Η εργαλειοποίηση της μετανάστευσης στηρίζεται στα στέρεα θεμέλια της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Στη βασική αυτή αρχή δεν εξαιρείται καμιά χωρά ή μπλοκ χωρών, και κατά συνέπεια η επεξήγηση των τελευταίων αποφάσεων, τόσο από τη χώρα μας, όσο και από άλλες χώρες, που δημιουργούν νέες πολιτικές προεκτάσεις με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αξίζει στην πραγματικότητα να εκτιμήσει κανείς τα θεμέλια δημοκρατικών δομών ως προς το αποτέλεσμα που επιχειρείται. Στην πραγματικότητα το να χρυσώνουμε το χάπι δεν είναι λύση σε ένα θεμελιώδες πρόβλημα ανθρωπισμού που διακατέχει σημαντικά τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η Σύνοδος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (14 και 15 Δεκεμβρίου 2023) καθόρισε στο θέμα της Μετανάστευσης την ανάγκη να κουβεντιάσει και όντως διεξήγαγε στρατηγική συζήτηση με τις ακόλουθες «αρχές» που θα επιτρέψουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση να συνεχίσει να εργάζεται στην κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης για τη μετανάστευση1:
- Πρέπει να συνδυάζει αυξημένη εξωτερική δράση, αμοιβαία επωφελείς ολοκληρωμένες εταιρικές σχέσεις με τις χώρες καταγωγής και διέλευσης,
- Ακόμη πρέπει να αντιμετωπίζει τα βαθύτερα αίτια της μετανάστευσης, τις ευκαιρίες για νόμιμη μετανάστευση,
- Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η αποτελεσματικότερη φύλαξη και προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, και η αποφασιστική καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και η εμπορία και παράνομη διακίνηση ανθρώπων,
- Τέλος πρέπει να τεθεί ένα τέρμα στην εργαλειοποίηση της μετανάστευσης ως υβριδικής απειλής και να επιταχυνθούν οι επιστροφές.
Αυτά έγιναν την εβδομάδα της Συνόδου κορυφής. Στο μεταξύ, σε Δελτίο Τύπου της 20 Δεκεμβρίου 2023 από τις Βρυξέλλες, η Κομισιόν χαιρέτισε την πολιτική συμφωνία σχετικά με αναθεωρημένους κανόνες για τη συνδυασμένη άδεια εργασίας και διαμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για πολιτική συμφωνία που επετεύχθη στις 18 Δεκεμβρίου μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την αναθεωρημένη οδηγία για την ενιαία άδεια.
Σημειώνεται, δε, ότι για να παραμείνει ανταγωνιστική σε παγκόσμιο επίπεδο, η ΕΕ πρέπει να είναι σε θέση να προσελκύει ταλέντα στους τομείς όπου χρειάζεται περισσότερο. Η αντιμετώπιση των αναγκών της αγοράς εργασίας με τα κατάλληλα ταλέντα και δεξιότητες θα προωθήσει την ανάπτυξη και την καινοτομία.
Έτσι η νέα τάξη πραγμάτων στον τομέα της μετανάστευσης μας τονίζει ότι μόλις εγκριθεί η παρούσα αναθεωρημένη νομοθεσία:
- Θα υπάρχει η δυνατότητα στους υπηκόους τρίτων χωρών να υποβάλλουν αίτηση για ενιαία άδεια όχι μόνο από τρίτες χώρες, αλλά και από κράτος μέλος, εάν διαμένουν ήδη στο εν λόγω κράτος μέλος βάσει άδειας διαμονής.·
- Εισαγωγή ταχύτερων διαδικασιών υποβολής αιτήσεων για τη διευκόλυνση των διεθνών προσλήψεων.
