσίαση δεν αντικαθιστά την ηδονή της ανάγνωσης.