- Να προβλέψουν ισχυρότερη προστασία των εργαζομένων από τρίτες χώρες, μεταξύ άλλων θεσπίζοντας το δικαίωμα αλλαγής εργοδότη και μια ελάχιστη περίοδο ανεργίας κατά τη διάρκεια της οποίας δεν θα πρέπει να ανακαλείται η ενιαία άδειά τους· αυτό σημαίνει ότι, εντός της περιόδου ισχύος της άδειας, οι εργαζόμενοι θα έχουν το δικαίωμα να αλλάξουν εργοδότη ενώ θα εξακολουθούν να διαμένουν νόμιμα στο κράτος μέλος.
- Να διασφαλίσουν ότι οι δικαιούχοι προστασίας σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο μπορούν να απολαύουν δικαιωμάτων ίσης μεταχείρισης εάν τους επιτρέπεται να εργαστούν·
- Συμπερίληψη νέων υποχρεώσεων για τα κράτη μέλη να προβλέπουν επιθεωρήσεις, μηχανισμούς παρακολούθησης και κυρώσεις κατά των εργοδοτών που παραβιάζουν τα δικαιώματα των εργαζομένων τρίτων χωρών, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων ίσης μεταχείρισης.
Η νομοθετική πράξη που θα δημοσιευτεί στην επίσημη εφημερίδα θα πρέπει να μεταφερθεί στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών μελών εντός 2ετίας.
Μάλιστα διαβάζουμε ότι με τη νέα οπτική 2-3 εκατ. υπήκοοι τρίτων χωρών θα εισέρχονται νόμιμα στην ΕΕ, σε αντίθεση με περισσότερες από 300 000 παράτυπες αφίξεις το 2022.
Οι δυο πλευρές των συννομοθετών (Ευρωκοινοβούλιο και Συμβούλιο) καθιστούν υποχρεωτική αλληλεγγύη για τις χώρες της ΕΕ που αναγνωρίζονται ως χώρες που υφίστανται μεταναστευτικές πιέσεις, επιτρέποντας στα άλλα κράτη μέλη να επιλέξουν μεταξύ της μετεγκατάστασης αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους και οικονομικής συνεισφοράς2.
Σύμφωνα με τον νέο κανονισμό ελέγχου διαλογής, άνθρωποι που δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ώστε να εισέλθουν στην ΕΕ θα υπόκεινται σε διαδικασία προκαταρκτικού ελέγχου, συμπεριλαμβανομένης της ταυτοποίησης, της συλλογής βιομετρικών δεδομένων, ελέγχων υγείας και ασφάλειας, για έως και επτά ημέρες. Οι ειδικές ανάγκες των παιδιών θα ληφθούν υπόψη και κάθε κράτος μέλος θα έχει έναν ανεξάρτητο μηχανισμό παρακολούθησης ώστε να διασφαλίζει τον σεβασμό στα θεμελιώδη δικαιώματα.
Πάντως, η συμφωνία είναι προσωρινή και πρέπει να εγκριθεί επίσημα από το Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο προτού καταστεί δεσμευτική, πράγμα που αναμένεται πριν από τις ευρωπαϊκές εκλογές του 2024.
Η γενική αίσθηση παραμένει φειδωλή ως προς την αποτελεσματικότητα για απλούς λόγους, όπως οι πόλεμοι που εντείνουν την ανθρώπινη προσπάθεια λαθρομετανάστευσης, ή οι άθλιες οικονομικές συνθήκες σε δεκάδες χώρες της Αφρικής, Ασίας και Λατινικής Αμερικής. Αλλά και τα εγκληματικά στοιχεία που έχουν ενδυναμώσει στο πρόσφατο παρελθόν, δεν πρόκειται να υποστείλουν εύκολα τη σημαία των ανομημάτων τους. Από τους μαζικούς πνιγμούς στη Μεσόγειο, ως τις κάθε είδους ασχήμιες που παρατηρούνται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ.
Το πρόβλημα δεν έχει επιλυθεί. Ίσως να είναι θετικός ένας πρώτος απολογισμός. Αλλά τα δύσκολα έπονται.
1https://www.consilium.europa.eu/el/press/press-releases/2023/12/15/